Waar gaat dit artikel over?

Mensen zijn heel anders dan andere soorten. Zo gebruiken mensen taal, wiskunde en bouwen zij sociale instituties en wolkenkrabbers. Ook gebruiken zij kaarten en geld. De vraag is hoe het kan dat mensen dit wel kunnen en andere soorten niet. Volgens de term ‘gedeelde intentie’ is dit ontstaan doordat mensen collaboratief samenwerkten. Hierdoor ontstond communicatie, want zonder communicatie is samenwerken erg lastig. Volgens Vygotsky, een russisch psycholoog, is hetgeen wat menselijke cognitie onderscheidt van dat van andere soorten de vaardigheid om van andere mensen te leren, dus om samen te kunnen werken. In dit artikel worden vier soorten sociaal-cognitieve vaardigheden beschreven die een rol spelen bij gedeelde intentie.

Wat zijn de vier sociaal-cognitieve vaardigheden?

Het volgen van de blik en gedeelde aandacht

Chimpansees volgen andermans blik om te kijken of de ander iets interessants ziet, zoals eten. Zij kiezen ervoor om alleen te jagen op eten dat anderen niet zien. Ook mensen doen dit. Zo volgen baby’s andermans blik, maar ook willen zij aandacht delen met anderen. Gedeelde aandacht houdt niet in dat twee mensen op hetzelfde moment dezelfde ervaring hebben. In plaats daarvan gaat het om dat mensen dezelfde ervaring hebben op hetzelfde moment en dat zij ook weten dat dit het geval is. Dit leidt tot een gedeelde subjectieve realiteit en het zorgt ervoor dat mensen goed kunnen samenwerken en onderscheidt hen van bijvoorbeeld chimpansees.

Sociale manipulatie en coöperatieve communicatie

Apen communiceren onderling, maar op een andere manier dan mensen. Zo wijzen kinderen en baby’s naar objecten en dit is gebaseerd op motieven die te maken hebben met gedeelde intentie. Ook is dit gebaseerd op gedeelde aandacht. Als een volwassene opeens naar een blauwe container wijst zonder enige vorm van gedeelde aandacht, dan zal de baby bijvoorbeeld niet begrijpen waar dit over gaat. Apen doen dit niet. Als anderen naar een emmer wijzen, dan lopen zij er direct heen. Daarnaast is er een ander doel van communicatie bij mensen vergeleken met apen. Zo gebruiken chimpansees en apen gebaren om anderen te manipuleren, niet om anderen te informeren of te helpen. Dit doen kinderen wel. Zo wijzen zij naar objecten puur om hun interesse er over te uiten. Ook wijzen kinderen naar objecten om anderen te helpen. Menselijke communicatie is dus coöperatief.

Groepsactiviteiten en collaboratie

Apen werken ook samen, zoals wanneer zij jagen in een groep. Echter is het vaak zo dat elke chimpansee in de groep zijn eigen doel najaagt. Er is dus geen sprake van collaboratie. In één studie werden er groepen gecreëerd. Echter stopte een groepslid met meedoen. In het geval van kinderen probeerden zij allemaal om het groepslid terug bij de groep te krijgen en te motiveren om weer mee te doen. Bij chimpansees was dit niet het geval. Als een groepslid niet meer meedeed dan probeerden zij gewoon om individueel de taak op te lossen.

Sociaal leren en geïnstrueerd leren

Sommige vormen van sociaal leren zijn heel individueel. Zo leren mensen van anderen door hen te observeren. Dit gebeurt vaak bij chimpansees. Mensen imiteren vaak anderen, ook om te laten zien dat zij in staat zijn om een taak uit te voeren. Chimpansees imiteren anderen niet zo vaak. Ook leren mensen elkaar vaak dingen door het gedrag te modelleren, dus voor te doen. Dit komt niet op dezelfde manier voor bij chimpansees.

Wat zijn de conclusies?

Apen zijn dus vooral individuele wezens. Ze gebruiken of exploiteren anderen, doordat zij bijvoorbeeld informatie verzamelen of hen manipuleren. Vaak is er ook onderlinge competitie. Menselijke kinderen doen dit niet, zij helpen anderen en vormen een band met andere kinderen en mensen. Dit zijn allemaal vaardigheden voor gedeelde intentie en zijn gebaseerd op een aantal basisvaardigheden zoals het volgen van andermans blik, manipulatieve communicatie, groepsactie, coöperatieve communicatie en geïnstrueerd leren. Deze vaardigheden ontstaan op basis van een interactie tussen twee ontwikkelingen, namelijk doordat men moest samenwerken voor eten en doordat men de behoefte kreeg om mentale staten met elkaar te delen. Er zijn drie belangrijke reden voor waarom gedeelde identiteit een belangrijk fenomeen is voor ontwikkelingspsychologen om te bestuderen. Ten eerste is dit wat mensen onderscheidt van andere diersoorten. Ten tweede bevat gedeelde identiteit als fenomeen een aantal factoren samen die vaak onafhankelijk worden bestudeerd. In plaats daarvan zou het gezamenlijk bestudeerd moeten worden. Ten derde beschrijft de term gedeelde intentie ook hoe de biologie en cultuur samenkomen. Vaardigheden en motivaties voor gedeelde intentie zijn een directe uiting van biologische aanpassingen die kinderen helpen om zich aan te passen aan de cultuur waarin zij leven.