Farmacokinetiek en farmacodynamiek

Er zijn grote verschillen tussen kinderen en volwassenen wat betreft de werking van de farmacokinetiek en farmacodynamiek van geneesmiddelen. Ook wat betreft geneesmiddelen is er bij veel weinig of geen onderzoek naar de effecten hiervan. In de praktijk worden deze ingedeeld in off-label of unlicensed geneesmiddelengebruik. Onder off-label gebruik worden geneesmiddelen verstaan waarbij een andere indicatie bij kinderen is geregistreerd onder unlicensed gebruik worden geneesmiddelen verstaan zonder dat er hiervoor een registratie is bij kinderen. Het is belangrijk om te realiseren dat geneesmiddelen bij kinderen hele andere bijwerkingen of van een hogere frequentie kunnen zijn dan bij volwassenen. Het is belangrijk om geneesmiddelen bij kinderen in de juiste dosering te geven.

De farmacokinetiek van het geneesmiddel wordt onder andere bepaald door de absorptie, distributie, het metabolisme en de eliminatie. Al deze processen veranderen voortdurend bij kinderen. Bij sommige geneesmiddelen staat er expliciet de kinderdosering vermeld. Bij deze geneesmiddelen zijn de doseringen klinisch bij kinderen onderzocht. Ook zijn er geneesmiddelen waarbij er uitdrukkelijk staat aangegeven, dat het geneesmiddel niet aan kinderen van een bepaalde leeftijd moet worden gegeven. Ten slotte zijn er geneesmiddelen waarover geen gegevens over het gebruik van het middel bekend zijn.

Dosering

De dosering van het middel mag niet af geleid worden van de dosering van de volwassenen. Vroeger werd de kinderdosering berekend aan de hand van de een volwassen dosering. Er werd een fractie van een volwassenen dosering gegeven en rekening gehouden met de leeftijd. Deze methode heeft vaak tot onderdosering bij kinderen geleid. Tegenwoordig wordt de kinderdosering bepaald aan de hand van het lichaamsgewicht. In bepaalde situaties is dosering per lichaamsoppervlak een betere maat voor een goed therapeutisch effect. Het lichaamsoppervlak wordt berekend aan de hand van het gewicht in kilogram maar de lengte in centimeter. De dosis en de frequentie van toedienen van het middel kunnen bij kinderen anders zijn dan bij volwassenen. Hieronder staan de processen genoemd die een rol spelen bij het toedienen van geneesmiddelen:

• Opname: de absorptie van het maag-darmkanaal kan van vele factoren afhangen. Tijdens de neonatale periode treden de grootste verschillen bij orale absorptie op. De zuurgraad van de maag, de snelheid van de maaglediging, de darmflora, de doorbloeding van het gastro-intestinale stelsel en eventuele onderliggende ziekten wordt de absorptie bepaald vanuit het maag-darmstelsel. Doordat het first-pass-metabolisme bij neonaten nog niet helemaal ontwikkeld is, kan de rectale absorptie van geneesmiddelen verhoogd zijn. Bij pasgeborenen is de opperhuid dunner en relatief groot ten opzichte van het lichaamsgewicht, waardoor een lokaal toegepast geneesmiddel beter opgenomen wordt bij jongere kinderen.

• Verdeling: het geneesmiddel wordt verdeeld over verschillende weefsels. Door de grote hoeveelheid extracellulair water bij pasgeborenen, zal het verdelingsvolume van hydrofiele stoffen vergroot zijn. Dit betekent dat pasgeborenen een hogere dosis van hydrofiele stoffen nodig hebben op een adequate piekconcentratie te bewerkstelligen. Ook hebben de meeste geneesmiddelen bij kinderen een lagere plasma-eiwitbindig dan bij volwassenen. Dit betekent dat de extracellulaire ruimte een hogere concentratie wordt bereikt waardoor een toegenomen effect te verwachten zal zijn.

• Uitscheiding: de klaring van geneesmiddelen is een maat voor de eliminatie. Doordat kinderen een onrijpe biotransformatie hebben, zullen geneesmiddelen een verlengde plasmahalfwaardetijd hebben. Het belangrijkste orgaan voor geneesmiddelenmetabolisme is de lever. Bij de geboorte is er een lage activiteit van de levenenzymen. Hierdoor is de klaring van geneesmiddelen bij jonge kinderen gering.

Door de veranderde farmacodynamiek bij kinderen, is er een toegenomen of juist afgenomen gevoeligheid voor het middel bij kinderen. Daarnaast moet men zich realiseren dat bepaalde geneesmiddelen effect op de groei en ontwikkeling van het kind kunnen geven. De therapietrouw van het middel wordt bepaald door verschillende factoren. Ten eerste wordt dit bepaald door het effect van de behandeling. Bij kinderen is de smaak van het geneesmiddel van groot belang voor het regelmatig innemen. Als het kind angst heeft voor bijwerkingen, kan dit de therapietrouw ernstig schaden. Het is belangrijk om extra tijd te geven aan kind en ouders voor de voorlichting over het gebruik van het geneesmiddel.