College 3: Wat is bewustzijn en wat zijn de onderdelen van het geheugen?

In dit college worden hoofdstuk 3 en 4 behandeld.

Bewustzijn

Volgens sommigen heeft het bewustzijn geen functie, volgens anderen heeft het wel degelijk een functie omdat de vrije wil zich in het bewustzijn bevindt. Om dit te meten is er een experiment waarbij wordt gemeten wanneer mensen zich bewust zijn van hun wil om op een knop te drukken. Proefpersonen gaven aan dat ze 200 milliseconden voor het drukken op de knop de wil voelden om op de knop te drukken. Ze bleken echter al een halve minuut daarvoor klaar te zijn om te drukken. Dit blijkt uit het readiness potential, dit houdt in dat je spieren zich klaarmaken om de beweging te maken. Hieruit werd geconcludeerd dat vrije wil niet bestaat of dat het niks met het bewustzijn te maken heeft. Er blijft nog één hypothese over omtrent het bewustzijn. Volgens deze theorie zou het bewustzijn de zogenaamde global workspace zijn. De global workspace zou er voor zorgen dat alle delen van je hersenen samenwerken. Hiermee is echter nog steeds niet duidelijk wat bewustzijn dan precies is. Er werd gedacht dat het hetzelfde is als aandacht maar zoals Victor Lamme zegt is aandacht te klein en ben je je van veel meer bewust dan alleen dat waar je aandacht bij is. Vervolgens gingen wetenschappers zoeken naar een hersendeel dat het bewustzijn zou kunnen bevatten. Er zijn patiënten die de helft van de wereld niet kunnen zien maar alsnog niet tegen objecten aan lopen, dit heet blindsight. Mensen met blindsight kunnen niet zeggen of ergens iets staat en hoe het eruit ziet maar lopen er toch omheen. Blijkbaar is er dan dus een deel van het bewustzijn weg. Blindsight wordt veroorzaakt door schade laag in de visuele cortex. Neglect (zie voorgaand college) daarentegen wordt meestal veroorzaakt door schade aan de inferieure pariëtale cortex. Er is dus niet één hersendeel aan te wijzen voor bewustzijn want er zijn meerdere hersendelen bij betrokken.

Mensen met een split brain lijken twee personen in zich te hebben. Ze kunnen zich bijvoorbeeld met hun rechter hand aankleden en tegelijkertijd met hun linkerhand uitkleden. De vraag is dan welk deel van die persoon het bewustzijn bevat.

Een andere theorie over wat het bewustzijn is, is het proces van feedback. Beide ogen kunnen een gezicht zien in een plaatje met zwarte en witte kruisjes, maar jij als persoon ziet helemaal niks omdat de hersenen zien wat beide ogen samen zien. De stimulatie van de ogen is dus het zelfde maar daarna wordt het veranderd doordat de hersenen feedback geven. Een bepaalde zet verbindingen wordt dan actief en zendt feedback terug naar bepaalde delen in de hersenen. Pas als de hersenen feedback terugsturen lijkt iets echt bewust te worden.

Korte termijn geheugen

Er worden verschillende namen voor het kortetermijngeheugen gebruikt. In de jaren 50 werd het primary memory genoemd. In de jaren 60 kortetermijngeheugen en tegenwoordig werkgeheugen.

Er zijn twee soorten korte termijn geheugen. Het sensorisch geheugen en het korte termijn geheugen. Sensorisch geheugen is het gevoel dat de wereld nog even aanwezig is terwijl het beeld/geluid/gevoel als weg is. Voor zicht heet dit het iconisch geheugen, het is actief voor 1-2 seconden behalve als een ander beeld het overschrijft of als je ergens anders aan denkt. Voor geluid het dit het echoisch geheugen en voor gevoel het haptische geheugen.

Het werkgeheugen wordt getest met de Brown-Peterson taak hierbij moet je drie letters onthouden en daarna van een getal terug gaan tellen in stappen van drie. Daarna moet je aangeven welke drie letters er in het begin werden gegeven. Als deze taak lang doorgaat gaat de prestatie snel achteruit. Meestal worden alle letters binnen 15-20 seconden vergeten. Dit komt omdat je door elkaar gaat halen welke letters wanneer kwamen. Wanneer je veel informatie krijgt die op elkaar lijkt werkt je langtermijngeheugen niet goed meer. Hiervoor heb je je korte termijn geheugen nodig maar dit geheugen is heel kort zolang je niet met je aandacht erbij bent. Wanneer je aan het terugtellen bent vind er geen rehearsal (herhaling) plaats waardoor je iets snel vergeet.

Volgens het model van Atkinson & Shiffrin (1968) vergeet je alles van je sensorisch geheugen. Een deel van de inkomende informatie gaat naar je korte termijn geheugen en daarna een deel naar het lange termijn geheugen. Vervolgens kunnen dingen uit je langetermijngeheugen weer terughalen naar je korte termijn geheugen. Tegenwoordig denken onderzoekers dat de stap van kortetermijngeheugen naar langetermijngeheugen heel anders werkt dan in het model van Atkinson &Shiffrin.)

Bij het leren van woordenlijsten zie je de seriële positiecurve. Dit betekend dat een deel van de woorden al in je langetermijngeheugen zit (primacy), een ander deel leer je snel met je kortetermijngeheugen (recency) en het laagste punt van de curve zijn de woorden die je niet snel kan onthouden (asymptote). De informatie in het korte termijn geheugen blijft dus actief zolang je eraan denkt. Vroeger werd gezegd dat je 7 dingen (brokjes informatie) kan opslaan in je kortetermijngeheugen, een andere theorie is dat je maar 1 ding kan opslaan. Volgens weer een andere theorie kun je 4 dingen opslaan. Als je informatie in eenheden opslaat het dit chunking. Dit is wanneer je bijvoorbeeld een getallenreeks krijgt en deze onthoudt aan de hand van jaartallen die je erin ziet. Als je vier chunks kan onthouden onthoud je al veel meer dan vier losse getallen/dingen. Kinderen kunnen gemiddeld 2 getallen onthouden, volwassen gemiddeld 7. Er is een persoon geweest die 80 getallen kan onthouden. Deze persoon was instaat om grote hoeveelheden informatie in één chunk te stoppen. In je langetermijngeheugen heb je informatie hebt om chunks mee te bouwen, dit heet meaningful encoding in het langetermijngeheugen. Dit zijn bijvoorbeeld jaartallen zoals je geboortedatum. Chunking verklaart waarom mensen die lang met iets bezig zijn (experts) meer kunnen onthouden in hun kortetermijngeheugen dan mensen die net beginnen. Zij hebben namelijk al meer kennis over het onderwerp in een langetermijngeheugen waardoor ze beter chunks kunnen maken.

Proactieve interferentie is oud materiaal dat stoort bij het leren van nieuw leermateriaal. Retroactieve interferentie is wanneer je nieuw materiaal leert dat oud materiaal stoort. Onze langetermijngeheugen is hier heel gevoelig voor, ons kortetermijngeheugen minder. Wanneer je woorden uit een andere categorie moet onthouden dan de categorie daarvoor treed release van proactieve interferentie op. Je kan dan weer beter onthouden.

Ons kortetermijngeheugen is belangrijk om tussenresultaten van ons denken te onthouden. Deze tussenstappen moeten we nog verbinden met iets anders. Dit wordt duidelijk in het working memory model van alan baddeley en graham hitch.

Volgens alan baddeley en graham hitch zijn er subsytemen om informatie te onthouden. Er zij twee subsystemen: het visuo-spatial sketchpad (zicht) en de phonological loop (geluid). Deze worden gestuurd door het central executive systeem. Je kan ongeveer twee seconden aan geluid oplsaan in de phonological loop. Hoe beter je klanken uit elkaar kan houden hoe beter je ze ook kan onthouden.

Tegerlijkertijd kan je ook 2 seconden aan beeld in je visio-spatial sketchpad opslaan. Dit duid erop dat deze systemen los van elkaar staan. Dit blijkt ook doordat er verschillende hersendelen actief zijn. Executieve functies controleren wat je in je hoofd aan het doen bent zodat je de juiste denkstappen zet en bij je taak blijft. Excutive functies zijn

• inhibitie: inhouden van een respons

• monitoring: beseffen wat je doet

• task switching: wisselen tussen taken

In 2000 bedacht Alan Baddeley de episodisch buffer die in het systeem erbij hoort. De episodische buffer houdt gebeurtenissen vast die in combinatie zijn met alle zintuigen, dit heet multi-modaal. Het zorgt dus dat visuele, spatiele en verbale informatie verbonden raakt. Ook worden zo de verbinding met het langetermijngeheugen gelegd zodat chunking kan worden toegepast. Het semantisch geheugen is de plek waar je je kennis opslaat ook dit komt in de episodische buffer terecht.