Wat is aandacht?

"Everybody knows what attention is. It is the taking possession by the mind, in clear and vivid form, of one out of whtat seem serveral simultaneously possible objects or trains of thought, Focalization, concentrationof conciousness of ites essence. It implies the withdrawal form some thingsin order to deal effectively with others." - William James

Waarom aandacht? Binding problem: het koppelen van features

Aandacht exogeen vs. endogeen

Endogene aandacht 

Waar vindt selectie van relevante informatie plaats? Of: Wat gebeurt er met de informatie waaraan we géén aandacht schenken?

VB gesprek voeren met passagier tijdens invoegen op snelweg

Aandacht is beperkt!

Onder sommige omstandigheden worden zelfs grote veranderingen niet opgemerkt dit fenomeen wordt change blindness genoemd.

Change blindness: paradigma

• Knipper-paradigma
• Twee iets verschillende plaatjes wordt afgewisseld met een masker
• Herhaal totdat verschil wordt opgemerkt

Broadbent's filter model van auditieve aandacht: early selection

Het model stelt dat er in een vroeg stadium wordt bepaald welke informatie genegeerd moet worden, hier wordt dan ook niets meer mee gedaan. --> Argumenten, tegenargumenten en alternatieven

Cherry: dichotische luistertaak

Bij een proefpersoon wordt via een koptelefoon twee verhalen laten horen, een in het ene oor en een in het andere oor. De proefpersoon met de informatie van een oor negeren en de auditieve informatie van het andere oor naspreken (schaduwen).

• De proefpersoon kan achteraf vrijwel nietsover de inhoud (betekenis) van het genegeerde verhaal in het ene oor rapporteren. 
• Proefpersonen merken wél verandering in stemhoogte (man-vrouw) op. Ook een plotselingen geluidstoon.
• Broadbent: filter model, early selection
• Genegeerde informatie wordt in een vroeg stadiumtegengehouden. (= Bottleneck of filter) --> is dus niet zo want proefpersonen merken wel veranderingen op in de genegeerde informatie.

Vijf argumenten tegen early selection 

1. Breakthrough(cocktailparty effect): sommige informatie (zoals je eigen naam) 'breekt door'. --> die kan alleen als je tóch de informatie in het niet-geschaduwde verhaal verwerkt. 
2. Switching: het geschaduwde verhaal wordt gevolgd naar het ander oor. --> dit kan alleen als je de betekenis van het niet-geschaduwde verhaal enigszins hebt verwerkt. 
3. Onbewuste angstreactie: als je een proefpersoon negatief conditioneert op verschillende steden, dan zal de proefpersoon een angstreactie laten zien bij het horen van een naam van een stad in het niet-geschaduwde oor (ook bij het horen van een naam van een stad waarbij er niet geconditioneerd is). 
4. Negatieve priming: categoriseer rode plaatje, negeer blauwe. Hamer categoriseren in 4 is moeilijker dan in 2. oorzaak: hamer in 4 volgt op stimulus 3 waarin de hamer genegeerd moest worden. Blijkbaar onderdrukt aandacht de betekenis van de irrelevante informatie. 
5. Global-local taak en Eriksen flanker taak: twee taken waarbij je letters moet herkennen. Ook de negeerde informatie wordt blijkbaar verwerkt. 

Alternatieven voor early selection

1. Late selection: betekenis van alle stimuli (target en distractors) wordt verwerkt. Maar de niet geselecteerde boodschap (D) wordt snel vergeten
2. Attenuation: de te negeren informatie (D) wordt verzwakt(attenuated), hele belangrijke informatie kamt echter wel door (VB je naam)
3. Capaciteitsverklaring (load theorie, Lavie): mate van verwerking van distractor (D) afhankelijkheid van de moeilijkheidvan verwerking van de target T. Hoe makkelijker de hoofdtaak, hoe meer capaciteit overvoor het verwerken van de distractor.

Aandacht: een bewegend spotlight?

1. Endogeen en overt: het oog fixeert relevante informatie --> je kijkt naar een punt. Overte aandacht: het punt van aandacht komt overeen met fixatiepunt van de ogen. 
2. Endogeenen covert: aandacht bewust op iets anders richtendan waar je op fixeert. Experiment Michasl Posner: je moet een target herkennen. De herkenning van een target gaat beter als er een valid cue is (een pijl die naar het target wijst), bij een invalid cue (pijl die de andere kant opwijst) is het moeilijker om de target te herkennen. Hoewel de ogen op midden (pijl) gericht blijven. Als proefpersonen weten dat de pijl meestal de foute kant opwijst, is aandacht op tegenovergestelde positie te richten. Het gaat nu makkelijker om het target aan de "verkeerde" kant van de pijl te herkennen. 
3. Exogeen: aandacht getrokken (flikkerende reclame, pop-ups, zwaailichten, etc.) naar positie en loopt vooruit op oogbeweging! 
4. Exogeen: aandacht wordt getrokken naar positie waar de ander naar kijkt. De verschuivind van aandacht is automatisch. Als je weet dat de relevante informatie in 80% van de gevallen aan de andere kant verschijnt (links), gaat de aandacht toch eerst naar rechts. 

Toepassingen: Gaze following: het volgen van de blik van een ander --> reclames: model kijkt naar product

Combinatie: visuele en auditieve aandacht

Niet onafhankelijk --> blijkt uit dubbeltaak in rij simulator:

• Weg volgen, veilig rijden
• Reageren op toon 

Betere prestatie wanneer toon recht van vorenkomt (waar de visuele aandacht is) dan wanneer toon van opzij komt

Maar visueel dominant

• Stem spreker in collegezaal uit speakers aan plafond
• Buikspreker 

Aandacht: actief zoeken

Feature integration theory (FIT)--> theorie over oa visual search

Treisman & Gelade (1980)

1. Brein verwerkt verschillende kenmerken (kleur, oriëntatie) in verschillende gebieden: feature maps 
2. Als we iets zoeken op basis van één feature: kan in feature map - snel: feature searchof pop-out search
3. Als we iets zoeken op basis van meerdere features moeten features uit verschillende maps op basis van dezelfde positie gebonden worden (binding) - langzaam: conjunction search

Bewijs voor FIT: illusory conjunctions

• Verkeerde combinatie van features (vorm, positie, kleur)
• Aandacht gericht op positie en "lijmt" alle features daar aanwezig, zonder aandacht worden er verkeerde dingen gerapporteerd (vb verkeerde kleur).

Argumenten tegen FIT

• Je kunt je aandacht richten op een van de twee objecten, ook al delen ze positie (vb 2 films of tekeningen).
• Conjunction search gaat makkelijker wanneer de distractors veel op elkaar lijken
• In de flankertaak wordt de distractor verwerkt, ook als is onze aandacht er niet op gericht
• Aandacht kan een groter of kleinergebied bestrijken: meer zoomlens dan spotlight

De theorie van Lavie: perceptual load en working memory load

Load theorie of attention

Twee factoren bepalen wat er gebeurt met genegeerde informatie:

1. Hoeveel verwerkingscapaciteit(perceptual load) vereist de hoofdtaak? Veel? Dan weinig verwerking van de irrelevante informatie (in de flankertaak kleine load, dus verwerking flankers).
2. Hoeveel controlecapaciteitheb je om invloed van irrelevante informatie op gedrag te verminderen? --> controlecapaciteit oa afhankelijk van working memory

Perceptual load: Lavie (2010)

• Hoofdtaak: staat in de cirkel letters een X of een N? (negeer de letter buiten de cirkel)
• Cirkel met verschillende letters: Reactietijd is iets langer bij een letter N buiten de cirkel, dan bij een S.
• Cirkel met zelfde letters en een X of N: Reactietijd veel langer bij letter N buiten de cirkel, dan bij letter S.
• Dus als de perceptual load(veel verschillende cijfers, moeilijker zoeken, bovenste panels) groot is, dan wordt de irrelevante niet of nauwelijks verwerkt. Of als een waarnemingstaak veel inspanning kost, zul je weinig bewust zijn van wat er verder nog in de omgeving gebeurt. 

Working memory load: de Fockert (2001)

Hoofdtaak: is de naam die van een popster of politicus? Negeer het gezicht. Tweede taak: houd de getallen in werkgeheugen (makkelijk/moeilijk). Dus: als de controleprocessen sterker belast worden heb je meer effect van afleidende informatie(gezicht). 

Load theory of attention 

Distractors interfereren minder met onze hoofdtaak wanneer:

• onze perceptual loadzo groot is dat we de distractors niet meer kunnen verwerken;
• als onze hoofdtaak onze controleprocessen niet te veel belast zodat we deze kunnen gebruiken om distractors te inhiberen. 

Gorilla-taak

Lastige taak (high perceptual load), dus geen "breakthrough" van irrelevante informatie (gorilla)

Waarschijnlijke voorspelling van Lavie:

• Taak makkelijker maken (bijv. Weinig worpen): vaker gorilla zien
• Tweede taak geven (waardoor slecht onderdrukken van irrelevante info): vaker gorilla zien

Is meer aandacht altijd beter? Nee --> Attentional blink

Soms wordt ook relevante informatie onderdrukt. Een voorbeeld is de attentional blink. Paradigma: rapid serial visual processing (RSVP): zeer snelle seriele presentatie van stimuli, de taak is om twee targets te herkennen in een reeks distractors. Vb: herken twee letters in een reekst van cijfers.

Aandacht en cognitieve controle (executive control) 

Norman & Shallice: automatisch vs gecontroleerd 

Twee manieren voor het uitvoeren van een taak:

1. Automatisch: routinetaken (supervisory attentional system (SAS) activeert een schema)
   • Koffiezetten, naar faculteit fietsen: weinig monitoring nodig 
     • Goed om met andere taken te combineren (gesprek voeren, dag plannen)
     • Soms niet meer bewust te maken (schakelen in een auto)
     • Maar gevoelig voor slips: stap herhalen of vervangen door andere deelstap
2. Gecontroleerde, relatief nieuwe taken (nog geen goed/volledig schema)
   • Leren autorijden, leren tennissen
     • Continue monitoring van deeltaken
     • Moeilijk met andere taak te combineren 

SAS --> strooptaak als voorbeeld

Multitasking 

Afhankelijk van de taken. Het gaat mis wanneer ze gebruik maken van hetzelfde procesof dezelfde manier van reageren.

Met oefening soms mogelijk om twee taken tegelijk uit te voeren (VB: Secetaresse van Shaffer). Na lang oefenen kon ze geschreven teksten typen en tegelijkertijd gesproken teksten schaduwen. Andersom niet mogelijk.

Zijn de taken echt parallel of wisselt ze snel van aandacht? (time-sharing)

Nadeel van 'automatiseren' 

De goed getrainde uitvoerder van een vaardigheid weet niet 'hoe' hij/zij het doen

• VB: uitleggen veters strikken, invullen van een leeg toetsenbord 

Bewust nadenken heeft zelfs negatief effectop taakuitvoering!