Inleiding: waar gaat het artikel over?

Zuivere aanvaarding van een erfenis, het aanvaarden van de nalatenschap inclusief verantwoordelijkheid voor eventuele schulden en de verantwoordelijkheid om de nalatenschap te vereffenen, kan door het afleggen van een daartoe strekkende verklaring, maar ook door een zogenaamde daad van zuivere aanvaarding (art. 4:191 BW), een daad waarmee je aangeeft de nalatenschap te aanvaarden. Denk bijvoorbeeld aan het omdoen van het horloge dat je geërfd hebt.

In dit artikel wordt een recent arrest van de Hoge Raad (HR 22 mei 2015, ECLI:NL:HR:2015:1284) besproken, waarin het een daad van zuivere aanvaarding bespreekt, en aangeeft wanneer nog wel, en wanneer niet meer sprake is van een daad van zuivere aanvaarding.

Wat zijn de feiten van de casus van het arrest?

Er waren drie erfgenamen, waarvan één een vordering had op de overledene (erfgenaam 3). De andere twee kwamen op de dag van het overlijden bij elkaar om alle zaken rond de uitvaart te regelen, en zijn daarna iets gaan eten in Delft bij De Koperen Pan. De rekening van dat etentje werd rechtstreeks betaald uit de tegoeden van de overledene. Erfgenaam 3 beweerde dat dat betalen als een daad van zuivere aanvaarding kon worden gezien, waardoor de andere twee erfgenamen dus tevens aansprakelijkheid voor de vordering van erfgenaam 3 op de overledene hebben aanvaard.

Hoe oordeelde de rechtbank en het hof?

De rechtbank stelde erfgenaam 3 in het ongelijk, maar het hof gaf hem wel gelijk, op grond van de volgende motivatie: “Naar het oordeel van het hof kan het gezamenlijk eten van geïntimeerden bij gelegenheid van de uitvaart van erflaatster niet worden aangemerkt als een daad van beheer. Niet valt in te zien dat het gezamenlijk eten met hun partners kan worden aangemerkt als een beheershandeling ten behoeve van de nalatenschap. Hoe gering het bedrag ook in hun ogen is, zij hebben gelden van de nalatenschap echter wel verbruikt ten eigen behoeve en er aldus als heer en meester over beschikt.”

Hoe oordeelt de Hoge Raad?

De A-G, Hammerstein, is van mening dat het betalen uit de tegoeden van de overledene niet gezien kan worden als een daad van zuivere aanvaarding, maar dat het gerekend moet worden tot de kosten van de uitvaart. Hij beredeneert dat elke daad die betrekking heeft op de uitvaart, geen zuivere aanvaarding kan opleveren. Erfgenamen moeten namelijk vrij zijn om de begrafenis (die hij niet voor zijn eigen belang regelt maar voor de overledene en zijn andere nabestaanden) te regelen zonder dat hij constant bang hoeft te zijn dat bepaalde handelingen van hem zijn mogelijkheid om de nalatenschap beneficiair te aanvaarden of te verwerpen wegvagen. Tot de uitvaart horen ook de catering en de rouwmaaltijd. Erfgenamen 1 en 2 hebben de maaltijd dus niet enkel voor zichzelf geregeld, maar in directe samenhang met het regelen van de begrafenis. Het oordeel van het hof is dus te kort door de bocht, aldus de A-G.

De Hoge Raad volgt de A-G in zijn gedachtegang, en oordeelt dat handelingen die erop gericht zijn de erflater een passende uitvaart te bezorgen, ook kunnen omvatten het overleg op de sterfdag als in deze casus. De redelijke kosten die daarbij zijn gemaakt ten laste van de nalatenschap, kunnen niet worden aangemerkt als een daad van aanvaarding. De kosten van een maaltijd kunnen, onder omstandigheden zoals in deze casus, tot die redelijke kosten gerekend worden.

Wat is de mening van de auteur over het arrest?

De auteur vindt de uitspraak van het Koperen Pan-arrest onbevredigend. De Hoge Raad bespreekt namelijk niet zozeer wat wel en niet tot een zuivere aanvaarding gerekend kan worden, maar enkel over wat wel en niet tot de kosten van een uitvaart gerekend kan worden. Volgens hem had de Hoge Raad meer aandacht moeten besteden aan het feit dat de pinpas van de overledene werd gebruikt; zeker aangezien een koffietafel bij de uitvaart wél uit de eigen zak van erfgenaam 1 werd betaald, krijgt hij het idee dat erfgenaam 1 heel goed wist waar hij mee bezig was. Doordat de Hoge Raad volledig meeging in de conclusie van de A-G, is dit een arrest geworden dat dusdanig specifiek is toegesneden op deze casus, dat hij niet breder mag worden geïnterpreteerd.