Bouterse II (Decembermoorden) HR 18 september 2001 - Arrest

Casus

De Hoge Raad deed haar uitspraak nadat de procureur-generaal bij de Hoge Raad een 'cassatie in belang van de wet' had ingediend.

De Hoge Raad vernietigt in dit arrest een beslissing van het Amsterdams Gerechtshof, dat in maart 2000 bepaalde dat Bouterse in Nederland moest worden vervolgd. De Hoge Raad stelt onder meer dat er geen rechtsmacht voor vervolging in Nederland is, omdat de wet die foltering strafbaar stelt formeel pas sinds 1989 kan worden toegepast. De Hoge Raad verwerpt de redenering dat deze wet volgens het internationaal gewoonterecht met terugwerkende kracht kan worden toegepast, zoals het Hof had beargumenteerd.

De Hoge Raad beperkt in zijn uitspraak de reikwijdte van de wet "tot gevallen waarin aanknopingspunten bestaan met de Nederlandse rechtssfeer, bijvoorbeeld doordat het slachtoffer Nederlander is". Alleen in die gevallen is Nederland op grond van het VN-folterverdrag verplicht vervolging in te stellen, aldus de Hoge Raad. De Hoge Raad wijst er op dat de vijftien slachtoffers zijn gedood. Dat roept vervolgens de vraag op of moord of doodslag kan worden aangemerkt als foltering, zoals het Hof dat beoordeelde. De Hoge Raad wijst erop dat foltering in de wet wordt gedefinieerd als mishandeling door een overheidsfunctionaris die daarbij bepaalde motieven heeft, zoals het verkrijgen van een bekentenis. Op basis hiervan stelt de Hoge Raad dat doodslag of moord "op zichzelf geen foltering in de zin van de wet oplevert". Volgens de Hoge Raad heeft Nederland voor geen enkele vorm van mishandeling rechtsmacht wanneer het feit in het buitenland is gepleegd door een niet-Nederlander. Een door de nabestaanden van enkele slachtoffers bepleite rechtstreekse toepassing van regels van volkenrechtelijk gewoonterecht, die in het verdrag zouden zijn gecodificeerd, werd door de Hoge Raad op constitutionele gronden afgewezen.