Leer- en onderwijsproblemen - College 1

• Na dit college heb je kennis over het Nederlandse onderwijssysteem en de leerlingenzorg daarbinnen.
  • Internationale ontwikkelingen
  • Passend onderwijs
  • Leerlingen met extra ondersteuningsbehoefte
  • Basis- en extra ondersteuning
  • Meer inclusief onderwijs

[note: enkele afbeeldingen bij de collegeaantekeningen zijn door de WorldSupporter redactie verwijderd wegens vermoedelijke inbreuk op het auteursrecht]

Internationale verdragen

• Salamanca statement (UNESCO, 1994)
• Het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap
  (2006) geratificeerd in 2016 (!!!)

Salamanca statement (1994) - UNESCO

“Wij geloven en bepleiten dat:

… elk kind een fundamenteel recht op onderwijs heeft en de gelegenheid moet hebben om een aanvaardbaar niveau van leren te bereiken en te onderhouden.

… elk kind unieke eigenschappen, belangstelling, mogelijkheden en onderwijsbehoeften heeft. Onderwijssystemen moeten ontworpen worden en onderwijsprogramma's ingevoerd opdat zij rekening kunnen houden met deze brede diversiteit aan eigenschappen en behoeften;

… zij die speciale onderwijsbehoeften hebben, toegang moeten hebben tot reguliere scholen die hen kunnen tegemoetkomen binnen een kindgerichte pedagogiek, vaardig in het tegemoetkomen aan deze behoeften.

… reguliere scholen met deze inclusieve oriëntatie de meest effectieve manier zijn om discriminatoire houdingen tegen te gaan, welkome gemeenschappen te creëren, een inclusieve samenleving te bewerkstelligen en onderwijs voor iedereen te bereiken.

zij bovendien voorzien in effectief onderwijs voor de meerderheid van de kinderen en de doeltreffendheid en uiteindelijk ook de kosteneffectiviteit van het hele onderwijsstelsel verbeteren.

De Verklaring roept regeringen met klem op om:

De hoogste politieke en budgettaire prioriteit te geven aan verbeteren van het onderwijssysteem, zodat men in staat is alle kinderen, ongeacht hun individuele verschillen of moeilijkheden, op te nemen.

Wettelijk of beleidsmatig het principe van inclusief onderwijs aan te nemen, waarbij alle leerlingen in reguliere scholen worden geplaatst, tenzij er dringende redenen zijn om dat niet te doen

Voorbeeldprojecten te ontwikkelen in samenwerking met plaatselijke onderwijsbesturen in alle gemeenten en uitwisselingsprogramma’s voor leerkrachten te introduceren met landen die meer ervaring hebben met inclusieve scholen

Gedecentraliseerde en op participatie gerichte mechanismen in te richten voor het plannen, monitoren en evalueren van onderwijskundige voorzieningen voor kinderen en volwassenen met speciale onderwijsbehoeften

De deelname van ouders, gemeenschappen en organisaties van gehandicapten te bevorderen en te faciliteren waar het gaat om beleidsvormingsprocessen betreffende voorzieningen voor speciale onderwijsbehoeften;

Meer inspanning te leveren bij vroegtijdige herkenning en interventiestrategieën, net als bij vrijwillige aspecten van inclusief onderwijs;

Te verzekeren dat, in het licht van systematische verandering, opleidingsprogramma’s voor leerkrachten, zowel initieel als waar het nascholing betreft, gericht zijn op het tegemoet komen aan speciale onderwijsbehoeften in reguliere scholen.

VN-verdrag mensen handicap (2006) niet alleen onderwijs, bredere zin

• Centrale begrippen:
  • inclusie
  • persoonlijke autonomie
  • volledige participatie
• Art. 24 waarborgt een inclusief onderwijs-systeem op alle niveaus en voorzieningen voor een leven lang leren.

Artikel 24:

Bij de verwezenlijking van dit recht waarborgen de Staten die Partij zijn dat:

1. personen met een handicap niet op grond van hun handicap worden uitgesloten van het algemene onderwijssysteem, en dat kinderen met een handicap niet op grond van hun handicap worden uitgesloten van gratis en verplicht basisonderwijs of van het voortgezet onderwijs;
2. personen met een handicap toegang hebben tot inclusief, hoogwaardig en gratis basisonderwijs en tot voortgezet onderwijs en wel op basis van gelijkheid met anderen in de gemeenschap waarin zij leven;
3. redelijke aanpassingen worden verschaft naar gelang de behoefte van de persoon in kwestie;
4. personen met een handicap, binnen het algemene onderwijssysteem, de ondersteuning ontvangen die zij nodig hebben om effectieve deelname aan het onderwijs te faciliteren;
5. doeltreffende, op het individu toegesneden, ondersteunende maatregelen worden genomen in omgevingen waarin de cognitieve en sociale ontwikkeling wordt geoptimaliseerd, overeenkomstig het doel van onderwijs waarbij niemand wordt uitgesloten.

In Nederland

Gesegregeerd onderwijs systeem. Voor veel verschillende type beperkingen zijn verschillende scholen.

In Nederland zitten we tussen BCD in. Er bestaan tegenwoordig clusters in het onderwijs, maar er zijn ook nog veel aparte scholen.

Wet Passend Onderwijs

Beleidsdoelen op twee niveaus:

1. Bestuurlijk niveau
2. Leerlingniveau (lastiger: in beleid is niet gedefinieerd om welke doelgroep leerlingen het gaat en hoe het eruit zou moeten komen zien)

Hoofdkenmerken van passend onderwijs (Ledoux, L., & Waslander, S. (2020). Evaluatie passend onderwijs)

• Budgetfinanciering en decentralisatie (bureaucratie; kosten zijn omhoog gegaan) samenwerkingsband
• Zorgplicht voor schoolbesturen: als een leerling eenmaal is aangemeld, heeft die school zorgplicht. Als school besluit dat deze school niet passend is voor de leerling, is de school verplicht een alternatief in de buurt te vinden.
• Schoolondersteuningsprofiel: welke ondersteuning kunnen zij bieden aan welke leerling, en welke ondersteuning kunnen zij niet bieden.
• Ontwikkelingsperspectiefplannen (opp’s)
  
  • Geen labeling meer, maar focus op ondersteuningsbehoefte

SBO valt wettelijk onder regulier onderwijs. Als er sprake is van lichte problematiek bij leerlingen, kan een leerling daarvoor naar het SBO gaan. De klassen zijn hier kleiner, meer voorzieningen, onderwijsassistenten en professionals. Bij het speciaal onderwijs (SVO), is het verdeeld uit cluster 3 en 4. Kinderen die naar Speciaal onderwijs (SO) gaan, hebben zwaardere problematiek. Cluster 3: chronisch ziek, verstandelijke of lichamelijke beperking. Cluster 4: leerlingen met ernstige gedrags problematiek. In de volksmond gebruiken we deze cluster nog vaak, maar officieel zijn ze er niet meer.

Cluster 1 gaat 90% naar regulier onderwijs. Bij cluster 2 ook.

VSO (voortgezet speciaal onderwijs) is hetzelfde als SO maar dan voor kinderen van 12+

!! 20% van de leerlingen (in reguliere klas) heeft extra ondersteuningsbehoefte volgens de leraar !!

Afgelopen jaren veel discussie over passend onderwijs en werkdruk. Het wordt allemaal ingewikkelder en moeilijker. In het afgelopen jaar is die 20% stabiel. In het rechter plaatje zie je dat de zorgzwaarte de afgelopen jaren is toegenomen. Dit heeft echter niet alleen met passend onderwijs te maken. Ook met administratieve procedures en leraren tekort.

Problematiek van leerlingen volgens leerkrachten:

Hier valt te zien dat volgens leerkrachten 70% van de leerlingen met een extra leerbehoefte (die 20%), problemen hebben met de werkhouding of een leerachterstand hebben. Bij VO is de leerachterstand een minder groot probleem (logisch want hier zijn de kinderen al geplaatst op niveau).

Maar.. deze problemen staan vaak niet op zichzelf: clusters van problematiek (comorbiditeit)

• Het vierde plaatje is de extreme kant. En bij het vijfde plaatje is vooral de werkhouding slecht, in combinatie met externaliserende problemen. Vier type ‘hoofd’ problemen die veel voorkomen in het onderwijs:
  • Problematische werkhouding (gebrek aan motivatie en concentratie)
  • Internaliserende problematiek
  • Externaliserende problematiek
  • Leerachterstand (po)

!! Vaak combinaties van problematiek !!

Verschillende ondersteuningsvormen

Niveau 3: een kind krijgt specialistische ondersteuning in het speciaal onderwijs met toelaatbaarheidsverklaring (tlv) van het samenwerkingsverband

Niveau 2: een kind krijgt extra ondersteuning, die de reguliere basisschool samen met het samenwerkingsverband organiseert

Niveau 1: een kind krijgt basisondersteuning in de eigen groep op de eigen reguliere basisschool. De eigen reguliere basisschool voert op ‘eigen kracht’ een licht curatieve interventie uit voor een kind.

Extra ondersteuning en specialistische ondersteuning

• Extra ondersteuning in regulier onderwijs:
  • Ontwikkelingsperspectief (opp) nodig: waar streven we voor deze leerling naar, en waar hopen we dat het kind op eindigt.
• Specialistische ondersteuning
  • Toelaatbaarheidsverklaring nodig
    • Opp
    • Deskundigenadvies (2x) (door orthopedagoog of psycholoog)
    • Handtekeningen etc.
• Aanvragen via Commissie van Advies (CvA) van het SWV

Elk samenwerkingsverband mag zelf kiezen hoe ze te werk gaan. Dit betekent dat er in Groningen andere beslissingen genomen kunnen worden dan in Amsterdam, terwijl het om vergelijkbare leerlingen gaat. Door deze decentralisatie heten de adviezen ook anders. BV. Commissie van deskundigen.

Extra ondersteuning

• https://www.leraar24.nl/69436/integratieklas-als-goede-vorm-van-passend-onderwijs/
• https://www.youtube.com/watch?v=aKfJs27Kc9U

Specialistische ondersteuning

• https://www.youtube.com/watch?v=3TMAROaCd-s
• https://www.leraar24.nl/424455/hoe-integreer-je-so-en-sbo-op-school/

Het werken met een ontwikkelingsperspectief

Om te voorkomen dat leerlingen extra ondersteuning nodig hebben is er in de afgelopen jaren meer nadruk gelegd op het cyclus van handelingsgericht werken. Deze probeer je als leerkracht zo goed mogelijk te doorlopen en zo vroeg mogelijk te signaleren waar er een probleem is. Zo kan je zo vroeg mogelijk interventies inzetten dat er een ontwikkelingsperspectief of diagnostiek nodig is. Is die extra ondersteuning toch nodig, dan kan er vanuit het handelingsgericht werken (HGW) de cyclus van handelingsgerichte diagnostiek (HGD) worden getart.

Wat is een opp ?

• Doel: vanuit perspectief op ontwikkeling alle kansen voor elke leerling optimaal benutten.
• Voor wie: verplicht voor leerlingen die extra ondersteuning ontvangen binnen het reguliere Bao (vanuit het SWV), d.w.z. leerlingen die extra begeleiding krijgen boven de basisondersteuning en alle leerlingen op SBO en SO.
• Door wie: De school (leerkracht & IB-er) stellen binnen 6 weken na inschrijving of toekenning extra ondersteuning/ arrangement OPP op.

https://www.youtube.com/watch?v=wwfxV3rd91w&feature=youtu.be

Drie onderdelen:

• Ontwikkelingsdeel (omgeving van de leerling, welke problemen zijn er)
• Planningsdeel (hoe ga je de doelen bereiken)
• Evaluatiedeel

Ontwikkelingsperspectief in het basisonderwijs, pag. 71 – praktijkvoorbeeld 2: https://www.poraad.nl/files/themas/passend_onderwijs/tools/handreiking_ontwikkelingsperspectief_in_het_basisonderwijs.pdf

Wat doet een orthopedagoog?

• Diagnostiek:
  • Onderzoeken wat de ondersteuningsbehoefte is
  • Deskundigenadvies schrijven
  • Toelaatbaarheidsverklaringen aanvragen
• Begeleiding/behandeling:
  • Begeleiding/behandeling van leerlingen
• Teambegeleiding
  • Ondersteunen van leerkrachten en teams
• Onderzoek en beleid
  • Doen van (praktijk)onderzoek en uitzetten van beleid