Leffers/Staat (Varkensmester) - Arrest

Leffers/Staat (Varkensmester) (HR 18-01-1991, AB 1992, 241)

Onderwerp

Schadevergoeding bij rechtmatige overheidsdaad, zelfstandig schadebesluit

Casus

Varkensmester Leffers, verzoeker, heeft voor de uitoefening van zijn bedrijf door middel van het voederen van varkens met swill (voedsel- en slachtafval) steeds de benodigde vergunningen gekregen. De beschikking waar deze vergunningen op berustten, werd ingetrokken en vervangen door de Regeling verbod voedsel- en slachtafvallen. Deze regeling verbiedt het voorhanden hebben en gebruik van swill. Door het verbod kon Leffers zijn bedrijf niet meer uitoefenen en dat heeft geleid tot de liquidatie van het bedrijf. Leffers stelt dat de Staat jegens hem onrechtmatig heeft gehandeld door het verbod uit te vaardigen en in stand te houden. De Staat is volgens hem gehouden tot schadevergoeding en de Regeling moet buiten werking worden gesteld.

Rechtsvraag

Kan de overheid worden aangesproken voor schade die het gevolg is van een in beginsel op rechtmatige wijze tot stand gebracht algemeen verbindend voorschrift?

Hoge Raad

Allereerst bepaalt de Hoge Raad dat niet kan worden gevorderd dat de Regeling buiten werking moet worden gesteld. De belangen die aan het swillverbod ten grondslag liggen moeten als buitengewoon zwaarwegend worden aangemerkt. Dit moet door varkensmesters als Leffers behoren te worden geduld.

Dit sluit niet uit dat Leffers, als er inderdaad sprake is van een jegens hem gepleegde onrechtmatige daad, aanspraak heeft op schadevergoeding.
De Regeling is er ter bescherming van de belangen van diegenen die zich bezighouden met het fokken, verhandelen en exporteren van varkens. Echter wordt juist door deze bescherming een naar verhouding kleine groep varkensmesters, die hun bedrijf geheel hadden ingericht op vervoedering van swill, onevenredig in haar belangen geraakt.

Niet kan worden gezegd dat een plotseling opgelegd, drastisch verbod als in de Regeling vervat, behoort tot de normale bedrijfsrisico's die voor rekening van de ondernemer behoren te blijven. Daarbij is mede van belang dat Leffers de maatregelen om besmetting met ziekten te voorkomen, die tevoren waren voorgeschreven, stipt heeft nageleefd.

De minister heeft jegens hem onrechtmatig gehandeld door de Regeling uit te vaardigen zonder daarbij tevens een regeling te treffen, die getroffen varkensmesters als Leffers financiële mogelijkheden biedt om hun bedrijf aan te passen of die hen op andere wijze in hun economische belangen tegemoet komt. De Staat is gehouden de door Leffers geleden schade te vergoeden.

Conclusie

In dit arrest neemt de Hoge Raad de redenering van de Afdeling in het arrest Paul Krugerbrug I over. Hierin werd geconcludeerd dat nadeelcompensatie gegeven moest worden op grond van het beginsel onevenredige belangenafweging (art. 3:4, tweede lid, Awb). Het verbod van willekeur is hier tevens in het geding. De gedachtegang van de ABRvS is als volgt: indien er geen evenredige belangenafweging gemaakt wordt, dan komt dit neer op willekeurig gedrag van het bestuursorgaan en is er dus strijd met het verbod op willekeur.

Doordat de Hoge Raad in dit arrest de redenering van de Afdeling overneemt, geldt nu ook dat ten aanzien van niet appellabele besluiten en andere handelingen van de overheid het niet aanbieden van schadevergoeding als een schending van het verbod op willekeur wordt gezien.