Een overzicht van de aankomende (nieuwe) regeling van rechtsbijstand, verhoor en aanhouding - Artikel

Een overzicht van de aankomende (nieuwe) regeling van rechtsbijstand, verhoor en aanhouding. De nieuwe regeling treedt per 1 maart in werking en is uitgangspunt in het onderwijs.

Op 1 maart 2017 is o.a. het Wetboek van Strafvordering (WvSv) op verschillende punten gewijzigd. Hiermee wordt de Europese richtlijn over het recht op toegang tot een raadsman omgezet in Nederlands recht. In dit overzicht lees je de belangrijkste veranderingen over o.a. de rechtsbijstand en de aanhouding van verdachten.

Consultatie- en verhoorbijstand van de verdachte

De grootste wijzigingen betreffen de consultatie- en verhoorbijstand van de verdachte die wordt verhoord. Het Wetboek van Strafvordering regelt dit nu heel precies. Zo gelden nieuwe regels voor het recht op consultatiebijstand door kwetsbare verdachten, de weigering van rechtsbijstand, de rechtsbijstand tijdens verhoor en de verbalisering van het verhoor. Een belangrijke wijziging in het Wetboek van Strafvordering is dat de categorisering van A-, B- en C-feiten is veranderd. Bij de uitvoering van de rechtsbijstand voor de aangehouden verdachte wordt een verschil gemaakt in de ernst van de feiten en de kwetsbaarheid van verdachten:

Wat betreft de ernst van de feiten, wordt bij de uitvoering verschil gemaakt in de:

• feiten waarop 12 jaar gevangenisstraf of meer is gesteld;
• overige feiten waarvoor voorlopige hechtenis is toegelaten;
• feiten waarvoor geen voorlopige hechtenis is toegelaten.

Een kwetsbare verdachte is op het moment van aanhouding niet in staat de gevolgen van zijn beslissing te overzien. Daarom moet hij beschermd worden tegen lichtvaardig of ondoordacht afstand van recht op consultatie- en/of verhoorbijstand. Een jeugdige verdachte is in ieder geval een kwetsbare verdachte. Dat is de verdachte die ten tijde van het begaan van het strafbaar feit de leeftijd van 18 jaar nog niet heeft bereikt (art. 488 lid 2 WvSv). Daarnaast is sprake van een kwetsbare verdachte bij de verdachte die vanwege zijn psychische gesteldheid niet in staat is deze beslissing weloverwogen te nemen. Denk aan personen met een verstandelijke beperking, geestelijke stoornis (bijvoorbeeld een psychose) en personen onder invloed van verdovende middelen.

Een ander persoon inlichten

Bij de aanhouding van een meerderjarige verdachte die wordt opgehouden voor onderzoek kan hij een verzoek doen om een ander persoon daarvan in te lichten. Aan dit verzoek moet worden voldaan (art. 27e WvSv). Het verzoek kan alleen worden uitgesteld als er sprake is van gevaar voor het leven, vrijheid of veiligheid van andere personen in het geding komen of omdat aan het onderzoek aanzienlijke schade wordt toegebracht.

Als het om een minderjarige gaat, dan geldt de plicht om ook de ouders of voogd in te lichten (art. 488b WvSv). De reden van de aanhouding wordt dan medegedeeld. De inlichtingenplicht geldt ook als de minderjarige dat niet wil. Het inlichten van de ouders of voogd kan worden uitgesteld maar alleen als dit wordt gerechtvaardigd door een dringende noodzaak. Dan moet de Raad voor de Kinderbescherming wel worden geïnformeerd over de aanhouding en ophouding voor onderzoek van de jeugdige.

De aangehouden minderjarige verdachte heeft het recht om zich gedurende de strafprocedure en het verhoor te laten vergezellen door een vertrouwenspersoon. Die vertrouwenspersoon mag aanwezig zijn naast de raadsman. De hulpofficier van justitie kan bepalen dat die vertrouwenspersoon de minderjarige niet vergezelt als dat niet in zijn belang is of als de aanwezigheid van die vertrouwenspersoon de strafprocedure in gevaar brengt.

Kosten

Als de veroordeelde voldoende draagkracht heeft, worden hem de kosten van de ontvangen rechtsbijstand (deels) in rekening gebracht. Dit geldt dus ook voor de toegevoegde raadsman. Kosteloze rechtsbijstand is hiermee veel minder aan de orde, ook voor de aangehouden verdachte van een VH-feit of een kwetsbare verdachte.

Verbalisering van het verhoor

Het proces-verbaal van het verhoor bevat de mededelingen omtrent de rechten van de verdachte. Het proces-verbaal van verhoor moet ook de tijdstippen bevatten waarop het verhoor is gestart en is beëindigd. Een eventuele onderbreking en de reden daarvan, moet ook worden opgenomen. Het proces-verbaal van verhoor vermeldt de identiteit van de personen die bij het verhoor aanwezig zijn en die daaraan hebben deelgenomen.

De verklaring van de verdachte moet zoveel mogelijk opgenomen worden in zijn eigen woorden en in vraag- en antwoordvorm. Ook moet worden benoemd of er wel of geen geluids- of beeldopnamen van het verhoor zijn gemaakt. De verdachte en zijn raadsman mogen opmerkingen maken over de weergave van het verhoor in het proces-verbaal (art. 29a lid 2 WvSv). Deze opmerkingen worden opgenomen in het proces-verbaal. Als de verdachte instemt met de weergave van zijn verklaring, ondertekent hij deze verklaring.

De duur van de termijn ophouden voor onderzoek

De duur voor het ophouden voor onderzoek is voor de verdachte die verdacht wordt van een VH-feit verlengt naar 9 uur (was voorheen 6 uur). Een en ander in verband met de tijd die gemoeid is met het voorbereiden van het verhoor en het realiseren van de rechtsbijstand. Als er sprake is van een verdachte jonger dan 12 jaar dan bedraagt het termijn maximaal 6 uur.

Voorgeleiding van aangehouden verdachte aan de rechter-commissaris

In verband met het verlengen van de duur van de termijn ophouden voor onderzoek, die aanvangt op het bevel daartoe, is ook de termijn waarbinnen de aangehouden verdachte aan de rechter-commissaris moet worden voorgeleid met 3 uur verlengt. Dit is nu 3 dagen en 18 uur. Het termijn van 90 uur begint op het moment dat de verdachte is aangehouden.

Aanhouding buiten heterdaad

Het nieuwe artikel 54 WvSv stelt dat het aanhouden buiten heterdaad niet langer de bevoegdheid van de officier van justitie is, maar van de opsporingsambtenaar. Hij heeft hiervoor wel een bevel van de (hulp)officier van justitie nodig. Als dit bevel niet kan worden afgewacht, is de opsporingsambtenaar zelf bevoegd de verdachte aan te houden zonder bevel. De opsporingsambtenaar moet de aangehouden verdachte zo spoedig mogelijk voordragen aan de hulpofficier van justitie. Als de opsporingsambtenaar de verdachte buiten heterdaad aanhoudt zonder bevel van de officier van justitie, moet de hulpofficier van justitie de officier van justitie onmiddellijk informeren over de aanhouding.

In beslag nemen door de burger bij het aanhouden

Artikel 95 WvSv is gewijzigd. De bevoegdheid voor de burger om bij aanhouding vatbare zaken door de verdachte bij of met zich gevoerd in beslag te nemen, is vervallen. In het nieuwe artikel 53 wordt niet meer gesproken over ‘onder afgifte aan deze van mogelijk in beslag genomen voorwerpen’. Het artikel gaat nu uit van ‘onder afgifte aan deze van bij de verdachte aangetroffen voorwerpen’. De opsporingsambtenaar kan deze voorwerpen alsnog in beslag nemen. Dit dwangmiddel geldt dus niet meer voor de burger.