Psychotherapeutische diagnostiek: naar een constructieve alliantie - van der Heijden, Derksen & Egger - 2008 - Artikel

Diagnostiek in de psychotherapie

Diagnostiek in de psychotherapie wordt voornamelijk gedaan aan de hand van kijken en praten in plaats van met psychologische testen. Deze manier van diagnosticeren is echter verouderd en past niet meer in de huidige samenleving. Zeker wanneer het gaat om complexe stoornissen moet er meer adequaat gediagnosticeerd worden. De wetenschap heeft al aangetoond dat met behulp van statistische methoden veel betere voorspellingen kunnen worden gedaan dan op basis van het klinisch oordeel alleen. Uit een groot meta-analytisch onderzoek konden de volgende vier belangrijkste conclusies worden getrokken: 1) de validiteit van psychologische tests is sterk en overtuigend, 2) de validiteit van psychologische tests is vergelijkbaar en vaak beter dan de validiteit van veelgebruikte medische tests, 3) diverse psychologische onderzoeksmethoden bieden unieke informatie, en 4) clinici die hun uitspraken uitsluitend op klinische interviews baseren verkrijgen onvolledig inzicht in psychische problematiek. Daar komt nog bij dat het maken van op wetenschap gebaseerde diagnoses in zichzelf al een therapeutisch effect kan hebben. Uit onderzoek blijkt dat zulke diagnoses het zelfvertrouwen van de cliënten vergroten, hun demoralisatie verminderen en hoopgevend werken. Deze kortdurende psychotherapeutische interventie werd door Stephen Finn in de jaren negentig therapeutic assessment genoemd.

Psychotherapeutische diagnostiek

Er wordt binnen de psychologische diagnostiek onderscheid gemaakt tussen descriptieve diagnostiek en structurele diagnostiek. Descriptieve diagnostiek is vooral beschrijvend van aard en gaat vooral over het zichtbare gedrag. Deze diagnostiek wordt vooral toegepast bij enkelvoudige symptomen die plotseling zijn ontstaan. Structurele diagnostiek is analyserend en heeft als doel een persoonlijkheidsbeschrijving te maken op een meer verklarend niveau. Deze diagnostiek wordt vooral toegepast bij meer complexe problematiek, persoonlijkheidsstoornissen en meervoudige symptomen. Het beste is om de technieken met elkaar te integreren en de objectieve testinformatie kan worden ingezet in de klinische praktijk. Psychologische tests worden dan gezien als zogenaamde empathy magnifiers omdat ze helpen om de cliënten beter te begrijpen. Ze worden ook gezien als external handholds omdat de therapeut aan de hand van de testresultaten objectiever kunnen kijken.

Testdiagnostiek

Psychologische tests kunnen veel nuttige informatie toevoegen. Ze kunnen valkuilen blootleggen, een idee geven over het gewenste tempo van de behandeling, waarop de behandeling gefocust moet worden en wat de conflictgebieden zijn. Daarbij krijgt de psycholoog een beter idee over de interactiestijl van de patiënt en wat zijn of haar belangrijkste afweermechanismen zijn. Bij de therapeutische diagnostiek worden de vragen voor het psychologisch onderzoek samen met de patiënt geformuleerd. De therapeut is daarbij een participerend observant. Daarna worden de tests gekozen. Na de tests worden de resultaten van het gehele onderzoek nauwkeurig teruggerapporteerd aan de patiënt. De nadruk ligt tijdens de hele interventie op samenwerking.