Deze samenvatting is gebaseerd op het studiejaar 2013-2014.

Omgaan met culturele verschillen
Als arts moet je om kunnen gaan met de grote diversiteit in patiëntenpopulaties in de huidige Nederlandse samenleving. Etnische diversiteit van patiënten speelt op verschillende manieren een rol in de zorg. Er zijn veel knelpunten aangetoond zoals communicatie problemen. Deze kunnen ontstaan door taalbarrières, sociaal-culturele verschillen in modellen voor de verklaring van ziekte en lage gezondheidsvaardigheden. Ook stereotypering en vooringenomenheid kunnen invloed hebben op het zorgproces. Een arts moet daarom vaak enige kennis en inzicht hebben met betrekking tot menselijk gedrag bij verschillende culturele achtergronden. De meest basale kennis van verschillende culturen leidt vaak al tot inzicht in verschillen in betekenis van ziekte en genezing. 

Om goede zorgen te kunnen verlenen aan een etnisch diverse patiëntenpopulatie is het noodzakelijk dat artsen zich niet alleen bewust zijn van de manier waarop cultuur en sociale achtergrond invloed kan hebben op gezondheid, maar dat zij ook in staat moeten zijn te reflecteren op eigen vooroordelen en neiging tot stereotypering. Vervolgens moeten artsen over vaardigheden beschikken om om te gaan met taalbarrières en andere problemen. Flexibel en creatief omgaan met verschillende situaties en patiënten is daarbij het uitgangspunt. Kennis van de epidemiologie van ziekten in verschillende etnische groepen en de verschillende effecten van behandeling is belangrijk om te hebben. Een voorbeeld is de verhoogde kans om diabetes type 2 te krijgen bij mensen met een Surinaamse, Turkse of Marokkaanse afkomst en het krijgen van hart- en vaatziekten bij mensen met Indiase voorouders. Ook de leefomgeving heeft invloed op cognities, de manier waarop men omgaat met ziekte, vooroordelen en de verwachtingen die men heeft van de gezondheidszorg en wat de arts doet. Belangrijk is dat de culturele bril die artsen soms op hebben moet worden afgezet, of in ieder geval moet de arts zich bewust zijn dát hij een culturele bril op heeft. Iedere patiënt moet opnieuw als individu bekeken worden.

Interculturele communicatie

Communicatie is een proces waarbij mensen voortdurend betekenissen toekennen aan wat de ander zegt of doet. De grootste barrière bij het goed overbrengen van een boodschap is dat betekenissen niet alleen in woorden zitten, maar ook in de manier waarop zij de boodschap over brengen. Een manier om misverstanden te voorkomen en die binnen alle culturen werkt, is: openstaan, goed luisteren, vragen stellen en checken of je elkaar goed begrijpt. Voor een arts is het belangrijk om het referentie kader van een patiënt te leren kennen. Goede vragen stimuleren de ander om mee te denken hoe doelen bereikt kunnen worden en stimuleren tot een wederzijdse verantwoordelijkheid.

Het inzetten van tolken
Je hebt ten behoeve van de gezondheidszorg officiële tolken die telefonisch ingeschakeld kunnen worden. Dit is een gratis service, gefinancierd door de overheid. Soms voer je het gesprek met een niet-officiële tolk. Er komt dan een familie of vriend mee met de patiënt. Aan deze situatie zijn voordelen verbonden; een eigen tolk is vertrouwd voor de patiënt, deze kent de gezinssituatie en kan daar eventueel over vertellen en je hoeft niet zelf een tolk te vinden. Nadelen zijn echter dat het goede communicatieve vaardigheden vereist om zo’n gesprek met twee gesprekspartners te leiden. De vertalingen zijn vaak ook van lagere kwaliteit en de niet-officiële tolken voelen misschien beperkingen om openhartig over intieme zaken te bespreken en kan informatie selectief doorgeven om persoonlijke redenen.
 

De voordelen/nadelen op een rijtje:
Voordelen van een eigen tolk:

·         Een eigen tolk is vertrouwd voor de patiënt.

·         Een eigen tolk kent de gezinssituatie vaak.

·         Je hoeft zelf als arts geen moeite te doen om een tolk te vinden.
 

Nadelen van een eigen tolk:

·         De vertalingen zijn van lagere kwaliteit.

·         Er is kans op niet letterlijke vertalingen.

·         De niet-officiële tolken voelen misschien beperkingen om openhartig over intieme zaken te

·         spreken

·         Geheimhouding is niet gegarandeerd.

Gesprekken zonder tolk
Er zijn een aantal tips voor gespreksvoering met taalbarrière, dus zonder tolk of hulp van een familie; neem de tijd voor het gesprek, gebruik korte zinnen en articuleer duidelijk. Gebruik zoveel mogelijk natuurlijke gebaren en bewegingen bij het praten en maak gebruik van visuele middelen. Herhaal zo nodig de vraag of laat de patiënt je herhalen om te kijken of de vraag goed begrepen is. Beperk de hoeveelheid informatie in de zin en vermijd teveel informatie achter elkaar zonder te checken of het voorgaande begrepen is. Geef datgene dat besproken is mee op een briefje en vermijd grammaticale lastigheden; zoals ontkenningen of woordgrapjes.

Op een rijtje:

·         Neem de tijd voor het gesprek.

·         Articuleer duidelijk en spreek niet te vlug.

·         Gebruik zoveel mogelijk natuurlijke gebaren en bewegingen.

·         Maak gebruik van visuele middelen.

·         Stel gerichte vragen en vraag goed door.

·         Verstrek niet teveel informatie in één keer.

·         Maak regelmatig samenvattingen en laat de patiënt uitpraten.

·         Stel vooral vragen die met wie, wat, waar, hoeveel, hoe etc. beginnen.

·         Vermijd taalgrapjes en beeldspraak.

·         Check of de patiënt analfabeet is.

Niet altijd is een taalbarrière de oorzaak van miscommunicatie. Ook situaties waarin de arts en patiënt elkaar woordelijk goed verstaan, kunnen er nog een aantal dingen zorgen voor problemen. Voor sommige mensen is bijvoorbeeld het schudden van een hand met iemand die zij niet kennen om religieuze redenen niet toegestaan. In de Westerse cultuur zijn wij gewend dat de patiënt betrokken wordt bij het bespreken van de klacht, het stellen van de  diagnose en het bepalen behandeling. Het kan zijn dat patiënten met een niet-Nederlandse herkomst de arts zien als autoriteit en verbaasd zijn wanneer je vraagt naar hun eigen ideeën of opvattingen. Ook hebben mannelijke patiënten soms moeite met vrouwelijke artsen en andersom. Met name bij lichamelijk onderzoek vereist dit voorzichtigheid en discretie.

Stel je bescheiden op wanneer gesproken dient te worden over (mogelijk) beladen onderwerpen, zoals prenataal onderzoek, een naderend einde van het leven, de manier van sterven, orgaandonatie of euthanasie. Niet iedereen is gewend om daar openlijk over te praten.
Algemene tips voor een gesprek met een allochtone patiënt

·         Toon respect voor de patiënt door de naam goed uit te spreken.

·         Ga na of je de patiënt een hand mag geven.

·         Soms kan de allochtone patiënt de arts als een autoriteit zien en het raar vinden als ze bij

·         het gehele gesprek betrokken worden.

·         Mannelijke patiënten hebben soms moeite met vrouwelijke artsen en vrouwelijke patiënten

·         met mannelijke artsen. Wanneer je de kwestie bespreekbaar maakt, is de kans groter dat de weerstand afneemt en men alsnog instemt met de situatie.

·         Benadruk dat je als arts een beroepsgeheim hebt en dat dit ook geldt voor een eventuele

·         tolk die aan het gesprek deelneemt.

·         Allochtone patiënten zijn niet altijd met psychosomatische verklaringen vertrouwd.