Veelplegersteam - Arrest

Veelplegersteam (HR 13-11-2012, NJ 2013, 413)

Casus

In casu ging het om een verdachte die was aangehouden op verdenking van winkeldiefstal. De man in kwestie was gevolgd door politieagenten van het ‘veelplegersteam’ uit Tilburg. Een agent had de verdachte (een bekende veelpleger) in een winkel gezien waar hij kleding pakte en deze weer teruglegde, waarna hij de winkel verliet. Hierna zagen de agenten hem zijn fiets bij een andere kledingzaak parkeren en in de winkel een gestreepte trui passen. Zij zagen dat de verdachte kledingstukken in een winkelmandje deed en observeerden zijn gedrag. Toen een verbalisant zag dat de verdachte in het winkelmandje kledingstukken had laten liggen, maar niet de gestreepte trui, werd hij, eenmaal buiten, aangehouden. Tijdens de aanhouding kwam onder de jas van de verdachte de gestreepte trui vandaan.

De opsporingsambtenaren werden in die tijd breed ingezet op zogenoemde veelplegers. De verdachte had hierover voor de rechtbank verklaard dat hij overal werd geobserveerd door de politie, dat hij geen privacy had en dat hij voor ‘elk klein ding’ werd aangehouden. Hij zou naar zijn eigen zeggen geen leven kunnen opbouwen omdat hij overal werd gevolgd.

Hof

Bij het hof doet de advocaat een beroep op de niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie en op bewijsuitsluiting. Hij stelt dat het volgen door het veelplegersteam van bekende veelplegers op plaatsen waar zij mogelijk strafbare feiten zullen plegen, gekwalificeerd moet worden als stelselmatige observatie, terwijl daarvoor geen wettelijke basis is geweest en er in strijd is gehandeld met de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit. Verder is er geen verslag gemaakt van de observaties en ook is niet geregistreerd in welke mate er wordt geobserveerd. Het hof verwerpt dit verweer waarna de verdachte cassatieberoep instelt.

Hoge Raad

De Hoge Raad geeft aan dat observaties waarvoor geen machtiging is gegeven (art. 126g Sv) onrechtmatig kunnen zijn als zij in verband met de plaats, duur, intensiteit en frequentie geschikt zijn om min of meer een compleet beeld te krijgen van het persoonlijk leven van de betrokkene. Als dat niet het geval is, kan de met het observeren samenhangende inbreuk op de persoonlijk levenssfeer als zo beperkt worden beschouwd, dat de algemene taakomschrijving van opsporingambtenaren ex artt. 2 Politiewet en 141 Sv daarvoor voldoende legimitatie biedt. Uit verslagen moet blijken of de observaties beperkt en kortstondig zijn gebleven.

Dat er geen verdenking is, wil niet zeggen dat zulke kortstondige en beperkte observaties onrechtmatig zijn aangevangen. Wel moeten zij tot het voorbereidend onderzoek worden gerekend als (mede) door de observaties een verdenking ontstaat en verdergaande opsporingsbevoegdheden worden toegepast. Overschrijding van de grenzen waarbinnen zulke, niet krachtens een bevel o.g.v. art. 126g Sv uitgevoerde, observaties toelaatbaar zijn, moet in zo’n geval worden aangemerkt als vormverzuim in de zin van art. 359a Sv.

Volgens het hof hebben de observaties, gelet op de duur, intensiteit, plaats en wijze waarop deze zijn verricht een zo beperkte inbreuk gemaakt op de persoonlijke levenssfeer van de verdachte, dat artt. 2 Pw en 141 Sv een toereikende grondslag boden. Volgens de Hoge Raad is er geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en het is toereikend gemotiveerd. Het hof heeft de stelling van de verdediging dat de werkwijze van het veelplegersteam meebracht dat verdachte “overal” stelselmatig werd geobserveerd, wat een onrechtmatige inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van verdachte veroorzaakte die moet leiden tot niet ontvankelijkheid verklaring van het Openbaar Ministerie niet toereikend gemotiveerd verworpen. Dit leidt ook niet tot cassatie.

De enkele omstandigheid dat de aard, duur en intensiteit van observaties bij gebreke van behoorlijke verslaglegging niet kan worden gecontroleerd, wettigt niet de gevolgtrekking dat in casu een ernstige inbreuk is gemaakt op beginselen van een behoorlijke procesorde en daardoor doelbewust of met grove veronachtzaming van de belangen van verdachte tekort is gedaan aan diens recht op een eerlijke behandeling van zijn zaak.