Hoorcollege 6: Autismespectrumstoornis

Het herkennen van autismespectrumstoornissen (ASD) kan tijdens verschillende levensfasen. Het eerste halfjaar is een belangrijke periode, maar daarnaast is het tweede halfjaar in het eerste levensjaar ook van belang. Ook op de voorschoolse opvang of op school kan het herkend worden en zelfs tijdens de adolescentie kan er nog een diagnose plaatsvinden.

ASD in het eerste halfjaar

Bij een baby kan ASD herkend worden door geen of nauwelijks interesse in fysiek contact of oogcontact. Daarnaast hebben zij geen interesse in spraak of gezichten, maar zijn zij daarentegen wel geïnteresseerd in objecten. Daarnaast reageren deze baby’s wel op  geluiden (die afkomstig zijn van objecten), maar niet op spraak. Naast dit alles zijn kinderen met ASD in het eerste halfjaar van hun leven teruggetrokken en zijn zij moeilijk te troosten.

ASD in het tweede halfjaar

Tijdens het tweede halfjaar van het eerste levensjaar treedt er geen sociale referentie op.  Dit houdt in dat kinderen niet de juiste informatie kunnen gebruiken om dit toe te passen in een sociale interactie. Gezamenlijke aandacht, ofwel joint attention, sluit hier ook bij aan. Kinderen met ASD delen niet hetzelfde oogpunt met de persoon waarmee men interacteert. Ook is reciprociteit een probleem voor deze kinderen. Zo vinden zij het lastig om op hun beurt te wachten in een gesprek  en onderscheid te maken tussen individuen.  Bovendien is het opvallend dat deze kinderen op die leeftijd nogal verlegen kunnen zijn tijdens een sociale interactie.

ASD tijdens de voorschoolse opvang

Rollenspellen spelen meestal een grote rol voor kinderen op de voorschoolse opvang. Toch hebben kinderen met ASD hier moeite mee. Bij de klassieke vorm is ‘doen alsof’ heel moeilijk, het kind blijft trouw aan de concrete betekenis van een voorwerp. Zo is een handdoek gewoon bedoeld om je mee af te drogen en kan je deze niet zomaar gebruiken als een vlag voor op je zogenaamde piratenschip. Bij het eigenaardige type (odd) verliezen kinderen zichzelf juist in een rol. Hiervan is vaak sprake bij Asperger of PDD. Voor kinderen met ASD is samen spelen een ingewikkelde activiteit. Zulke kinderen hebben te neiging om spullen toe te eigenen, ook al zijn deze spullen niet van hen. Dit heeft echter niks met hebberigheid te maken, maar wanneer zij iets zien wat zij graag zouden willen hebben houden zij er geen rekening mee dat het voorwerp wellicht voor iemand anders is. Op deze leeftijd gaat het bovendien opvallen dat het kind niet reageert op emoties van anderen en is er sprake van een beperkte mate in empathie. Zo begrijpen zij bijvoorbeeld niet dat iemand pijn heeft wanneer deze van zijn of haar fiets valt. Onderliggende sociale regels worden bovendien ook niet opgevat.

ASD tijdens de basisschool

Op een leeftijd van ongeveer 6 jaar krijgen kinderen met ASD moeite om mentale en fysieke aspecten van elkaar te onderscheiden. Wanneer iemand pijnlijk zijn knie stoot, kan deze persoon gaan lachen als uiting van dapper zijn. Een kind met ASD die dit ziet gebeuren, denkt automatisch dat deze persoon geen pijn heeft en het grappig vindt dat hij zijn knie heeft gestoten. Daarnaast vinden kinderen van deze leeftijd het lastig om de gedachtes of gevoelens van een ander te begrijpen, laat staan zich hierin in te leven. Ook wat betreft communicatie komen de tekorten nu duidelijk naar voren. Zo geven kinderen met ASD bijvoorbeeld een letterlijk antwoord op de vraag: Weet jij hoe laat het is? Zij begrijpen dus niet dat de persoon die dit vraagt zelf zou willen weten hoe laat het is, om die reden geeft het kind met ASD ‘ja’ als antwoord. Grapjes of ironie worden bovendien ook niet begrepen. Daarnaast zijn zij emotioneel gezien minder expressief en door dit alles hebben kinderen met ASD moeite om sociale contacten te behouden en interacties op gang te houden.

ASD tijdens de adolescentie

Een overgang in het leven kan heel moeilijk zijn voor kinderen met ASD, aangezien hier verandering en aanpassing bij komt kijken. Tijdens de adolescentie loopt men dan ook tegen een aantal problemen aan. Een persoon met ASD heeft bijvoorbeeld moeite om de hoofdzaken van de bijzaken te onderscheiden. Hierdoor wordt het hele geschiedenis boek bijvoorbeeld uit zijn hoofd geleerd, zonder dat zij hier onderscheid maken in het belang van sommige stukken. Daarnaast is het verwarrend dat een schoolrooster niet elke dag precies hetzelfde is en dat verschillende leraren jou verschillende dingen willen leren. Zo heb je een vrouw die jou wiskunde uitlegt in de klas en een man die aardrijkskunde les geeft.

Vier probleemgebieden bij de adolescentie

Naast de moeilijkheden die in de alinea hiervoor zijn besproken, zijn er ook vier specifieke problemen bij personen met ASD tijdens de adolescentie:

1.     Moeilijkheden met onafhankelijkheid

2.     Moeilijkheden met het bewust worden van de afwijking

3.     Moeilijkheden met peer relaties

4.     Moeilijkheden in het functioneren binnen school

Kinderen willen graag onafhankelijk worden naarmate ze ouder worden, maar ouders van kinderen met ASD worden vaak over beschermend, aangezien zij hun kind als kwetsbaar en naïef zien. Om die reden vinden er vaak conflicten plaats tussen kind en ouder(s). Tijdens de bewustwording van een afwijking kan er bijvoorbeeld een depressie ontstaan. Wanneer ASD behandeld wordt, moet er om die reden ook gekeken worden naar deze depressie. Belangrijker nog is de focus op waarom deze depressie is ontstaan. In sommige gevallen kan de oorzaak een slechte relatie met peers zijn. Kinderen met ASD beginnen zich te realiseren dat andere kinderen andere interesses hebben dan zijzelf. Om die reden kunnen zij een mindere behoefte hebben om contact te zoeken en beseffen zij de betekenis van vriendschap niet. Zo wordt de bakker waar elk weekend brood wordt gekocht als vriend gezien. De moeilijkheden in het functioneren binnen school zijn in de vorige alinea reeds besproken.

ASD bij volwassenen

Bij ASD is er een onderscheid te maken tussen twee vormen: het passieve/formele type en het eigenaardige type (odd). Bij het passieve/formele type  is er vaak sprake van Asperger. Het hebben van een baan en de inhoud hiervan is voor deze mensen ontzettend prettig, de interactie met de collega’s is echter moeizaam. Wat betreft het organiserende aspect dat bij een baan komt kijken, wordt er bij dit type vooral gedacht aan de mogelijke blokkades die zij tegen kunnen komen. Bij het eigenaardige type is de inhoud van een baan eveneens geweldig. Het aspect dat zij hierin kunnen waarderen is het vinden van creatieve oplossingen. Het bijhouden van papierwerk is echter een taak die zij liever uitbesteden. Wat betreft het organiserende aspect zijn zij dan ook vooral chaotisch en hebben zij moeite om dingen te organiseren.

Invloed op leefomgeving

Wanneer iemand geen kennis heeft over ASD is iemand vaak te streng of te tolerant. Dit schept verwarring bij de persoon met ASD, wat het proces van relaties aangaan vermoeilijkt. In sommige gevallen gaan ouders hun eigen kind ontwijken om moeilijkheden te voorkomen. Vaak is dit een oplossing voor de korte termijn, maar resulteert dit uiteindelijk in een lange termijn oplossing. Ouders voelen zich vooral hulpeloos en hebben een negatief zelfbeeld. Hierdoor kan een depressie ontstaan of komen er problemen binnen het huwelijk.

Men helpen te begrijpen

Rond de persoon met ASD is er vaak sprake van onbegrip. Om dit tegen te gaan zijn er een aantal methodes om de omgang te vergemakkelijken. Zo moet het tijdens een gesprek voor iemand met ASD duidelijk zijn waarover gesproken wordt. De gesprekspersoon moet het sociale referentiepunt duidelijk aangeven, zodat er gezamenlijke aandacht kan plaatsvinden. Daarnaast moet men niet proberen een rollenspel aan te gaan, maar juist een spel naast elkaar te doen of taken te verdelen. Tijdens de communicatie moeten er tevens niet teveel vragen gesteld worden en moeten er korte zinnen worden gebruikt. Hierbij moet er niet verwacht worden dat er een emotionele respons komt. Hiernaast moet er voor structuur worden gezorgd in het leven van iemand met ASD. Hierbij zijn de volgende vragen van groot belang: Wanneer? Wat? Hoe? Waar? Wie? Door het consistent beantwoorden van deze vragen weet men gemakkelijker wat er te verwachten is en kan er op deze manier structuur aangeboden worden. Voor deze vragen moet ook een antwoord beschikbaar zijn als er sprake komt van een plan B. Hiervoor moet de tijd genomen worden, aangezien verandering hoe dan ook lastig is. Binnen deze vragen is er ook de mogelijkheid om steeds meer verantwoordelijkheid bij de persoon met ASD te leggen om zo hun onafhankelijkheid te kunnen vergroten.