Patiëntgericht communiceren in de ggz
Hoofdstuk 7
Samen een behandeplan maken

Inleiding

Een behandelplan bescrhijft het doel van de behandeling en hoe die behandeling gaat plaatsvinden. Het is het product van de samenwerking tussen cliënt en hulpverlener.

Idealiter is het opstellen van een behandelplan een onderhandelingsproces waarin cliënt en hulpverlener het eens worden over de behandeldoelen en de meest geschikte behandeling om die doelen te bereiken.

Er moet altijd een behandelplan komen.

Stappen om een behandelplan te maken zijn: 1) Het wederzijds uitwisselen van informatie 2) overeenstemming bereiken over een persoonlijke diagnose 3) vragen of de cliënt wil meedenken en meebeslissen 4) het samen formuleren van behandeldoelen 5) het afspreken van behandelinterventies 6) het schrijven van het behandelplan.

Behandeldoelen

Moet iemand te motiveren voor behandeling moet je weten wat op dat moment écht belangrijk voor hem is.

Het belang van behandeldoelen

Het formuleren van behandeldoelen is een noodzakelijke voorwaarde om de best passende behandeling voor de cliënt te vinden. Het is nodig om de behandeling effectief te laten verlopen. Duidelijke doelen maken het mogelijk om de behandeling te toetsen en te evalueren.

Behandeldoelen motiveren de cliënt en de hulpverlener voor de behandeling. Het maakt het mogelijk om te gaan denken over oplossingen.

Hoe preciezer de formulering, des te meer duidelijkheid en des te groter de kans op tevredenheid.

Behandeldoelen hebben de volgende functies: 1) ze maken behandeling efficiënt en effectief 2) ze motiveren hulpverlener en cliënt en helpen oplossingsgericht denken 3) ze vergroten de kans op succes en tevredenheid 4) ze helpen patiëntgericht te werken.

Behandeldoelen: fasegericht en herstelondersteunend

Afhankelijk van de aard en ernst van de klachten problemen is het zinvol het behandelplan verder uit te breiden.

Een behandelplan kan fasegericht zijn, met doelen voor verschillende fasen in herstel en daarmee de behandeling. Ook is het van belang rekening te houden met de wensen wat betreft het herstel van de cliënt.

Er zijn vier vormen van herstel: 1) Symptomatisch, de patiënt herstelt van zijn klachten en symptomen 2) Functioneel, herstel van het dagelijks functioneren 3) Maatschappelijk, de cliënt heeft een plek in de samenleving 4) Persoonlijk, verwerking, betekenisgeving en zingeving.

Behandeldoelen concretiseren met de MAP-methode

De MAP methode staat voor: 1) Meetbaar, hoe stellen de cliënt en behandelaar objectief en zonder discussie vast of het doel bereikt is? 2) Actief, maak duidelijk wat de cliënt en behandelaar gaan doen 3) Persoonlijk, maak duidelijk wie wat gaat doen.

Niet alle doelen moeten strak geformuleerd worden.

Concreet en specifiek

De eerste stap in het formuleren van behandeldoelen is om samen het hoofddoel te expliciteren.

Positief en actief

Een goed behandeldoel wordt het liefst positief geformuleerd. Ze worden beschreven aan de hand van iets positiefs, in plaats van de afwezigheid van iets negatiefs. Dit is makkelijker te bereiken.

Vraag goed door. Laat de cliënt een positief geformuleerd doel noemen dat in termen van concreet gedrag geformuleerd is. Help de cliënt dit doel actief te maken, en in de ik-vorm te zetten.

Meetbaar en tijdgebonden

Een goed geformuleerd doel maakt het mogelijk het effect van de behandeling nauwkeuriger te meten. Dit kun je bijvoorbeeld doen met schaalvragen.

Kortetermijndoelen zijn effectiever omdat de haalbaarheid groter is. Door tijd te beperken wordt deze doelmatiger gebruikt. Een tijdslimiet geeft de mogelijkheid de behandeling op een afgesproken tijdstip te evalueren.

Niet te groot, niet te makkelijk, maar net haalbaar

Het doel moet niet te groot, niet te makkelijk, maar net haalbaar zijn. Wat haalbaar is, is afhankelijk van de persoon en klachten.

Kleinere doelen zijn over het algemeen gemakkelijker te halen dan grote, ambitieuze doelen. Grotere doelen kunnen het beste in kleine doelen worden opgesplitst.

Laat de cliënt zelf bepalen waar deze wilt beginnen. Met ieder succes neemt het zelfvertrouwen van de cliënt verder toe.

Relevant en in de ik-vorm geformuleerd

Een goed geformuleerd doel moet persoonlijk relevant zijn, het doel moet aansluiten bij het hoofddoel dat de cliënt gesteld heeft en echt belangrijk voor hem is. Het doel wordt het liefst in de ik-vorm geformuleerd.

De cliënt die zelf iets wil is sterk gemotiveerd om het doel te bereiken.

Behandelinterventies

Zodra je de doelen hebt besproken, kun je gaan onderhandelen over de wijze waarop de doelen gehaald gaan worden. Maar vooral gebruik van de krachten, de sterke kanen van de cliënt, wat er nog goed gaat in zijn leven.

Wederzijds uitwisselen van informatie is essentieel.

Blijf neutraal

Laat de cliënt zo veel mogelijk zijn eigen keuze maken. Als er min of meer gelijkwaardige behandelinterventies mogelijk zijn, dan is het belangrijk dat je die ook als zodanig presenteert, zonder je eigen voorkeur te laten blijken. Het gaat erom dat de behadeling voor de cliënt werkbaar is.

Door zo neutraal mogelijk te blijven geef je de cliënt de mogelijkheid een eigen keuze te maken. Je voorkomt een onbedoeld waardeoordeel door gebruik te maken van absolute getallen.

Bied keuze, brainstorm samen

Probeer de cliënt altijd een keuze te bieden, ook al is het in details.

Als de cliënt het even niet meer weet, geef je geen advies, maar brainstorm je samen over de mogelijke aanpak. Soms helpt een indirect suggestie.

Maak (samen) een beslissingsbalans

Als de cliënt het nog niet goed weet, kan een beslissingsbalans het maken van een keuze ondersteunen. Zet alle voors en tegens op een rijtje. Loop eventueel samen alle consequenties na en geef een neutrale samenvatting.

Bied keuzehulp aan

Keuzehulpen zijn bijvoorbeeld folders of websites. Deze bieden extra bedenktijd en bevorderen communicatie en besluitvorming.

WRAP

WRAP, de Wellness Recovery Action Plan is een document dat de cliënt samen met een ervaringsdeskundige maakt. De cliënt beschrijft wat hij nodig heeft om zich in zijn dagelijks leven gelukkig te voelen. De cliënt zoekt uit wat hij zelf kan inzetten.

De cliënt maakt een actieplan van hoe hij triggers het hoofd kan bieden. Ook maakt hij een plan hoe hij de prettige toestand kan behouden (dagelijks onderhoud), een crisisplan en een prostcrisis plan.

Het schrijven van een behandelplan

Het behandelplan is in de eerste instantie bestemd voor cliënt en diens hulpverleners. Het moet in duidelijke begrijpbare taal geschreven zijn en uitgaan van het niveau van de cliënt.

Begin met een korte inleiding over wat een behandelplan is en welke functie dit heeft. Beschrijf de probleemdefinitie en/of diagnose in de woorden van de cliënt. Besteed ook aandacht aan de sterke kanten van de cliënt.

Een behandelplan is voorlopig.

Met een laatste controle stel je vast of de cliënt tevreden is en of het plan haalbaar voor hem is.