Finland/Lethinen - Arrest

Finland/Lethinen (HvJ 17 april 2007, C-470/03; NJ 2007/404 m.nt. M.R. Mok)  

Casus

Het verzoek om een prejudiciële beslissing betreft de uitlegging van richtlijn 98/37/EG (over de veiligheid van machines) en de vraag wanneer een lidstaat en zijn ambtenaren aansprakelijk kunnen worden gesteld wegens schending van het gemeenschapsrecht. Deze vragen zijn gerezen in een geding tussen de Italiaanse onderneming A.G.M.-COS.MET Srl, die hefbruggen voor voertuigen produceert, en de Finse Staat alsmede een van zijn ambtenaren, T. Lehtinen. A.G.M. vordert van de Finse Staat en Lehtinen schadevergoeding wegens omzetverlies dat volgens A.G.M. is ontstaan omdat Lehtinen in het openbaar heeft verklaard dat de hefbruggen niet voldoen aan de norm en gevaarlijk zijn. De Finse regering brengt hiertegen in dat Lehtinen bewust het officiële standpunt van haar ministerie heeft tegengesproken en dat het ministerie dit aan het grote publiek duidelijk heeft gemaakt. Lehtinen betoogt onder andere dat de uitlatingen onder de vrijheid van meningsuiting vallen.

Hof

Verklaringen van een ambtenaar die wegens hun vorm of de omstandigheden bij de adressaten ervan de indruk wekken dat het om een officieel standpunt van de staat en niet om een persoonlijke opvatting van een ambtenaar gaat, kunnen aan de staat worden toegerekend. Het doorslaggevende element om de verklaringen van een ambtenaar aan de staat te kunnen toerekenen is de vraag of de adressaten van deze verklaringen er in de betrokken context redelijkerwijs – zie in dit geval nader r.o. 58 – van mogen uitgaan dat het standpunten betreft die de ambtenaar met het aan zijn ambt verbonden gezag inneemt. Voor zover zij aan de staat kunnen worden toegerekend, leveren de verklaringen van een ambtenaar waarin een als richtlijnconform gecertificeerde machine als strijdig met de desbetreffende geharmoniseerde norm en gevaarlijk wordt bestempeld, derhalve een schending op van artikel 4, lid 1 van richtlijn 98/37/EG.

In omstandigheden als in het hoofdgeding kan een schending van artikel 4, lid 1 van richtlijn 98/37 door het gedrag van een ambtenaar niet worden gerechtvaardigd op basis van de doelstelling van bescherming van de gezondheid noch uit hoofde van de vrijheid van meningsuiting van ambtenaren, voor zover dit gedrag kan worden toegerekend aan de lidstaat waartoe deze ambtenaar behoort.

Volgens de rechtspraak van het Hof moet een lidstaat aan particulieren berokkende schade vergoeden wanneer aan drie voorwaarden is voldaan:

1. de geschonden rechtsregel strekt ertoe particulieren rechten toe te kennen;

2. er is sprake van een voldoende gekwalificeerde schending en

3. er bestaat een rechtstreeks causaal verband tussen de schending van de op de staat rustende verplichting en de door de gelaedeerden geleden schade.

Of aan deze voorwaarden is voldaan, moet van geval tot geval worden beoordeeld.

Artikel 4, lid 1 van richtlijn 98/37 dient aldus te worden uitgelegd dat, enerzijds, deze richtlijn rechten toekent aan particulieren en, anderzijds, de lidstaten in deze richtlijn in casu geen beoordelingsmarge wordt gelaten met betrekking tot machines die met de richtlijn overeenstemmen of waarvan wordt aangenomen dat zij daarmee overeenstemmen. De niet-eerbiediging van deze bepaling als gevolg van de verklaringen van een ambtenaar van een lidstaat vormt, voor zover deze verklaringen aan die staat kunnen worden toegerekend, een voldoende gekwalificeerde schending van het gemeenschapsrecht om de betrokken staat aansprakelijk te kunnen stellen.

Het gemeenschapsrecht staat er niet aan in de weg dat het interne recht van een lidstaat in bijzondere voorwaarden voorziet met betrekking tot de vergoeding van schade, andere dan schade aan personen of goederen, mits deze voorwaarden de verkrijging van vergoeding voor schade die het gevolg is van schending van het gemeenschapsrecht in de praktijk niet onmogelijk of uiterst moeilijk maken.

In geval van schending van het gemeenschapsrecht belet dit recht niet, maar gebiedt het evenmin, dat naast de lidstaat mede een ambtenaar aansprakelijk kan worden gesteld.