Arbitrage Filipijnen versus China over de Zuid-China zee

Het internationale VN zeerechtarbitragetribunaal deed op 12 juli 2016 uitspraak in een door de Filipijnen ingestelde zaak tegen China over gebruik van de Zuid-Chinese zee. China had in 2006 al zich onttrokken aan de jurisdictie van het Tribunaal op grond van art. 298(1)(a) UNCLOS omtrent geschillen over territoriale soevereiniteit en historische rechten, maar de Filipijnen hadden hun claim niet zodanig expliciet hierover geformuleerd, al was dit wel de onderliggende kwestie. Zodoende concludeerde het Tribunaal dat zij rechtsmacht over het geschil had en dat alle claims ontvankelijk waren, ondanks China’s verweer dat zij met de Filipijnen bilaterale verklaringen had afgelegd dat zij zulke geschillen middels onderhandelingen zouden oplossen. De inhoud kan worden samengevat in vier punten:

• China’s historische claim over de zogenoemde negen-strepen-lijn is niet verenigbaar met het VN-Zeerechtverdrag;

• De eilanden en rotsen in het gebied van de Spratley-eilanden worden niet de status van eiland toegekend en kennen daarom slechts een 12 mijl territoriale zee en geen exclusieve economische zone (EEZ);
• Op basis van punt 2 vallen sommige eilandgebieden binnen de EEZ van de Filipijnen en verricht China dus illegale economische activiteiten hierop zonder toestemming van hen. Ook vormen deze activiteiten een dreiging voor de natuur en Filipijnse vissers;
• Door al het bovenstaande schendt China haar verplichtingen om het geschil tussen partijen niet uit te breiden of te verergeren.

China heeft verklaard de uitspraak als “null and void” te beschouwen.

Haagse rechtbank vernietigt arbitrale vonnissen Yukos versus Rusland

Op 24 april 2016 vernietigde het internationaal investeringstribunaal zes van zijn vonnissen gewezen in de zaak Yukos versus Rusland, een investeerder-Staat geschil (op basis van het Energiehandvest) over faillissement van een oliemaatschappij door toedoen van de Staat. Rusland heeft dit verdrag nooit geratificeerd maar wel ondertekend. Art. 45 Energiehandvest bepaalt echter dat het een voorlopige werking heeft voor elke ondertekende partij “voor zover niet strijdig met haar constitutie, wetten of voorschriften”. Het Tribunaal concludeerde dat hiervan geen sprake was en dus zodoende bevoegd was van het geschil kennis te nemen. Het stelde de oliemaatschappij in 2014 in het gelijk, waarop Rusland vernietiging van het vonnis vorderde. In de hierop volgende zaak onderzocht de rechtbank meer gespecificeerd of het Russische nationale recht verenigbaar was met afzonderlijke verdragsbepalingen. Nu het Energiehandvest geen wettelijke basis in dit nationale recht heeft is, volgens de rechtbank, ratificatie vereist voor toepassing van afwijkende of aanvullende verdragsbepalingen. De conclusie is dat Rusland nooit gebonden was aan de arbitrageregeling van het Energiehandvest en dat het Tribunaal zich onterecht bevoegd had verklaard, wat vernietiging van de betreffende vonnissen meebrengt.

Hugo de Groot (1583-1645)

Hugo de Groot was een groots Nederlands jurist met interesses in filosofie, politiek en theologie. Hij leefde in de tijd van het late humanisme: bekend om een kritische studie van geschiedenis, letterkunde en taal uit de Oudheid, afgeleid uit de filologie. De Groot groeide als autodidact uit tot advocaat en wijdde zich al snel tot het schrijven van juridische werken. Zijn eerste boek, De Iure Praedae (Over het Recht op Buit), verscheen in opdracht van de Staten van Holland in 1604-1606 en trachtte de offensieve handelspolitiek van de VOC te rechtvaardigen. In 1618 werd het twaalfde hoofdstuk, Mare liberum (De vrije zee) als zelfstandig boek uitgebracht om de Nederlandse zeevaart in de Aziatische gebieden te verdedigen. De zee was res communis en kon niet toegeëigend worden, resulterend in de conclusie dat vrije handel was toegestaan. Dit zette De Groot op de kaart als volkenrechtsgeleerde. In 1620 schreef hij de Inleidinge tot de Hollandsche rechtsgeleerdheid als studieboek voor rechtenstudenten, een van de fundamenten voor het Rooms-Hollandse recht uit de 17e en 18e eeuw. Zijn meest beroemde werk, De Iure Belli ac Pacis (Over het Recht op Oorlog en Vrede), verscheen in 1625 en omvatte volkenrechtelijke, privaatrechtelijke en natuurrechtelijke vraagstukken. Hierin werd onderscheid gemaakt tussen natuurrecht en positief recht, wat uitmondde in een geordend, systematisch stelsel van al het recht. Al met al heeft De Groot een pivotale rol gespeeld in de ontwikkeling van zowel het Nederlandse als Europese recht.

HR 14 december 2012, NJB 2013, 64 (Sanctieregeling Iran)

Kort

De Hoge Raad heeft in dit arrest geoordeeld dat de Nederlandse toepassing van de sanctieregeling tegen Iraanse studenten en wetenschappers onnodig en ten onrechte onderscheid maakt tussen Iraanse en niet-Iraanse onderdanen. De regeling is derhalve onverbindend; het is in strijd met het discriminatieverbod zoals vastgelegd in het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EHRM) (art. 26 IVBPR en art. 1 Twaalfde Protocol).

Feiten

Op 23 december 2006 heeft de VN Veiligheidsraad een resolutie aangenomen, waarin verschillende sanctiemaatregelen tegen Iran zijn uitgesproken. Hierin is onder meer een kennisembargo uitgesproken tegen ‘Iranian nationals’. In de Sanctieregeling Iran is onder meer bepaald dat het verboden is om aan Iraanse onderdanen “gespecialiseerde vorming of opleiding die kan bijdragen aan proliferatiegevoelige activiteiten van Iran en aan de ontwikkeling van systemen voor de overbrenging van kernwapens te verstrekken aan Iraanse onderdanen”. De ontheffing wordt geweigerd wanneer “het risico het aanbieden van de bedoelde vorming of opleiding aan de Iraanse onderdaan voor wie de ontheffing is bestemd, zal bijdragen aan proliferatiegevoelige activiteiten van Iran of aan de ontwikkeling van systemen voor de overbrenging van kernwapens in Iran, onaanvaardbaar groot acht”.

Proces

De rechtsvraag is of de Sanctieregeling Iran in strijd is met het gelijkheidsbeginsel (art. 12 IVBPR en art. 1 Twaalfde Protocol EVRM). Dit, omdat er onderscheid wordt gemaakt tussen Iraanse en niet-Iraanse onderdanen. De staat voerde ten eerste aan dat de uitvoering van de resolutie ingevolge artikel 103 van het VN Handvest voorrang heeft boven de verplichting het gelijkheidsbeginsel na te leven. Daarnaast voerde zij aan dat, voor zover dit onderscheid in de Sanctieregeling niet dwingend uit resolutie 1737 voortvloeit, moet worden getoetst of voor dit onderscheid een objectieve en redelijke rechtvaardiging bestaat, waaraan zwaarwegende betekenis moet worden gehecht.

Beslissing

De Hoge Raad oordeelt ten eerste dat de resolutie zo moet wordend uitgelegd dat zij niet noodzaakt tot het maken van onderscheid naar nationaliteit. Het was dus mogelijk om de resolutie uit te voeren op een manier die geen onderscheid maakt tussen Iraanse en niet-Iraanse onderdanen.

Ten tweede oordeelt de Hoge Raad dat de resolutie in andere landen op zodanige wijze is uitgevoerd dat geen onderscheid naar nationaliteit wordt gemaakt. De argumenten van de Staat waarom dat in Nederland niet mogelijk is, zijn volgens de Hoge Raad niet overtuigend. Het is niet aannemelijk geworden dat de Staat alles in het werk heeft gesteld om de op hem rustende internationale verplichtingen te harmoniseren.

Annotatie (door prof.mr. L.J. van den Herik)

Bovengenoemde sanctiemaatregelen maken onderdeel uit van een groter geheel van sancties tegen Iran, vergelijkbaar met de Irak-sancties uit de jaren 90. De wens om verzwaring van de sancties kent tegengewicht van de argumenten dat de bevolking onterecht hard wordt geraakt door de betreffende sancties en dat rechtsbescherming ontbreekt op VN-niveau. Er bestaat een Ombudspersoon, maar alleen ten aanzien van het Al Qaeda 1267/1989 sanctieregime. Ook bestaat de mogelijkheid voor Iran om aanwezig te zijn en gehoord te worden bij Veiligheidsraadvergaderingen omtrent de Iran-sancties; een zeer.....read more