Welke rol heeft persoonlijke documentatie gespeeld binnen de geschiedenis van de psychologie? - Chapter 1

De meeste psychologische schrijvers die gebruik maken van persoonlijke documentatie, missen hierbij een kritische blik. Hun focus ligt vaak vooral bij het schetsen van een beeld van iemands leven; voor wetenschappelijke standaarden zoals objectiviteit, validiteit en betrouwbaarheid is vaak minder oog. Hoewel vele beroemde psychologische werken in feite niet meer zijn dan persoonlijke documenten, worden zij als veel meer beschouwd dan dat. Toch is het belangrijk dat persoonlijke documenten, hoe bruikbaar ook, altijd met een kritische blik bekeken worden.

De geschiedenis van het gebruik van persoonlijke documentatie

Tijdens de periode van de fenomenologie aan het eind van de 19e en het begin van de 20e eeuw, stonden concrete verschijningen en gebeurtenissen centraal. Binnen deze filosofie werd dan ook veel gebruik gemaakt van persoonlijke documenten. Het tijdperk van de fenomenologie ging in het begin van de 20e eeuw vrij abrupt over in de experimentele fase. Het lag voor de hand dat het gebruik van persoonlijke documenten een bruggetje kon vormen tussen meer dagelijkse situaties naar het laboratorium; toch is dit niet het geval geweest. Persoonlijke ervaringen, verkregen in experimentele studies, bleken namelijk niet zo makkelijk interpreteerbaar. Omdat de individuele verschillen zo groot waren, was het ook niet toereikend om uit te gaan van gemiddelden.

Men kan zeggen dat het gebruik van persoonlijke documenten vooral een basis heeft gevormd voor drie hoofdzaken: de stroming van fenomenologie en introspectie, de groei van het biologisch positivisme waarbij de noodzaak bestond om organismen te bestuderen en het ontdekken en onderkennen van individuele verschillen aan het eind van de 19e eeuw. Vanuit deze drie hoofdlijnen zijn nog andere invloeden af te leiden, waaronder de groeiende interesse in sterfelijkheid, de ontwikkeling van de psychologische roman en het doorbreken van de heersende taboe op het uiten van emoties en gevoelens in bijvoorbeeld brieven, dagboeken en autobiografieën.

Invloedrijke psychologen en het gebruik van persoonlijke documenten

William James maakte gebruik van een ruime verzameling persoonlijke documenten voor zijn boek The variety of religious experience. Een van zijn redenen hiervoor was dat hij zelf weinig affiniteit had met religie: het was in zijn ogen dus noodzakelijk om hiervoor ervaringen van anderen te raadplegen. Daarnaast interesseerde James zich ook in individuele geesten in grotere complexe gehelen: het gebruik van persoonlijke documenten lag dus voor de hand. In zijn ogen was er geen andere geschikte methode om de relatie tussen de mens en religie te bestuderen.

Ook de humanistische psycholoog Stanley Hall maakte gebruik van persoonlijke documenten. Hij richtte zich hierbij vooral op persoonlijke documenten van tieners en adolescenten. Volgens hem was het bewaren van de ervaringen uit deze levensfase zeer leerzaam en waardevol: hij pleitte dan ook dat iedere tiener en adolescent eigenlijk een dagboek bij moest houden.

Sigmund Freud was een groot fan van persoonlijke documenten. Volgens hem was het niet altijd nodig om een patiënt persoonlijk te kennen: onder andere persoonlijke documenten vormden een waardevolle bron van informatie.

In tegenstelling tot bijvoorbeeld James, gebruikte Freud persoonlijke documenten om eerder gevormde theorieën mee te ondersteunen, in plaats van het baseren van een theorie op een casus. Een veelgehoord punt van kritiek is dat deze werkwijze de individualiteit van de patiënt onderdrukt.

Overigens staat Freud erom bekend dat hij zich bezighield met professionele ethiek en zich hard maakt voor het beschermen van de privacy en de anonimiteit van zijn patiënten.

Een van de bekendste en meest gebruikte vormen van persoonlijke documentatie is het document dat op zichzelf staat, en waar geen editing of interpretatie aan te pas is gekomen. Hoewel deze documenten erg waardevol kunnen zijn, is het belangrijk om erbij stil te staan dat deze documentatievorm vele gebreken heeft. Zo worden er geen onafhankelijke informatiebronnen gebruikt, is de informatie niet valide of betrouwbaar en bovendien niet representatief voor een gebeurtenis of ervaring.

Clifford Beers is voor de populariteit van dit type document een van de belangrijkste invloeden geweest. Zijn beschrijving van zijn verblijf in een psychiatrische instelling bleek mateloos populair, en leidde tot verbeteringen van instituten voor mentale gezondheid in Amerika. Daarnaast doorbrak hij het taboe om over persoonlijk lijden te schrijven; hij beïnvloedde hierdoor veel mensen en had dan ook vele imitators en opvolgers.

In de loop der jaren zijn psychologen zich in toenemende mate bezig gaan houden met de waardering en het gebruik van persoonlijke documenten. Zo richtten de psychologen Healy en Bronner zich op eigen ervaringen van kinderen in klinische en juridische settings, hield Murchison zich bezig met de typen documentatie die gebruikt werden door psychologen en richtte een groep genaamd The Psychological Clinic zich op het gebruik van persoonlijke documenten in de klinische praktijk.

Hoe benader je persoonlijke documenten op een wetenschappelijke manier? - Chapter 2

Het gebruik van persoonlijke documenten in experimentele settings vereist een geheel nieuwe aanpak. Een belangrijk omslagpunt in de scheiding tussen het niet-kritisch en het kritisch omgaan met persoonlijke documenten wordt gevormd door een onderzoek van Thomas en Znaniecki in 1920. Dit onderzoek resulteerde in een boek genaamd The Polish Peasant: het boek beschrijft het leven van Poolse immigranten in het begin van de 20e eeuw en is gebaseerd op persoonlijke documenten. Het boek trok de aandacht van sociologen en psychologen, vanwege de methodologische problemen die met het onderzoek gemoeid waren. Blumer gaf de kritiek dat de individuele bijdragen aan het boek niet representatief zouden zijn voor de sociale structuren, normen en waarden van een hele natie. Ook had Blumer kritiek op de manier van interpretatie van de onderzoekers: het onderzoek was hierdoor niet valide. Toch had de verzameling van persoonlijke documenten wel waarde: ze gaven inzicht en begrip en omdat ze samen aangeboden waren, schepten zij wel een duidelijk en consistent beeld van de geschiedenis. Hierdoor waren de documenten tezamen een stuk waardevoller en betrouwbaarder dan de documenten individueel.

Wetenschappelijke benadering door onderzoekers

Krueger ging de uitdaging aan om persoonlijke documenten op een meer wetenschappelijke manier te benaderen. Volgens hem waren autobiografieën in vier groepen op te delen:

• The confessional document: dit type ontstond vanuit persoonlijke wanorde en gevoelens van inferioriteit. Het schijven van een confessional document kon hierbij verlichting bieden. Ook sociale reincorporatie vormde een belangrijk doel;

• The egoistical document waarin rationalisatie geen rol speelt: het is conventioneel en vaak defensief van aard;

• Wetenschappelijke autobiografieën, die geschreven werden om op een zo objectief mogelijke manier te analyseren hoe iemand zich voelde en wat iemand dacht;

• Naïve documents zijn vrij kleurloze en weinig persoonlijke beschrijvingen van ervaringen

Ook Stouffer deed onderzoek naar betrouwbaarheid en validiteit bij het gebruik van persoonlijke documenten. In een van zijn onderzoeken werden 238 autobiografieën beoordeeld door vier rechters; deze rechters gaven op een grafische meetschaal aan wat de houding van de auteur ten opzichte van drooglegging (‘prohibition’) zou zijn. Bij het vergelijken van de rechters in paren, werd een betrouwbaarheidscoefficiënt van 0.96 gevonden; bij het vergelijken van de meningen van de rechters met eerder gemeten mening van de auteur zelf, werd een validiteitscoefficiënt gevonden van 0.81. Hoewel deze uitkomsten bemoedigend zijn voor het gebruik van persoonlijke documenten is het te betwijfelen of deze hoge waarden in alle gevallen te bereiken zijn. De gebruikte meetschalen laten in validiteit te wensen over; daarnaast richtte het onderzoek van Stouffer zich slechts op één zaak in het leven van een individu.

De psycholoog en socioloog Dollard richtte zich vooral op de zogenaamde Life History Method, een methode die binnen de sociologie gebruikt wordt om een globaal overzicht te vormen van iemands leven. Hij vormde zeven criteria en evalueerde met behulp van deze criteria zes verschillende levensgeschiedenissen (‘life histories’) van onder andere Freud, Wallis en Thomas en Znaniecki. Opvallend was dat vooral Freud goed scoorde op alle zeven criteria.

Het probleem met de criteria die Dollard stelde, is dat ze alle zeven voortkomen uit persoonlijke ideeën en niet uit wetenschappelijke. Er zijn genoeg mogelijke criteria te bedenken die ook toepasbaar zijn; het is niet duidelijk waarom Dollard juist voor deze specifieke zeven koos.

Zelf-deceptie

Het is van belang dat niet alle persoonlijke documenten worden bepaald op het eerste oog. Zelfs als een document op geen enkele manier de waarheid lijkt te weerspiegelen, kan er nog veel informatie uitgehaald worden in de vorm van vooroordelen, complexen, inzichtsfouten en meer van deze karakteristieken.

De mate waarop een document als authentiek en waarheidsgetrouw wordt beschouwd is mede afhankelijk van de achtergrond van de onderzoeker: een Freudiaan heeft een hele andere kijk op de werkelijkheid dan een behaviorist. Daarnaast spelen ook persoonlijke ervaringen een belangrijke rol: als gebeurtenissen in een persoonlijk document herkenbaar zijn, zijn mensen eerder geneigd om het document als waarheidsgetrouw te bestempelen.

Er zijn nog geen objectieve standaarden om deze zelf-deceptie te traceren. Toch worden er al kleine stappen in deze richting ondernomen, onder andere door Frenkel-Brunswik. Hij suggereerde dat de aanwezigheid van veel superlatieve en absolute verklaringen, net als veelvuldige herhalingen ervan, een indicatie zou zijn dat een autobiograaf zichzelf voor de gek hield. Woorden zoals “altijd” (‘Ik doe altijd wat ik moet doen’), vormen hierbij een belangrijk aandachtspunt. Op de lange termijn is het wellicht mogelijk om dit soort woordgebruik te koppelen aan zelf-deceptie en op deze manier een richtlijn te vormen voor het gebruik van persoonlijke documenten in onderzoek.

Het is ook goed mogelijk dat er verschillen in zelf-deceptie zijn tussen anonieme documenten en documenten waarbij een schrijver niet anoniem is. Uit onderzoek van Miller bleek dat kinderen minder bescheiden waren wanneer zij anoniem waren. Het is echter maar de vraag in hoeverre de uitkomsten van dit onderzoek door te trekken zijn naar persoonlijke documenten van volwassenen.

Cartwright en French bestudeerden eerst enkele jaren een dagboek van een jonge man, waarna zij een onafhankelijk interview hielden met dezelfde man. Het doel hierbij was om inzicht te krijgen in de betrouwbaarheid tussen de observatoren en in hun mate van overeenkomst. Uit het onderzoek kwamen twee belangrijke bevindingen. Allereerst oversteeg de validiteit van de voorspellingen van de onderzoekers hun betrouwbaarheid. Dit was mogelijk omdat zij zich verschillende aspecten van persoonlijkheid gericht hadden. Het feit dat meerdere onderzoekers naar hetzelfde document kijken, wil dus niet zeggen dat zij ook dezelfde conclusies trekken. Daarnaast bleek het voor de onderzoekers makkelijker te zijn om overeen te stemmen over het concreet gedrag (“wat gebeurt er?”) dan over conceptueel gedrag (“waarom gebeurt dit?”).

Polansky boog zich over de vraag in hoeverre persoonlijke documenten een voorspellende waarde hadden. Hij construeerde zes benaderingen en onderzocht de mate waarin deze benaderingen succesvolle voorspellers waren. De benaderingen waren respectievelijk structural, cultural, genetic, episodic,individual difference en major maladustment: structural bleek de hoogste voorspellende waarde te hebben, terwijl individual difference hierbij de minst interessante benadering bleek. De bevindingen van Polansky zijn niet alleen bruikbaar bij het schrijven van case studies, maar kunnen mogelijk ook een maatstaaf vormen bij het valideren van persoonlijkheidstheorieën.

Baldwin werkte een idee uit dat oorspronkelijk door Allport bedacht was: door middel van statistische analyses bepaalde hij in hoeverre specifieke onderwerpen aan elkaar gerelateerd waren in het hoofd van de schrijver. Hoewel het onderzoek nog niet gepubliceerd is, is het een unieke poging om persoonlijke documentatie op een exacte wijze te benaderen en te beoordelen.

Binnen welke theoretische kaders wordt gebruik gemaakt van persoonlijke documenten? - Chapter 3

Het moge duidelijk zijn dat persoonlijke documenten een belangrijke rol spelen binnen de psychologie. De doelen waarvoor deze documenten gebruikt worden zijn behoorlijk divers. Hieronder volgt een opsomming van theoretische kaders waarbinnen veel gebruik wordt gemaakt van persoonlijke documenten.

Het bestuderen van verschijnselen

Als we willen onderzoeken wat iemand voelt of hoe iemand een gebeurtenis ervaart, valt men al snel terug op introspectie. Aangezien persoonlijke documenten ook een vorm van introspectie zijn, zijn deze documenten erg bruikbaar om in kaart te brengen hoe een individu denkt, handelt en voelt.

Het bestuderen van religie

In het eerste hoofdstuk werd James al genoemd, die gebruik maakte van persoonlijke documenten om meer inzicht te krijgen in religie en religieuze ervaringen. Omdat religie ontzettend persoonlijk en subjectief is, wordt er bij onderzoek naar dit fenomeen vrijwel altijd gebruik gemaakt van persoonlijke documenten.

Ervaringen met betrekking tot werkeloosheid

De manier waarop werkeloosheid ervaren is eveneens erg subjectief: ook bij onderzoek hiernaar wordt veelvuldig gebruik gemaakt van persoonlijke documenten.

Ervaringen van adolescenten

Niet alleen vormen persoonlijke documenten van jongeren en adolescenten waardevol materiaal bij het bestuderen van hun mentale leven; ook zijn deze documenten veelvuldig beschikbaar, waardoor er bij onderzoeken vaak gebruik van wordt gemaakt.

Gebruik om te leren

Volgens de Russische onderzoeker Popovic leidt het bijhouden van een dagboek bij jongeren tot een beter inzicht, scherper bewustzijn en verbeterde zelfcontrole. Om deze redenen wordt er in het onderwijs ook vaak de opdracht gegeven om een dagboek of autobiografie te schrijven.

Praktische toepasbaarheid

Persoonlijke verhalen kunnen tot sociale verbeteringen leiden. In hoofdstuk twee werd Beers al genoemd, die met zijn boek over zijn ervaringen in de psychische gezondheidszorg behoorlijke invloed heeft gehad op de gezondheidszorg. Ook persoonlijke ervaringen van bijvoorbeeld soldaten in de oorlog leidden tot verbeterde omstandigheden.

Zelfinzicht

Het bijhouden van een dagboek of ander persoonlijk document wordt in de geestelijke gezondheidszorg vaak gezien als een soort medicijn. Mensen krijgen vaak meer inzicht in hun eigen problemen wanneer zij hun gedachten en gevoelens op papier zetten, wat een positieve uitwerking kan hebben. Daarnaast krijgen ook behandelaren meer inzicht in een cliënt, wat zowel het begrip als de behandeling ten goede komt.

Inzicht in anderen

Persoonlijke documenten worden veelvuldig gebruikt om inzicht te krijgen in het leven en de persoonlijkheid van bijvoorbeeld oude artiesten, schrijvers en andere bekendheden.

Gebruik in de psychiatrie

Persoonlijke documenten kunnen een belangrijk onderdeel vormen bij de probleemstelling en diagnosestelling van (potentiële) cliënten. Omdat geschreven informatie vaak verschilt van informatie in een gesprek, kunnen persoonlijke documenten tot nieuwe inzichten voor de behandelaar leiden.

Onderbouwing en weerlegging

Een persoonlijk document kan vaak een waardevolle aanvulling zijn op een biografie, omdat het subject in kwestie op deze manier kan reageren op zaken die over hem of haar geschreven zijn. Voor de lezer kan dit zorgen voor extra bevestiging van sommige feiten, maar het komt ook voor dat de auteur van de biografie het subject zelf het niet eens zijn met elkaar.

Lichamelijke invloeden op de psyche

Er worden binnen de psychologie vaak uitspraken gedaan over het belang van fysieke factoren. Door de ervaringen van mensen door middel van persoonlijke documenten in kaart te brengen, kunnen helpen om deze invloeden in perspectief te plaatsen.

Creatieve processen in kaart brengen

Persoonlijke documenten van artiesten worden vaak gebruikt om inzicht te verkrijgen in het ontstaan van creatieve ideeën. Ook persoonlijke documenten van wetenschappers zijn geliefd: hoewel zij geen verklaringen kunnen geven van hun genialiteit, kan de informatie in deze documenten wel inzicht geven in de processen en de gedachtengang achter een idee.

Andere sociale wetenschappen

Persoonlijke documenten worden veel gebruikt binnen de psychologie, maar zijn ook toepasbaar binnen andere sociale wetenschappen: zij kunnen dus een bruggetje vormen tussen de sociale wetenschappen.

Het persoonlijke document bestaat uit zowel psychologie als literatuur. Deze documenten worden dan ook gebruikt om een bruggetje te vormen tussen psychologie en literatuur.

Gebruik als voorbeeld

Persoonlijke verhalen worden ontzettend vaak gebruikt ter illustratie van een bepaalde gebeurtenis of situatie. Dit is misschien wel de meest toegepaste vorm van het gebruik van persoonlijke documenten in de psychologie.

Het vormen van een theorie

Onderzoek kan op twee manieren gebeuren: inductief en deductief. Bij een inductieve werkwijze vormen persoonlijke documenten vaak een belangrijke bron van informatie; op basis hiervan kan een theorie of een onderzoeksvraag geformuleerd worden.

Categorisatie

Op basis van een collectie persoonlijke documenten kan onderscheid gemaakt worden tussen bepaalde types. Zo onderscheidt men bijvoorbeeld verschillende soorten gelovigen.

Relaties tussen mensen

Onderzoek naar bijvoorbeeld brieven en andere middelen waarmee mensen op persoonlijke wijze met anderen communiceerden, kan inzicht geven in interpersoonlijke relaties.

Het construeren van tests en vragenlijsten

Het inzicht dat verkregen wordt vanuit persoonlijke documenten vormt een basis voor de constructie van psychologische tests en vragenlijsten.

Betrouwbaarheid

Regelmatig worden persoonlijke verhalen gebruikt ter ondersteuning van feiten. Het gebruik van het persoonlijke document staat hierbij dus niet centraal, maar vormt wel een extra onderbouwing om een verhaal betrouwbaarder en geloofwaardiger te maken.

Wat voor wetenschap is de psychologie? - Chapter 4

De menselijke geest is in staat om twee soorten aandacht en attentie te hebben: aan de ene kant kan men berusten op algemenere principes; aan de andere kant kan men zich bezighouden met individuele belangen. Het ligt in de menselijke aard om producten te classificeren en in groepen op te delen, maar ieder persoon en ieder object is op zichzelf weer uniek.

In de geschiedenis heeft men verschillende namen gegeven: nog steeds vaak gebruikt zijn de termen nomothetisch en ideografisch, die voor het eerst door Windelband gebruikt werden. De nomothetische blik richt zich hierbij op de grotere, algehele processen, terwijl de ideografische blik zich richt op individuele processen.

Nomothetische vs. ideografische wetenschap

Er vindt discussie plaats of psychologie een nomothetische of ideografische wetenschap is: deze discussie is ook door te trekken naar het gebruik van persoonlijke documenten binnen de psychologie. Deze documenten bevatten vaak informatie die op beide deelgebieden toepasbaar is: wanneer er een individueel document bestudeerd wordt en dit document vergeleken wordt met dat van anderen is er sprake van een ideografische studie; wanneer er een verzameling van persoonlijke documenten gebruikt wordt om te kunnen generaliseren of statistische methodes toe te passen, is er sprake van een nomothetisch onderzoek. Men kan dus niet zeggen dat de psychologie, en het gebruik van persoonlijke documenten, enkel in het kader van één van de twee benaderingen valt. Er wordt echter wel vaak uitgegaan van de nomothetische benadering, omdat deze statistisch gezien het best te onderbouwen is; de validiteit en betrouwbaarheid van enkele persoonlijke documenten zijn vaak wat twijfelachtig.

Belang van persoonlijke documenten

Toch hebben individuele persoonlijke documenten een niet te onderschatten belang. Psychologie is immers een wetenschap waarbij de individuele mens het uitgangspunt vormt. Wanneer men zicht te snel met classificatie en methodologie bezighoudt en het individu hierbij buiten beschouwing laat, loopt het risico om resultaten te verkrijgen die helemaal niet aansluiten op de werkelijkheid. Het gebeurt binnen se psychologie en de sociologie echter enorm vaak dat men zich alleen richt op groteren gehelen en generaliseerbaarheid, wat onder andere oversimplificatie van psychologische modellen als gevolg heeft gehad. Zo worden menselijke behoeften binnen sommige modellen herleid tot slechts een paar factoren: de werkelijkheid is complexer dan dat. Het is maar de vraag in hoeverre de nomothetische benadering representatief is voor individuele cases. Algemene psychologische principes zijn eigenlijk alleen toepasbaar wanneer zij eerst naar individueel niveau gebracht worden. Het voorbeeld wordt gegeven dat geen enkele nomotheïst zou kunnen zeggen wat zijn vrouw voor Kerst zou willen hebben: er kan slechts een schatting gemaakt worden op basis van algemene mechanismen en het gedrag van de vrouw in kwestie. Hoewel het gedrag van het individu hierbij weliswaar gegeneraliseerd wordt, is er in dit geval toch al sprake van een ideografische benadering, omdat het hierbij nog steeds gaat om de analyse van een individueel leven.

In hoofdstuk drie zijn de psychologische gebieden waarbinnen persoonlijke documenten gebruikt worden opgenoemd. Deze gebieden zijn ook weer op te delen in nomothetische en ideografische benaderingen. Veel gebruiksmethodes zijn voornamelijk ideografisch omdat het leven van een individu een centrale rol speelt; andere, zoals het construeren van vragenlijsten en tests, zijn met name nomothetisch te noemen.

Oefenvragen, voorbeeld tentamenvragen en antwoordindicatie

Niet kritisch genoeg? - Tentamens 1

1. Wat was de belangrijkste reden waarom er geen geleidelijke overgang bestond tussen de fenomenologie en de experimentele fase binnen de psychologie?

2. Wat was de motivatie van William James om zijn onderzoek naar religie te berusten op persoonlijke documenten?

3. Waarin verschilde het gebruik van persoonlijke documenten door Freud in de manier waarop andere psychologen, zoals James, hiervan gebruik maakten?

4. Om welke redenen kan het gebruik van persoonlijke documenten in de wetenschap nogal eens discutabel zijn?

Hoe benader je persoonlijke documenten op een wetenschappelijke manier? - Tentamens 2

1. Welke twee factoren spelen een rol bij het al dan niet betrouwbaar verklaren van een persoonlijk document?

2. Wat is het verschil tussen concreet en conceptueel gedrag, als het gaat om mate van overeenstemming?

3. Welke van de zes benaderingen van persoonlijke documenten volgens Polansky heeft de hoogste voorspellende waarde?

4. Welke psycholoog richtte zich vooral op een statistische benadering van persoonlijke documenten?

Binnen welke theoretische kaders wordt gebruik gemaakt van persoonlijke documenten? - Tentamens 3

1. Waarom zijn persoonlijke documenten zeer bruikbare bronnen bij onderzoek naar consequenties van werkeloosheid?

2. Welke voordelen heeft het bijhouden van een dagboek volgens Popovic bij jongeren?

3. Wat is waarschijnlijk de meest gebruikte toepassing van persoonlijke documenten?

4. Op welke twee manieren zijn persoonlijke documenten van belang binnen de psychiatrie?

Wat voor wetenschap is de psychologie? - Tentamens 4

1. Wat wordt er bedoeld met een nomothetische benadering?

2. Wat wordt er bedoeld met een ideografische benadering?

3. Is het gebruik van persoonlijke documenten in de praktijk meestal nomothetisch of ideografisch?

4. Is het construeren van vragenlijsten op basis van persoonlijke documenten een nomothetische of een ideografische benadering?

Antwoordindicatie

Niet kritisch genoeg? - Tentamens 1

1. Verschillen tussen individuen bleken te groot om te generaliseren of om statistisch te analyseren.

2. Hij was zelf niet religieus, dus had hij weinig inzicht in de gedachtegangen van mensen. Daarnaast vond hij dat religie een persoonlijke en subjectieve aangelegenheid was, die dan ook als zodanig bestudeerd diende te worden.

3. Freud gebruikte persoonlijke documenten om eerder gevormde theorieën te ondersteunen, terwijl de meeste andere wetenschappers ze gebruikten als basis voor een theorie.

4. De informatie komt vaak niet uit onafhankelijke bronnen: daarnaast is de info niet altijd betrouwbaar of valide en ook niet altijd representatief.

Hoe benader je persoonlijke documenten op een wetenschappelijke manier? - Tentamens 2

1. De achtergrond (stroming waartoe hij of zij behoort) van de onderzoeker en persoonlijke ervaringen.

2. Over concreet gedrag zijn onderzoekers het vaker eens dan over conceptueel gedrag.

3. De structurele (‘structual’) benadering

4. Baldwin

Binnen welke theoretische kaders wordt gebruik gemaakt van persoonlijke documenten? - Tentamens 3

1. Werkeloosheid is een subjectieve ervaring. De enige manier om hier inzicht in te krijgen is door middel van persoonlijke verhalen en ervaringen.

2. Beter inzicht, scherper bewustzijn en verbeterde zelfcontrole

3. Ter illustratie van een gebeurtenis of situatie (oftewel als voorbeeld)

4. Positieve uitwerking op psychische problemen; het verschaffen van inzicht aan behandelaren.

Wat voor wetenschap is de psychologie? - Tentamens 4

1. Een benadering waar vooral algemene principes en groepen centraal staan

2. Een benadering waarbij vooral individuele mensen of voorwerpen centraal staan

3. Meestal nomothetisch

4. Overwegend nomothetisch