Diagnostiek in de Jeugdzorg

Diagnostiek

Een proces van gericht informatie verzamelen en analyseren met als doel het nemen van een beslissing over de in te zetten hulp.

Knelpunten in de diagnostiek:

1) Diagnostiek is onvoldoende doelgericht.

2) De behoeften van cliënten, hoe zij met problemen omgaan en hun beleving van eerdere hulp komen onvoldoende tot hun recht in de diagnostiek.

3) Diagnostiek heeft te weinig aandacht voor de omgeving van het kind: opvoeding, onderwijs, vrije tijd en sociale context.

4) Voorzieningen in de jeugdzorg werken onvoldoende samen en stemmen niet goed af.

5) De samenwerking met de cliënt is gering.

6) Het besluitvormingsproces verloopt bijna nooit transparant en systematisch.

7) De rol van gedragswetenschappers.

Intakefase

De eerste fase van HGD. Hier begint de samenwerking tussen hulpverlener en cliënt. Er wordt informatie ingewonnen bij de cliënt.

Strategiefase

Tweede fase van HGD. Hier reflecteert de hulpverlener op wat hij al weet en wat nog nodig is om de vraagstelling te beantwoorden.

Onderzoeksfase

Derde fase van HGD. De onderzoeksvra(a)g(en) worden onderzocht met betrouwbare en valide onderzoeksmiddelen.

Integratie- en aanbevelingsfase

Vierde fase van HGD. De hulpverlener kijkt naar het diagnostisch beeld, naar de interventiedoelen en met welke interventie deze doelen bereikt kunnen worden. Vervolgens wordt een passende aanbeveling opgesteld.

Adviserings- en evaluatiefase

Vijfde fase van HGD. Hulpverlener en cliënt overleggen over de hulpvragen en de aanbevelingen. Er wordt een aanbeveling gekozen: het advies. Er worden afspraken gemaakt over het vervolgtraject en het diagnostisch traject wordt geëvalueerd.

Stepped care benadering

Snel en verkort bij een eenvoudige vraagstelling en het uitgebreide, complete model bij een complexe vraagstelling.

Onderkennende vraag

Wat is er aan de hand en om welk type probleem gaat het?

Verklarende vraag

Waarom zijn de problemen er? Worden ze in stand gehouden door factoren van het cliëntsysteem en de omgeving?

Adviserende vraag

Wat zijn de doelen en hoe kunnen deze bereikt worden? Wat zijn wenselijke en haalbare interventies?

Evaluerende vraag

Welke doelen zijn behaald en welke nog niet?

Uitgangspunten van handelingsgerichte diagnostiek

Uitgangspunten HGD

1) Doelgericht

2) Gericht op behoeften kind en opvoeders

3) Hanteert een transactioneel referentiekader

4) Samenwerking met cliënten is cruciaal

5) Aandacht voor positieve en beschermende factoren

6) Systematisch en transparant verloop

Opvoedingsbehoeften

Datgene wat een kind nodig heeft om bepaalde doelen op ontwikkelingsgebied te bereiken. De vraag is welke vaardigheden een kind nog moet leren en welke benadering, uitleg of feedback daarvoor nodig is.

Ondersteuningsbehoeften

Wat ouders en andere opvoeders nodig hebben om het kind de opvoeding (of aanpak) te bieden die het nodig heeft.

Transactioneel kader

Het kind ontwikkelt zich als gevolg van steeds complexere interacties tussen het kind en zijn sociale omgeving (gezin, school, vrienden, buurt). De interacties zijn wederkerig en dynamisch.

Risicofactoren

Ongunstige factoren in het kind en de sociale omgeving. Als er meerdere risicofactoren zijn, neemt de kans op ontwikkelingsrisico’s behoorlijk toe. Risicofactoren komen vaak samen voor, zijn stabiel en verminderen de kans op beschermende factoren.

Beschermende factoren

Gunstige factoren in het kind en de omgeving. Hoe meer beschermende factoren, hoe groter de veerkracht van het kind.

Informed consent

Op basis van informatie die door de gezagdragende ouder echt wordt begrepen, moet hij of zij toestemming geven voor diagnostiek of behandeling van het kind.

Positieve kenmerken

Gedragingen of situaties waarvan de cliënt aangeeft ze te waarderen.

Positieve factoren

Gedragingen of situaties waarvan de gedragswetenschapper vindt dat ze bijdragen aan een positieve ontwikkeling van het kind.

Evidence-based

Wetenschappelijk bewijs, gedeelde praktijkkennis en cliëntvoorkeuren integreren.

Valkuilen in de diagnostische besluitvorming:

1) Het niet overwegen van alternatieve diagnoses (confirmation bias).

2) Het niet overwegen van alternatieve interventies (vanwege voorkeur).

3) Te weinig aandacht hebben voor de ontwikkelingsfase en de context.