Wil men het jeugdrecht leren kennen, dan is er enige kennis vereist van andere rechtsgebieden. In dit hoofdstuk wordt een korte introductie gegeven van het recht en de plaats die het jeugdrecht hierin inneemt. Het recht heeft verschillende doelen, zoals onder andere: rechtvaardigheid, gelijkheid, bescherming van de zwakkeren en bijvoorbeeld conflictbeheersing. Bij het vaststellen van rechtsregels wordt antwoord gegeven op vragen over deze onderwerpen. Deze inhoud wordt door de politiek bepaald en verschilt daarom (gedeeltelijk) van land tot land. 

Daarnaast heeft het recht ook een ‘technisch doel’: het ordenen van de samenleving en het geven van regels om conflicten te voorkomen. Een omschrijving van het begrip ‘recht’ komt dan op het volgende neer: het recht is het geheel van overheidsregels dat de samenleving ordent.

Welke rechtsgebieden bestaan er?

Er bestaan veel regels. Om enige orde te brengen aan deze chaos, worden deze rechtsregels ingedeeld in verschillende rechtsgebieden.

Wat is staatsrecht?

Het staatsrecht geeft de basisregels voor de organisatie van de overheid. Het betreft de relatie tussen burger en overheid en beschrijft de verschillende organen van de overheid. Relevante wetten zijn de Grondwet, Provinciewet, Gemeentewet en de Kieswet.

Wat is bestuursrecht?

Het bestuursrecht geeft regels over de bestuurstaak van de overheid. Waar de staatrecht slechts de organisatie weergeeft, regelt bestuursrecht de overheid in actie. Het betreft dus regels omtrent de uitoefening van de bestuurstaak. Hier komen vaak de belangen van de burgers om de hoek kijken. Relevante wetten zijn de Algemene wet bestuursrecht (Awb), Wet milieubeheer, Vreemdelingenwet, Participatiewet en de Jeugdwet.

Wat is strafrecht?

Bij dit rechtsgebied speelt de rechtsorde een centrale rol. Met de rechtsorde bedoelen we de rust en de veiligheid in de samenleving. De wetgever stelt bepaalde gedragingen strafbaar, indien ze de rechtsorde kunnen storen. De twee belangrijke wetboeken zijn het Wetboek van Strafrecht (Sr) en het Wetboek van Strafvordering (Sv).

Wat is burgerlijk recht?

Het burgerlijk recht regelt de rechtsverhoudingen tussen burgers onderling. De aard van de relaties kan verschillen. Zo zijn er bijvoorbeeld zakelijke relaties, maar ook familierechtelijke rechtsrelaties. Het burgerlijk recht bestaat uit drie onderdelen:

• Personen- en familierecht regelt de familierechtelijke relaties tussen mensen zoals ouderschap, gezag, omgang en scheiding.
• Vermogensrecht regelt de zakelijke relaties tussen mensen zoals koop, huur en hypotheek.
• Rechtspersonenrecht regelt hoe rechtspersonen moeten worden opgericht en ingericht. Rechtspersonen zijn organisaties die in het recht zelfstandig zijn.

Waar staat het jeugdrecht?

Nu we de verschillende rechtsgebieden hebben bekeken, kunnen we dieper ingaan op het centrale onderwerp: jeugdrecht. Het jeugdrecht is het geheel van rechtsregels dat de positie van jeugdigen regelt. Het jeugdrecht is geen eigen rechtsgebied, maar bestaat uit verschillende onderdelen uit de verschillende rechtsgebieden. Het jeugdrecht is een voorbeeld van een indeling van recht naar onderwerp in plaats van naar rechtsgebied. Andere voorbeelden van gebiedsoverstijgende rechtsonderwerpen zijn bijvoorbeeld milieurecht, arbeidsrecht en onderwijsrecht. Let op: met de term ‘jeugdigen’ worden kinderen en jongeren van 0 tot 18 jaar bedoeld.

Wat is het verschil tussen materieel en formeel recht?

Naast de indelingen die hierboven zijn benoemd, kunnen we een volgende indeling maken van het recht. Er valt een onderscheid te maken tussen materieel en formeel recht. Het formele recht geeft het procesrecht weer, en het materiële recht regelt de rechten en plichten van burgers. Met andere woorden: het formele recht regelt de wijze waarop het materiële recht gehandhaafd wordt. Dit is het makkelijkst te zien in het strafrecht: het materiële recht bepaalt wat er strafbaar is, het formele recht bepaalt wat er moet gebeuren als iemand mogelijk iets strafbaars heeft gedaan. Maar ook in het burgerlijk recht en het bestuursrecht is een onderscheid tussen materieel en formeel recht: het materiële recht bevat rechten en plichten en het formele recht de handhaving hiervan.

Hoe is het recht nationaal en internationaal geregeld?

De rechtsregels die gelden op het grondgebied van het betreffende land, zijn nationaal van aard. Dit is dan ook nationaal recht. Internationaal recht, regelt de rechtsrelaties tussen verschillende staten. Dergelijke regels worden meestal neergelegd in verdragen. De verdragen bevatten af en toe regels die rechtstreekse betrekking hebben op de burgers. We zien dat het internationale recht (denk met name aan Europese wetgeving), steeds vaker een grote invloed uitoefenen op het nationale recht.

Het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) is een voorbeeld van een verdrag dat veel invloed uitoefent op ons nationale recht. Bepalingen uit een dergelijk verdrag moeten door lidstaten zoals Nederland immers in het nationale recht worden geïmplementeerd en nationale bepalingen moeten in lijn van het verdrag worden uitgelegd. Voor het jeugdrecht is het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) erg belangrijk. Namens het IVRK zijn lidstaten verplicht de rechten van het kind te respecteren en te bevorderen.