Bewegen Richting Flexibiliteit met Acceptance en Commitment Therapie (ACT).
Jansen, G., Rinsampessy, D., van den Berg, G., and De Mey, H.

Introductie

Acceptance and Commitment Therapy (ACT) is gebaseerd op de gedragsanalyse. Het gaat uit van het idee dat pijn een basiskenmerk is van het menselijk bestaan. ACT baseert zich op de aanname van destructieve nomaliteit. Dit is het idee dat gewone menselijke psychologische processen op zichzelf al kunnen leiden tot extreem disfunctionele resultaten en ongebruikelijke pathologische processen.

Derde generatie cognitieve gedragstherapie

De golf derde generatie gedragstherapieën baseert zich op de aanname van destructieve normaliteit. Deze golf richt zich vooral op het veranderen van de context waarbinnen cognities plaats vinden. Cognities worden niet gezien als oorzaken, maar als gedrag dat wordt veroorzaakt door de leergeschiedenis van een persoon in interactie met zijn huidige omgeving (reinforcement contingenties). In de praktijk richt men zich op waar de cognities en emoties vandaan komen en waar de handvatten liggen om het gedrag van de cliënt te veranderen op weg naar duidelijke doelen. Ook wordt er niet geprobeerd om ervaringen te beïnvloeden.

ACT is een therapie waarin gedragsverandering centraal staat door het creëren van een nieuwe leergeschiedenis ofwel het veranderen van contingenties.

Pijn en lijden

Herinneringen aan een pijnlijke gebeurtenis uit het (verre) verleden kunnen ervoor zorgen dat we ons in het heden niet prettig voelen. De oorzaken liggen dus in het verleden.

Een mens kan situaties vermijden waar pijn optreedt. Maar omdat de menselijke taal er via afgeleide relaties voor zorgt dat pijn ook los van de situatie gevoelt kan worden, is vermijden van situaties niet altijd functioneel.

Eperiëntiële vermijding en functionele classificatie

Experientiële vermijding blijkt samen te hangen met een grote verscheidenheid aan psychopathologie. Het zou een bruikbaar begrip kunnen zijn voor een functionele classificatie van psychische problemen, omdat vele vormen van psychopathologie geïnterpreteerd kunnen worden als gevolg van ongezonde vermijdingstechnieken. Een functionele classificatie legt de nadruk op functioneel pathologische processen.

Volgens ACT zijn er een aantal processen verantwoordelijk voor het ontstaan van psychische klachten. Een van deze processen is cognitieve fusie. Hier wordt gedrag steeds meer gereguleerd door een ingewikkeld netwerk van talige relaties dat in ons hoofd bestaat, in plaats door directe ervaringen. Een fusie van gedachten leidt tot experientiële vermijding.

De zes hoekstenen van ACT

In het model van ACT zijn zes hoekstenen, met experientiële vermijding als kern van psychische problemen. Deze hoekstenen zijn: 1) Controle, hiertegen helpt bereidheid 2) Piekeren, hiertegen helpt mindfulness 3) Fusie, hiertegen helpen defusie oefeningen 4) Descreptieve zelf, hiertegen helpt de conceptuele zelf 5) Regels, hiertegen helpt ik moet à ik wil 6) Vermijding, hiertegen helpt het kiezen van ervaren boven vermijden

De zes hoekstenen worden behandeld in een protocollaire training van tien bijeenkomsten. Training 1 en 2 zijn kennismaking, dit gaat over controle versus acceptatie. Training 3 en 4 gaan over fusie versus defusie. Training 5 gaat over piekeren versus contact met het hier en nu. Training 6 gaat over descriptieve zelf versus observerende zelf. Dit is het helpen van cliënten om zichzelf te observeren vanuit het eigen ik, hier en nu. Training 7 gaat over regels versus waarden. Training 8 gaat over vermijding versus toegewijde actie