De criteria van persoonlijkheidsstoornissen omvatten dat de innerlijke ervaring afwijkt van cultuurnormen en tot uiting komt in persoonlijke en sociale situaties. Daarnaast moet er sprake zijn van een duurzaam patroon wat lijdensdruk veroorzaakt en moet het patroon stabiel en van lange duur zijn en herleid kunnen worden tot op zijn laatst de adolescentie of de jongvolwassen leeftijd. Als laatste moet het patroon niet beter worden verklaard door een andere stoornis en niet kunnen worden toegeschreven aan fysiologische effecten van een middel of aandoening.

Bij een persoonlijkheidsstoornis is het gedrag voor de persoon egosyntoon (ik-eigen, ik ben nou eenmaal zo), in tegenstelling tot egodystoon (ik ben in een andere stemming die niet bij mij past).

De prevalentie is 10% en voor sommigen neemt de ernst van de symptomen af naarmate men ouder wordt. Persoonlijkheidsstoornissen komen meer voor in steden en meer na heftige life events.

Behandeling is vaak moeilijk omdat de stoornis egosyntoon is, alloplastic is (de ander moet veranderen, autoplastic: ik moet veranderen) en de tegenoverdracht (overdracht van therapeut naar patiënt) vaak moeilijk gaat.

Voordelen van het gebruik van een categorisch model voor persoonlijkheidsstoornissen zijn: gemak (want simplificatie) en de patiënt heeft de behoefte om te weten wat de diagnose is.

Voordelen van het gebruik van een dimensioneel model voor persoonlijkheidsstoornissen zijn: meer informatie over ieder individu, meer differentiatie tussen mensen en minder arbitrair dan het ja/nee model.

Cluster A: Vreemd / apart gedrag. Lijken op symptomen die men ook bij de psychotische stoornis schizofrenie opmerkt, maar dan minder heftig. Vaak mensen die alleen leven en weinig contact hebben. Persoonlijkheidsstoornissen die hieronder vallen zijn:

Paranoïde- persoonlijkheidsstoornis

• Achterdochtig
• Zelfbeeld: minderwaardig, kwetsbaar. Beeld anderen: gebruikers, vijanden.
• Kernopvatting: als ik iemand anders iets toevertrouw, maakt die daar misbruik van.
• Strategie: isoleren, achterdocht
• Emoties: woede, angst voor verraad
• Link met schizofrenie (positieve symptoom)
• Opvoeding: ouders wantrouwen anderen en beschamen vertrouwen van kind
• Behandelen: cognitieve therapie. Therapie slaat vaak niet aan, omdat patiënt het niet vertrouwd.

Schizoïde-persoonlijkheidsstoornis

• Juist negatieve symptomen. Terugtrekken.
• Zelfbeeld: eenling, onafhankelijk. Beeld anderen: lastig
• Kernopvatting: als ik mij met anderen inlaat, wordt het een chaos
• Strategie: isoleren
• Emoties: gebrek aan gevoel
• Opvoeding: misbruikt/ verwaarloosd
• Pas hulp vragen na crisis
• Behandeling bestaat uit sociale vaardigheidstraining

Schizotypische-persoonlijkheidsstoornis

• Positieve en negatieve symptomen. Mensen met meer aanleg voor schizofrenie
• Zelfbeeld: ik ben een vreemdeling, anders dan anderen. Beeld anderen: onbetrouwbaar, bedreigend
• Kernopvatting: als ik iets naars denk of voel, dreigt er gevaar
• Strategie: magisch denken, controleren, isoleren
• Emoties: angst, depressie of somberheid
• Opvoeding: verwerpen / onuitgesproken / spanning / geen emotioneel contact
• Combinatie antipsychotica, cognitieve gedragstherapie en sociale vaardigheidstraining

Antisociale-persoonlijkheidsstoornis

• Onverantwoordelijk, impulsief, geen empathie slachtoffers, geen spijt
• Zelfbeeld: eenling, sterk
• Beeld anderen: kwetsbaar en te exploiteren of juist gebruikers
• Kernopvatting: als je de ander niet pakt, word je zelf gepakt
• Strategie: aanvallen, manipuleren, liegen
• Emoties: woede, weinig angst en spijt
• Opvoeding: trauma / fysiek misbruik / weinig grenzen / verwaarloosd
• Omgeving: snelle culturele verandering
• Preventieprogramma’s

Cluster B: Impulsief, onverantwoordelijk, moeilijk omgaan met emoties. Persoonlijkheidsstoornissen die hieronder vallen zijn:

Borderline-persoonlijkheidsstoornis

• Stabiel en onstabiel (periodes). Impulsief, lage eigen waarde, leeg gevoel, hoog suïcide, gaat vaak samen met depressie
• Zelfbeeld: alleen, slecht, hulpeloos. Beeld anderen: onbetrouwbaar, afwijzend, misbruikend, gevaarlijk
• Kernopvatting: als ik mijn gevoelens uit wordt ik afgewezen/misbruikt
• Strategie: controle, hechten vs terugtrekken
• Emoties: wanhoop, jaloezie, woede, angst, depressie
• Opvoeding: trauma, verlating of verwerping
• Schematherapie: dysfunctioneel schema veranderen

Histrionische-persoonlijkheidsstoornis/theatrale

• Theatraal gedrag, emoties op een overdreven manier uitdrukken. Zodra men niet in het spotlicht is, voelt men zich oncomfortabel. Niet in het spotlicht  niet comfortabel te voelen. Bezig met uiterlijk en kleden, verleidelijk.
• Zelfbeeld: aantrekkelijk vs minderwaardig. Beeld anderen: bewonderaars, verleidbaar
• Kernopvatting: indruk maken om geaccepteerd te worden
• Strategie: overdrijven, charmeren, opvallen, aandacht zoeken
• Emoties: woede, trots, jaloezie
• Opvoeding: zelfde oorzaak antisociale PS
• Behandeling: weinig succesvol

Narcistische-persoonlijkheidsstoornis

• Zichzelf belangrijk. Te weinig empathie
• Zelfbeeld: bijzonder uniek. Beeld anderen: inferieur
• Kernopvatting: omdat ik speciaal ben verdien ik speciale behandeling
• Strategie: competitie, gebruiken, jaloezie
• Emoties: woede, trots, jaloezie
• Opvoeding: verwennen, ophemelen, niet geleerd te delen
• Behandeling: CGT

Cluster C: angstig, afhankelijk. Persoonlijkheidsstoornissen die hieronder vallen zijn:

Ontwijkende-persoonlijkheidsstoornis

• Gevoeling voor mening van anderen, lage eigenwaarde, angst
• Zelfbeeld: kwetsbaar, incompetent. Beeld anderen: kritisch, vernederend, afwijzend
• Kernopvatting: als mensen me echt leren kennen wijzen ze me af
• Strategie: vermijden
• Emoties: angst, schaamte, depressie, verdriet
• Opvoeding: verwaarlozing
• Behandeling: zelfde als voor angststoornis/ fobie

Afhankelijke-persoonlijkheidsstoornis

• Leunen op anderen, verlatingsangst
• Zelfbeeld: hulpeloos, incompetent. Beeld anderen: steunend, competent
• Kernopvatting: ik heb anderen nodig om te overleven
• Strategie: hechting, hulp zoeken, aanklampen
• Emoties: angst, somber
• Opvoeding: verwaarlozing, vroeg verlies van ouder
• Behandeling: wordt doel therapie

Dwangmatige-persoonlijkheidsstoornis

• Alles op juiste manier doen, details verhinderen klus te klaren, slechte interpersoonlijke relaties
• Zelfbeeld: verantwoordelijk, competent. Beeld anderen: onverantwoordelijk, incompetent
• Kernopvatting: als er iets fout gaat, is het mijn schuld
• Strategie: perfectionisme, ordenen, erg je best doen
• Emoties: angst, irritatie, schuldgevoel, spijt, teleurstelling
• Opvoeding: ouders zijn precies, stellen kind verantwoordelijk, hoge eisen
• Behandeling: CGT

Als je deze aantekeningen handig vond, volg dan gelijk mijn WorldSupport account! Dit kan door rechts naast deze samenvatting op '+ Follow' te klikken. Wordt erg gewaardeerd :)