Samenvatting Farmacotherapie & anticonceptie

De pil

Anticonceptie kan in de vorm van hormonen worden gegeven in een pil met ofwel oestrogeen en progestageen, ofwel alleen met progestageen. De pil kan onderverdeeld worden in een éénfasepil met dezelfde dosis oestrogeen en progestageen en een drie- of vierfasenpil die een wisselende dosis heeft.

Er bestaat ook onderscheid tussen eerste generatiepillen, ook wel 50-pillen genoemd, die een dosis van 50 microgram oestrogeen bevatten. Tweede en derde generatiepillen, ook wel sub-50-pillen genoemd, bevatten minder dan 50 microgram oestrogeen. Ze worden gecombineerd met progestageen, zoals levonorgestrel, lynestrenol of norethisteron. De derde generatiepillen bevatten desogestrel, of gestodeen.

Werking van de pil

De hypofysehormonen FSH en LH worden geremd, waardoor follikelrijping en eisprong niet tot stand komt. Ook wordt het endometrium anders opgebouwd, waardoor de bevruchte eicel niet goed in kan nestelen. Het cervixslijm zorgt voor een barrière voor de spermatozoa. Er kan interactie optreden met andere medicatie of onzorgvuldig omgegaan worden met het tijdstip, waardoor de betrouwbaarheid van de pil daalt. Ook wanneer de dosis lager is dan 30 microgram ethinylestradiol is de kans vergroot dat de pil faalt. Bijkomende voordelen van de pil zijn dat het risico op ovarium- en endometriumcarcinoom worden verkleind, gunstige effecten op de menstruele cyclus, de kans op goedaardige borstgezwellen en functionele ovariumcysten is verkleind en de kans op PID is verkleint.

Indicaties voor de pil

De pil wordt meestal toegepast als reden voor anticonceptie, maar ook voor menorragie, ovulatiebloedingen, dysmenorroe en middenpijn.

Bijwerkingen voor de pil

De bijwerkingen van de pil zijn vaak alleen tijdens de eerste start van de pil aanwezig en kunnen variëren van hoofdpijn, tot misselijkheid en gevoelige borsten of doorbraakbloedingen bij pillen met een lage dosis. Androgene effecten zoals vet haar, acne, toename van de eetlust en hirsutisme treden meer op bij progestagenen van de tweede generatiepil dan bij de derde generatiepil. Andere bijwerkingen zijn nog bloeddrukverhoging, cholelithiasis en verminderde glucosetolerantie en een vlekkerige pigmentering van de huid, ook wel melasma genoemd. In het eerste jaar van het gebruik van de pil is het risico op een veneuze trombose en longembolie vergroot. Wanneer iemand 35 jaar of ouder is en rookt, kan de pil zorgen voor een verhoogd risico op arteriële trombose. Verder kan een foliumzuurdeficiëntie veroorzaakt worden door pilgebruik.

Contra-indicaties voor pilgebruik

Contra-indicaties zijn een doorgemaakt hartinfarct, CVA, DVT of longembolie, migraine met aura in combinatie met roken, trombofilie, hormoon-afhankelijke tumoren en een ernstig gestoorde leverfunctie en cholestatische icterus tijdens zwangerschap. Als er ernstige nierfunctiestoornissen aanwezig zijn kan ethinylestradiol/drospirenon niet gebruikt worden. Er kunnen doorbraakbloedingen plaatsvinden in combinatie met anti-epileptica, sint-janskruid.

Behandeling voor pilgebruik

Er wordt in eerste instantie gestart met een orale combinatiepil van oestrogeen en progestageen. Er wordt gestart met een tweede generatiepil levonorgestrel en 30 microgram ethinylestradiol (Mycrogynon, Stederil), omdat deze pil de laagste oestrogeendosis heeft. Wanneer de pillen verschillende doses bevatten kan dit problemen geven met de juiste inname ervan. Levonorgestrel wordt ook als morning-afterpil gebruikt. Deze moet het liefst zo snel mogelijk na de geslachtsgemeenschap ingenomen worden (binnen 12 uur). Ulipristal kan ook oraal ingenomen worden tot 120 uur na de geslachtsgemeenschap. Wanneer iemand veel klachten heeft van de menstruatie verdient de sub-50-pil de voorkeur. Hierin gaat de voorkeur uit naar de éénfase tweede generatiepil met ethinylestradion en levonorgestrel in vaste dosering.