Deze samenvatting is gebaseerd op het studiejaar 2013-2014.

A: Ontwikkelingspsychopathologie: onderweg naar de toekomst (Masten, 2006)

Ontwikkelingspsychopathologie ontstond in 1970 en voegde twee stromingen samen: ontwikkelingspsychologie en psychopathologie. Allebei zijn nodig om verbanden te kunnen leggen tussen het ontstaan en de voortgang van stoornissen. Het wordt vooral gezien als een ontwikkelingspsychologische aanpak, die psychopathalogie gebruikt om preciezer begrip en behandeling te kunnen geven. Het is niet een op zich staande stroming, maar een multidisciplinair perspectief, de basis ligt in de praktijk.

Basis van ontwikkelingspsychopathologie

Ontwikkelingspsychopathologie is vooral gebaseerd op ontwikkelingstheorieën. Ontwikkelingstheorieën gaan er vaak van uit dat de ontwikkeling een gevolg is van de interactie tussen genen, interne systemen, omgeving en andere mensen. Gevolg van dit standpunt is dat een gedeelde situatie niet tot dezelfde ontwikkelingsuitkomst leidt (Multifinality). Andere situaties kunnen dan ook leiden tot dezelfde ontwikkelingsuitkomst (equifinality).

Tijdens het volwassen worden, maakt het kind verschillende ontwikkelingsstadia door. In deze periode veranderd er iets in de interacties tussen genen, omgeving, contact met andere mensen o.i.d. dit heeft gevolgen voor de verdere ontwikkeling en op de ontwikkelingsuitkomst.

Iemand valt onder de ontwikkelingspsychopathologie wanneer hij niet voldoet aan de norm die gesteld is voor zijn/haar leeftijd. Een norm is bijvoorbeeld zindelijk zijn op de leeftijd van drie jaar. De norm wordt beïnvloed door cultuur en tijd. Voor sommigen is het niet behalen van deze normen een op zichzelf staand symptoom, voor anderen is het een aanwijzing voor een stoornis. Het niet behalen van doelen in de ontwikkeling kan voor afwijzing van zichzelf of mensen om hem/haar heen leiden, dit kan gepaard gaan met stress.

De belangrijkste theorie in de ontwikkelingspsychopathologie is de ontwikkeling-systeem-theorie. Het idee is dat mens een systeem is dat constant interacties heeft met de dingen/mensen om hem heen. De mens moet zijn eigen weg volgen, maar zich tegelijkertijd aanpassen aan zijn omgeving(en). Omdat de mens een sociaal wezen is, reguleren mensen niet alleen zichzelf, maar ook elkaar (door bijv. relaties).

Mensen worden beïnvloed door meerdere systemen, die allemaal op de één of andere manier in elkaar haken of onderdeel zijn van een groter systeem. Een voorbeeld hiervan is de ecologische systeem theorie van Bronfenbrenner (micro, macro enz.).

De mens heeft zelf invloed op zijn ontwikkeling. Hoe ouder het kind wordt, hoe meer invloed het heeft. Dit is vooral zichtbaar in de keuzes die er gemaakt worden. Een baby heeft veel minder invloed op zijn/haar leven dan een adolescent.

Het bestuderen van de abnormale ontwikkeling, geeft informatie over de normale ontwikkeling. Het begrijpen van de invloed van de verschillende effecten (bijv. genen, omgeving, interne systemen enz.) helpt bij preventie en behandeling.

Vier decennia van ontwikkelingspscyhopathologie

Omdat het nog een redelijk nieuwe stroming is, wordt het steeds meer geperfectioneerd en steeds complexer. De grootste verandering is dat de ontwikkelingspsychopathologie door de tijd steeds meer multidisciplinair geworden is. Ook wordt er steeds duidelijker wat een normale ontwikkeling is en wat afwijkend is.

Er wordt niet alleen gekeken naar de ontwikkeling binnen individuen, maar er wordt bijvoorbeeld ook gekeken hoe de persoonlijke ontwikkeling van invloed is op de ontwikkeling binnen relaties.

Er moet meer een brug geslagen worden tussen de praktijk en de theorie. Zo wordt er ook onderzoek gedaan naar verschillende interventies. Zo is er verbetering in het contact tussen respondent en onderzoeker mogelijk gemaakt.

Er zijn nog wel veel gebieden waar onderzoek gedaan kan worden, bijvoorbeeld, de rol van internet in relaties en ontwikkeling, plasticiteit van de hersenen, genen/omgeving interactie en het afsterven van het teveel aan neuronen(pruning).

Toekomstmogelijkheden

Doordat er nog steeds nieuwe ontwikkelingen gaande zijn (bijv. internet), komt er steeds een nieuw terrein van onderzoek voor de ontwikkelingspsychopathologie. Er komen hierdoor ook steeds meer ethische vragen. Hierdoor wordt een snelle(re) ontwikkeling van de ontwikkelingspsychopathologie verwacht.

B: De ontwikkeling van angst: de rol van de vroege omgeving (Chorpita & Barlow, 1998)

Vroege ervaringen kunnen het gevoel van controle verminderen, hierdoor is er een risico voor een angst (of depressie)stoornis. Dit is waar dit artikel over gaat. Naast de invloed van controle wordt er ook gekeken naar andere mogelijke verklaringen voor angststoornissen.

Angst wordt gedefinieerd als een staat van het centrale zenuwstelsel gekarakteriseerd door activiteit van het BIS-systeem (Behavrioural inhibion system). De uitkomsten van het BIS-systeem zijn angstige emoties. Het BIS-systeem veroorzaakt de angst, hierin zijn vier stappen te onderscheiden:

1. de geobserveerde huidige situatie in de omgeving

2. de volgende geplande stap, motorisch gezien

3. bekende waarschijnlijkheden in de wereld (bijv. als ik dit doe, gebeurt er dit…)

4. bekende waarschijnlijkheden over de gedragsuitkomsten (bijv. de vorige keer werden ze boos)

Bij het BIS-systeem draait het vooral om opgeslagen situaties, bijvoorbeeld als ik iemand sla is het waarschijnlijk dat hij boos wordt, dat deed hij de vorige keer ook. De opgeslagen situaties worden aangeleerd door klassieke of instrumentele conditionering.

Angst geldt in dit artikel als iets anders dan bangheid of paniek. Angst is namelijk gerelateerd aan herkenning of voorbereiding op gevaar. Bangheid is meer een automatische reactie, vaak gekenmerkt door vermijding of defensieve agressie. Wanneer angst op deze manier beschreven wordt is het niet alleen een kenmerk van een angststoornis, maar ook van depressie.

Angst speelt een centrale rol in negatieve emoties, ook daarom worden angst en depressiviteit aan elkaar gekoppeld. Negatieve emoties spelen dus in angst- en depressiestoornis een belangrijke rol. Uit andere onderzoeken blijkt dat angst een belangrijke factor is in de emotiestoornissen.

Er zijn verschillende theorieën over het ontstaan van angststoornissen. Zo is er het cognitieve model. Er zou een causaal verband zijn tussen alle emotiestoornissen, de stoornissen verschillen in de mate waarin de persoon het gevoel heeft controle te hebben. Wanneer een persoon het gevoel heeft geen invloed (controle) te hebben over de uitkomst dan neemt de angst toe. Wanneer dit gebrek aan controle toeneemt, verergert de angststoornis of komt er lichte depressie. Wanneer dit gevoel nog meer toeneemt wordt de persoon depressief. Dit wordt wel het model van hulpeloos-hopeloos genoemd. Dit cognitieve model verklaart de overeenkomsten tussen angststoornissen en depressie.

Angststoornissen worden opgevolgd door depressie, deze conclusie wordt getrokken uit het feit dat angststoornissen zonder depressie vaak voorkomt, maar dat depressie zonder angststoornis maar weinig voorkomt.

Aangeleerde hulpeloosheid is ook een belangrijk thema binnen de angststoornissen. Het bekende voorbeeld is van de hond. De hond wordt herhaaldelijk blootgesteld aan een niet te vermijden stroomstoot, na een paar pogingen het te vermijden gaat de hond stil in een hoekje zitten. Wanneer hij dan de kans krijgt te ontsnappen, neemt hij deze kans niet. Dit is het principe van aangeleerde hulpeloosheid, mogelijk speelt dit ook een rol in de mate het gevoel controle te hebben. Dit gevoel kan pas ontstaan in het midden van de kindertijd, eerder kunnen kinderen het besef hier nog niet over hebben.

Gebrek aan controle is een van de risicofactoren voor een angststoornis. Wanneer iemand minder controle over een situatie heeft, verwacht hij er meer gevaar van. Als iemand over maar weinig dingen controle heeft, is hij over veel dingen angstig en is het waarschijnlijker een angststoornis te ontwikkelen. Vroege ervaringen met gebrek aan controle zorgen ervoor dat iemand dit gevoel vaker heeft. Tijdens de ontwikkeling worden gebeurtenissen opgeslagen in de hersenen, reacties op situaties uit het heden worden gemaakt op basis van deze herinneringen. Vroege herinneringen spelen hier een belangrijkere rol in dan herinneringen uit adolescentie/volwassenheid.

Bij gevoelens van angst en stress speelt vooral het glucocorticoïds hormoon, cortisol een grote rol. Bij veel en langdurige stress/angst kan het voorkomen dat er permanent teveel aan cortisol is, wat zorgt voor permanente angstgevoelens.

Het idee dat iemand geen controle over de situatie heeft zorgt voor meer stress dan de situatie zelf.

De mate waarin iemand zelf het gevoel heeft controle te hebben over de situatie noem je de ´locus of control´. Verder is het inzicht van kinderen zelf belangrijk. Wat denken ze als er iets fout gaat? Sommigen denken als iets fout gaat meteen dat het hun eigen schuld is, dit heeft ook invloed op de locus of control. Kinderen die een doel zien als iets om van te leren, behalen hun doelen gemakkelijker en hebben een betere locus of control. Het zelfvertrouwen of de attributional style, is niet stabiel over tijd, maar kan veranderen. Zo is bijvoorbeeld gebleken dat de attributional style verandert wanneer de gevoelens van depressiviteit veranderen. Naast attributional style hebben ook negatieve levenservaringen invloed op de vorming van depressie.

Hoe de oorzaken van angst- en depressiestoornis precies invloed hebben op elkaar is niet bekent. Er wordt nu gedacht dat er een mediator effect is in de vroege kindertijd en een moderator effect in de late kindertijd tot adolescentie. Omgeving helpt om een cognitief plaatje te maken met oncontroleerbare ervaringen wat leidt tot cognitieve kwetsbaarheid (mediator effect). Later in de ontwikkeling, zorgt deze kwetsbaarheid ervoor dat het situaties aantrekt (moderator effect).

Ook de familie heeft invloed op de ontwikkeling van het kind. Zo zorgen de familiekarakteristieken voor bepaalde ontwikkeling van cognities en de ontwikkeling van angst(stoornissen). Er zijn 2 dimensies in ouderlijke opvoeding: sensitiviteit (sensitiviteit en consequentie) en controle (stimuleren van autonomie).

Familiekarakteristieken die invloed op een kind kunnen uitoefenen, zijn bijvoorbeeld de grote van het gezin. Wanneer een kind onverdeelde aandacht van zijn ouders krijgt, heeft het eerder het gevoel controle over de situatie te hebben. Ook de plaats van het kind in het gezin heeft invloed, wanneer het de oudste is heeft dit een positief effect op de locus of control. Naarmate het kind meer oudere brusjes heeft, heeft het minder gevoel van controle.

Naast de grote van het gezin speelt ook de responsiviteit van ouders een rol. Wanneer ouders responsief zijn zullen zij betere beloningen/straffen kunnen geven. Ook is het voor de ontwikkeling van het kind belangrijk dat het van zijn ouders de kans krijgt fouten te maken. De mate van controle en bescherming zijn daarom ook belangrijk. Dit soort familiekarakteristieken krijgen een plaats in de herinneringen waarvandaan de BIS werkt.

De hechtingstheorie van Bowlby krijgt ook een plaats binnen de belangrijke familiekarakteristieken. De cognitieve stijl wordt namelijk beïnvloed door de, al dan niet, veilige hechting. Belangrijk voor de goede hechting is een veilige en voorspelbare band met de verzorgers. Wanneer een kind gescheiden is van zijn verzorgers wordt het angstig en protesteert. Het kind en de verzorger zijn langdurig gescheiden en het kind wordt steeds angstiger, wanneer dit nog lang doorgaat reageert het kind minder responsief, trekt zich terug en uiteindelijk identificeert het zich met deze depressieve emoties.

Wanneer ouders overbezorgd zijn proberen ze het kind zo min mogelijk negatieve situaties mee te laten maken. Het heeft helaas het tegenovergestelde effect, wanneer ouders hun kind er tegen beschermen leren de kinderen niet met negatieve situaties om te gaan, hierdoor heeft een negatieve situatie meer invloed op het kind. Er treedt negatief effect op, wanneer beide dimensies van de ouderlijke opvoedingsstijl niet goed gecontroleerd worden. Vader en moeder hebben invloed op de ontwikkeling van angst/depressie bij hun kind. Hoewel er veel bewijzen zijn voor de invloed van ouderlijke opvoedingsstijl op de ontwikkeling van angst/depressie worden deze resultaten niet meegenomen in het maken van de cognitieve theorie.

Er kan dus geconcludeerd worden dat de omgeving een grote invloed heeft op de ontwikkeling van angst bij een kind. De lange termijn en precieze effecten op angststoornis zijn niet helemaal duidelijk. Niet alle risicofactoren zorgen per definitie voor een angststoornis. Er zijn namelijk ook nog beschermingsfactoren. Responsiviteit van ouders, intelligentie van het kind, sociaal cognitieve vaardigheden en zelfwaardering zijn hier een paar voorbeelden van. Ook blijkt het in een mindere mate aan een stresssituatie blootstellen een beschermingsfactor te zijn. Kinderen worden dan als het ware ‘immuun’ voor die stresssituatie. Uiteraard kan te veel van die stresssituatie juist weer angst opleveren. Alleen wanneer angst onverwacht en oncontroleerbaar komt dat het zorgt voor een beperking.

Er zijn al een aantal dingen bekend over het ontwikkelen van een angststoornis of de kwetsbaarheid hiervoor. Deze staan in afbeelding 1 weergegeven.

Er zijn veel theorieën over de ontwikkeling van angststoornissen, maar er moet nog meer onderzoek gedaan worden om deze theorieën te bewijzen.

C: Het functioneren van theory of mind en emotieherkenning (Buitelaar et al., 1999)

Theory of mind (ToM) is het vermogen om mentale staten (bv. intenties, overtuigingen, wensen) toe te schrijven aan zichzelf en andere mensen. Hierdoor kan gedrag begrepen en voorspeld worden.

Volgens de emotion recognition (ER) hypothese hebben autisten een gebrek aan het (normaal gesproken) aangeboren vermogen om emotionele uitdrukkingen waar te nemen en te begrijpen. Dit leidt tot een falen in het ontwikkelen van inter-persoonlijke connecties en heeft consequenties voor de verdere ontwikkeling van de mentale functies die nodig zijn voor inter-persoonlijk gevoel.

Aim of this study

Door steekproeven te gebruiken van zowel autistische als PDD-NOS kinderen, kan onderzocht worden of het continuüm model ook van toepassing is op de deficieten in de verwerking van sociale en affectieve stimuli.

De gestelde vragen zijn:

1. Kunnen hoog-functionerende autistische kinderen en PDD-NOS kinderen onderscheiden worden in sociale cognitieve prestatie? Zo ja, worden verschillen het best beschreven in termen van ernst i.p.v. in termen van soort deficiet?

2. Zijn sociaal-cognitieve deficieten beperkt tot kinderen met een PDD, of zijn ze kenmerkend voor alle kinderen met een psychiatrische stoornis?

In het onderzoek worden vier groepen met elkaar vergeleken: autistische kinderen, PDD-NOS kinderen, kinderen met een andere psychiatrische stoornis en normale kinderen.

Discussion

De resultaten van het onderzoek:

1. Zowel autistische als PDD-NOS kinderen kunnen niet onderscheiden worden van kinderen met ADHD. Kinderen met CD en dysthymie presteerden daarentegen ongeveer even goed als normale kinderen.

2. Variantie in second-order ToM prestatie droeg het meest bij aan de verschillen tussen de groepen.

Methodological aspects

De eerste kwestie is of de autistische groep een representatieve steekproef is van bekwame autistische kinderen en of de resultaten gegeneraliseerd kunnen worden.

De tweede kwestie heeft betrekking op de matching procedure.

Contrasts between diagnostic groups

De verschillen in sociaal-cognitieve prestatie tussen autistische en PDD-NOS kinderen waren klein en niet significant. Zoals voorspeld op basis van de continuüm theorie, was de prestatie van autistische kinderen op elk domein iets slechter dan die van PDD-NOS kinderen. Verschillen binnen de PDD categorie kunnen het best beschreven worden in termen van de mate van sociaal deficiet en niet in termen van het soort sociaal-cognitief deficiet.

De resultaten lijken verder aan te tonen dat kinderen met ADHD net zo slecht presteren op sociaal-cognitieve taken als hoog-functionerende kinderen met autisme en PDD-NOS, vooral m.b.t. second-order vaardigheden (het vermogen om overtuigingen over overtuigingen te voorspellen).

De resultaten suggereren dat er eerder sprake is van gebreken in het verwerken van sociale en emotionele informatie bij kinderen met ADHD dan bij kinderen met CD of dysthymie. Dit is in overeenstemming met de bevinding dat kinderen met ADHD slechte executieve functies hebben en dat gebreken in mentaliserende vermogens geassocieerd kunnen worden met slechte executieve functies.

Further considerations and caveats

Een aantal dingen die in aanmerking genomen moeten worden:

• De correlaties tussen de ernst van autisme en de sociaal-cognitieve scores waren matig. Dit kan erop wijzen dat andere factoren, naast de diagnose of ernst van autisme, een belangrijk effect hebben op het niveau van sociaal-cognitieve prestatie.

• Sociaal-cognitieve taken zijn slechts een peiling van de onderliggende competentie. Autistische en PDD-NOS kinderen zouden in vergelijking met niet-PDD kinderen een overeenkomstige prestatie kunnen vertonen, maar zouden dit kunnen doen d.m.v. andere taakstrategieën (bv. door middel van algemene richtlijnen van intellectueel redeneren).

• Taakprestatie zou beïnvloed kunnen zijn door verschillende factoren die gerelateerd zijn aan de taak, situatie en respons. Mogelijk verstorende factoren: afleiding, verstoringen in de oriëntatie op en verwerking van informatie.

• Verwijzingsbias kan de interpretatie van de sociaal-cognitieve gebreken van de kinderen met ADHD compliceren.

• Sociaal-cognitieve deficieten bij kinderen met en zonder PDD kunnen verschillende oorzaken hebben. Zowel de affectieve als cognitieve theorie van autisme benadrukken dat deficieten in sociaal en emotioneel begrip veroorzaakt worden door genetische factoren of nadelige prenatale invloeden die interfereren met normale breinontwikkeling. M.b.t. de sociaal-cognitieve problemen van kinderen met emotionele of gedragsproblemen wordt daarentegen de invloed van omgevingsfactoren benadrukt.

Effects on social cognitive domains and single tasks

De prestatie op ER taken leek afhankelijk te zijn van de complexiteit van de emotie en van de presentatie van contextuele cues.

Zowel kinderen met autisme als PDD-NOS presteerden minder goed dan normale kinderen op alle ER taken.

Conclusions and implications

De resultaten laten zien dat hoog-functionerende autistische en PDD-NOS kinderen nauwelijks verschillen van psychiatrische controlekinderen (vooral kinderen met ADHD) wat betreft sociaal begrip in de onderzoekssituatie. In het dagelijks leven vertonen zijn echter een groter gebrek aan emotioneel bewustzijn of adequate mentaliserende vaardigheden. Een sleutelprobleem zou hun onvermogen kunnen zijn om sociaal-emotionele kennis toe te passen. Deze suggestie valt onder de motivationele hypotheses van autisme en heeft veel kritiek gekregen.

De huidige resultaten spreken de claims van voorstanders tegen van zowel de ToM als de ER hypothese van autisme. Er is vervolgonderzoek nodig voor de vraag of deficieten in mentaliserende en ER vermogens wel of niet exclusief zijn voor stoornissen op het autistische spectrum.

D: Autisme en Asperger syndroom: Coexistentie met andere klinische stoornissen (Gillberg & Billstedt, 2000)

Introduction

Comorbiditeit kan toevallig zijn. Als comorbiditeit causaal direct gerelateerd is, betekent dat dat de ene conditie leidt tot de andere conditie. Als comorbiditeit causaal indirect gerelateerd is, leidt een andere onderliggende conditie tot zowel het kernprobleem als de comorbide stoornis.

Brief overview of coexistence with other disorders

Bij de ‘medische’ diagnoses kan er onderscheid worden gemaakt in onspecifieke en specifieke diagnoses. Onspecifieke diagnoses die vaak voorkomen bij autisme zijn mentale retardatie, hoordeficieten en visuele beschadigingen. Bij Asperger komen motorische stoornissen vaak voor. De specifieke medische diagnoses omvatten ongeveer vijftig verschillende condities. Deze diagnoses zijn vaak genetisch bepaalde stoornissen.

De motorische en gedragssyndromen die vaak comorbide zijn met autisme komen ook vaak voor bij Asperger. Veelvoorkomende overlappende syndromen zijn ADHD, Tourette en deficieten in aandacht, motorische controle en perceptie (DAMP).

De emotionele en gedragssymptomen die vaak voorkomen bij stoornissen op het autistische spectrum zijn slaapproblemen, abnormale sensorische responsen, aandachtsdeficieten en symptomen van abnormale activiteitsniveaus.

Behavioural and motor control problems that often coexist with autism and Asperger syndrome

Veel individuen met syndromen gedefinieerd op basis van deviant gedrag of motorische discontrole voldoen ook aan de diagnostische criteria voor autisme of Asperger. De meest voorkomende zijn ADHD en Tourette syndroom. Sommige individuen met een autistische stoornis hebben wel symptomen van gedragssyndromen, maar voldoen niet aan de diagnostische criteria. Er zijn ook allerlei symptomen die geassocieerd worden met autisme, maar die niet behoren tot de diagnostische criteria.

ADHD

Veel kinderen met autisme of Asperger hebben aandachtsdeficieten, die overeenkomen met die van kinderen met ADHD. Kinderen met autisme kunnen tevens hyperactief of hypoactief zijn. Er is vaak sprake van een kenmerkend traject van ontwikkeling met hyperactiviteit in de voorschoolse jaren, gevolgd door meer normaal gedrag in de vroege schooljaren en een neiging tot hypoactiviteit vanaf de adolescentie.

Kinderen met autistische stoornissen die ook lijden aan het fragiele X syndroom of tbc vertonen vaak extreme niveaus van hyperactiviteit.

DAMP

DAMP wordt geconceptualiseerd als de combinatie van ADHD en motorische-perceptuele disfuncties. Nu wordt dit vaak een developmental coordination disorder (DCD) genoemd. Comorbiditeit van DAMP met autistische kenmerken.

DCD

Het soort motorische coördinatieproblemen die typisch zijn voor Asperger zijn ook typisch voor DCD. Consistente motorische abnormaliteiten.

Abnormal responses to sensory stimuli

Individuen met autism vertonen vaak abnormale responsen op sensorische stimuli. Een abnormale respons op geluid komt het meest voor. Abnormale responsen op visuele stimuli kunnen zich bijvoorbeeld uiten in problemen met het herkennen van dingen. Ook abnormale reacties op aanraking, pijn, hitte of kou komen vaak voor bij autisme.

Kinderen met autisme willen vaak aan mensen en objecten ruiken. Het kan zijn dat de percepties van auditieve en tactiele stimuli meer beschadigd zijn dan percepties van visuele en olfactorische stimuli.

Andere comorbide stoornissen:

• Ticstoornissen, zoals Tourette syndroom

• Catatonie

• OCD: er zijn veel overeenkomsten tussen OCD en het ritualistische en repetitieve gedrag dat kenmerkend is voor autisme en Asperger.

• Depressie

• Eetproblemen

• Selectief mutisme

• Schizofrenie

• Psychotische symptomen

• Persoonlijkheidsstoornissen, zoals OCPD (obsessive compulsive personality disorder) en bipolaire stoornissen

• Abnormale slaappatronen

• Agressie

• Automutilatie

Concluding remarks

Comorbiditeit is eerder regel dan uitzondering bij autisme en Asperger. Comorbide stoornissen die vaak voorkomen bij autisme, maar zelden bij Asperger: mentale retardatie, een geassocieerde medische stoornis (bv. tbc), epilepsie en auditieve en visuele beschadigingen.

Comorbide stoornissen die vaak voorkomen bij zowel autisme als Asperger: ADHD en ticstoornissen (bv. Tourette syndroom).

Comorbiditeit heeft belangrijke consequenties voor behandeling.

De implicaties zijn dat:

1. Comorbiditeit verwacht kan worden bij individuen met autisme of Asperger

2. De uitsluitende criteria van de DSM en ICD (de criteria die een diagnose van autisme in een andere stoornis en die een diagnose van een andere stoornis uitsluiten) herzien moeten worden

Er is een risico dat kinderen die geen diagnose krijgen voor al hun problemen onthouden worden van zowel algemene diensten (zoals goede scholing als ADHD de enige diagnose is in een geval met zowel ADHD als autisme) en specifieke behandelingen (zoals stimulante medicatie in een geval met zowel autisme als ADHD).

Implications for research on underlying mechanisms in autism and Asperger syndrome

De overlap/comorbiditeit bij autistische stoornissen heeft een aantal implicaties voor het begrip van pathogenese in autisme:

1. Het is onwaarschijnlijk dat er een unieke set van etiologische factoren geïdentificeerd zal worden die alleen geldt voor autisme.

2. De overlap met symptomen en stoornissen met aandachtsdeficieten en tics kan duiden op disfunctie van het dopaminesysteem bij autistische stoornissen.

3. De overlap met symptomen en syndromen met obsessies en compulsies duidt op disfunctie van het serotoninesysteem bij autistische stoornissen.

4. De buitensluitende criteria van de DSM en ICD moeten herzien worden.

E: Het spiegelneuronensysteem en de consequenties van disfunctie (Iacoboni & Dapretto, 2006)

Imitatie is de meest gebruikte vorm van leren tijdens de ontwikkeling. Imitatie is ook belangrijk voor de ontwikkeling van sociale vaardigheden en voor het begrijpen van de doelen, intenties en wensen van andere mensen. Er wordt nu veel onderzoek gedaan naar de verbanden tussen spiegelneuronen en sociaal-cognitieve processen, zoals het begrijpen van de intenties en emoties van andere mensen. Het zou kunnen zijn dat de disfunctie van spiegelneuronen één van de kerndeficieten is van autisme.

Box 1: Imitation in the social and psychological sciences

Er moet onderscheid worden gemaakt tussen verschillende vormen van mimiek en daadwerkelijke imitatie (iets nieuws aan het eigen motorische repertoire toevoegen na anderen die handeling uitgevoerd zien hebben). Dit onderscheid sluit in neurale termen goed aan bij de interacties tussen het spiegelneuronensysteem (SNS) en prefrontale en motorische structuren tijdens imitatief leren en de interacties tussen het SNS en het limbische systeem tijdens sociaal spiegelen.

The primate MNS

Frontoparietal circuits for sensorimotor integration

Cellen in het SNS hebben fysiologische eigenschappen zijn die relevant zijn voor sensorimotorische integratie. De frontale kwab is betrokken bij beweging en ontvangt sensorische input van de pariëtale kwab. De motorische gebieden transformeren sensorische input in gepaste handelingen.

Imitatie is één van de vormen van sensorimotorische integratie, m.b.t. de handelingen van andere mensen. Er zijn sterke verbanden tussen imitatie en het SNS.

Single-unit properties of mirror neurons

Spiegelneuronen vuren tijdens doelgerichte handelingen, maar ook tijdens het observeren van dezelfde handeling als die uitgevoerd wordt door anderen. Er zijn twee niveaus van congruentie tussen de geobserveerde en de uitgevoerde handeling in spiegelneuronen. ‘Strikt congruente’ spiegelneuronen vuren voor geobserveerde en uitgevoerde handelingen die bijna identiek zijn. ‘Algemeen congruente’ spiegelneuronen vuren daarentegen in reactie op de observatie van een handeling die niet per se identiek is aan de uitgevoerde handeling, maar die hetzelfde doel bereiken.

Een interessante klasse spiegelneuronen is degene die geobserveerde handelingen codeert die voorbereidend zijn op of logisch gerelateerd zijn aan de uitgevoerde handeling (vb.: de geobserveerde handeling is voedsel op de tafel leggen, de uitgevoerde handeling is het voedsel te pakken en in de mond te stoppen).

Spiegelneuronen vuren niet bij het zien van een pantomime handeling (dus in de afwezigheid van een object). Spiegelneuronen vuren daarentegen wel als handelingen gedeeltelijk verborgen zijn. De eerdere kennis van de aan- of afwezigheid van het object achter het scherm stellen de spiegelneuronen in staat onderscheid te maken tussen de twee situaties. Dit toont aan dat spiegelneuronen ook abstracte aspecten van andermans handelingen kunnen coderen. Dit is ook te zien doordat spiegelneuronen ook vuren bij het horen van een handelingsgeluid (bv. het breken van een nootje). Het SNS krijgt dus ook auditieve input, wat bewijs is voor de hypothese dat het SNS een voorloper zou kunnen zijn van neurale systemen voor taal.

Spiegelneuronen kunnen ook verschillend vuren op basis van verschillende intenties van handelingen. Het SNS verschaft dus niet alleen een abstracte representatie van de handelingen van anderen, maar codeert ook de intentie die geassocieerd wordt met de geobserveerde handeling.

Het bestaan van spiegelneuronen voor mondhandelingen is belangrijk m.b.t. de hypothese dat spiegelneuronen belangrijk zouden zijn voor het begrijpen van de emotionele staten van anderen, wat meestal te zien is aan gezichtsuitdrukkingen.

Er is ook bewijs voor het bestaan van spiegelneuronen die reageren op handelingen die gebruik maken van hulpmiddelen. Het SNS kan gevormd worden door ervaring.

The MNS in humans

The human MNS and imitation

Er wordt verwacht dat menselijke spiegelneuronen meer activiteit vertonen tijdens de uitvoering dan tijdens de observatie van een handeling en dat de spiegelneuronen de meeste activiteit vertonen bij imitatie van de handeling.

Er is bewijs voor de hypothese dat spiegelneuronen evolutionaire voorlopers zouden kunnen zijn van neurale taalmechanismen. Het is echter mogelijk dat activiteit in een menselijk taalgebied tijdens een taak een reflectie is van verborgen verbalisering.

Hele jonge kinderen imiteren anderen zoals in een spiegel (als de één de rechterhand opsteekt, steekt de imitator de linkerhand op). Het SNS reageert meer als de participanten imiteren zoals in een spiegel dan als de participanten op een anatomisch correcte manier imiteren. Dit suggereert dat het SNS vooral belangrijk is voor imitatie op jonge leeftijd.

Het SNS is echter niet voldoende voor alle vormen van imitatief gedrag. Interacties tussen het SNS en andere neurale netwerken zijn nodig voor twee belangrijke imitatievormen: imitatief leren en sociaal spiegelen.

The MNS and social cognition

Imitatie is belangrijk voor de ontwikkeling van sociale vaardigheden. Dit suggereert een sleutelrol voor het SNS in sociale cognitie. Hoe meer imitatie, hoe meer empathie. Een manier van invloeden is door de belichaming van de gezichtsuitdrukkingen en lichaamshoudingen van anderen. Vanwege de rol van spiegelneuronen bij imitatie, is het logisch te stellen dat het SNS betrokken is bij empathie.

Een belangrijk aspect van sociale interacties is het vermogen om de mentale staten van anderen te begrijpen. Spiegelneuronen coderen niet alleen de handelingen van anderen, maar ook hun intenties.

Het SNS vertoont meer activiteit tijdens de observatie van sociale interacties.

Het SNS speelt ook een rol bij zelfherkenning. Er is bewijs voor een functioneel verband tussen de ontwikkeling van een gevoel van zelf en de ontwikkeling van sociale interactievaardigheden.

Development of the MNS and its dysfunction

Typical development

Het SNS functioneert al op vroege leeftijd. Activiteit in het SNS correleert met empathie en inter-persoonlijke competentie, wat suggereert dat het SNS een belangrijk systeem is voor sociale cognitie.

Consequences of MNS dysfunction

Het is erg waarschijnlijk dat disfuncties van het SNS zouden leiden tot deficieten in sociaal gedrag. Individuen met autisme vertonen minder imitatie en slechte sociale vaardigheden, wat kan duiden op disfuncties in hun SNS. Er zijn inderdaad structurele abnormaliteiten gevonden in SNS gebieden bij individuen met autisme. Bij het observeren en imiteren van een handeling wordt het SNS minder geactiveerd dan bij normale mensen. Imitatie zou dus een effectieve behandelingsvorm kunnen zijn bij kinderen met autisme.

F: Autisme en Asperger Syndroom bij zevenjarige kinderen (Kadesjo & Dapretto, 2006)

Introduction

De afgelopen tijd is er sprake van een toenemende prevalentie van autisme. Dit kan komen door een betere erkenning, een verbreding van het concept autisme of door een daadwerkelijke toename in de frequentie van de stoornis. Gezien de verschillende methoden en de voortdurend veranderende diagnostische criteria is het geen verrassing dat de prevalenties van autisme erg uiteenlopen. In een totale populatie van zevenjarige kinderen is onderzocht of de prevalentie van autistische stoornissen ongeveer 1% is. Daarnaast is de stabiliteit van zulke diagnoses en de geassocieerde schade onderzocht.

Discussion

De resultaten suggereren dat de prevalentie van autistische stoornissen inderdaad rond 1% ligt. Bovendien zijn de stoornissen, m.b.t. de diagnostische symptomen en mate van beschadiging, gedurende de eerste vier schooljaren stabiel. Vanwege de kleine steekproef kunnen er echter geen definitieve conclusies worden getrokken.

Het is mogelijk dat het aantal kinderen met autisme niet groter is dan dertig jaar geleden. Echter, andere onderzoeken vonden juist een veel grotere prevalentie van autisme dan verwacht op basis van oudere onderzoeken.

Als autisme vaker voorkomt dan eerder gedacht werd, moet er een verklaring gegeven worden door de eerdere en lagere prevalenties. Het bewustzijn van autisme is toegenomen en de prevalentie kan toegenomen zijn door betere screening en identificatie van individuen.

De prevalentie van autistische stoornissen hoeft niet precies hetzelfde te zijn in elk land, gebied of tijdperk. Er blijft twijfel bestaan of de prevalentie van deze stoornissen toegenomen is of niet. Vervolgonderzoek moet gebruik maken van grote, cross-culturele steekproeven, goede screeningmethodes en goede diagnostische instrumenten.

G: Genetische heterogeniteit tussen de drie componenten van het autismespectrum (Ronald et al, 2006)

Autisme spectrum stoornissen (ASDs) wordt in dit artikel gebruikt om te verwijzen naar autisme, Asperger en PDD-NOS. De ASDs representeren variaties in de manifestatie van de triade van sociale beschadigingen (social impairments, SIs), communicatie beschadigingen (CIs) en restrictief, repetitief gedrag en interesses (RRBIs). Autisme is erfelijk.

Het doel van het onderzoek was de mate van genetische en omgevingsinvloeden te bestuderen op autistische trekken. Er wordt onderzocht in welke mate genen en omgeving invloed hebben op individuele verschillen in autistische trekken.

De tweede vraag die onderzocht wordt, is of autistische trekken etiologisch heterogeen zijn. De meeste van de genen die invloed hebben op SIs en RRBIs vertonen geen overlap. Deze autistische trekken zijn dus genetisch heterogeen. Onderzoek heeft aangetoond dat familieleden van individuen met ASDs soms slechts één van de drie componenten vertonen. Splintering van het autisme fenotype suggereert dat verschillende causale factoren invloed hebben op de drie componenten.

Discussion

Erfelijkheid heeft een grote invloed op autistische trekken, terwijl gedeelde omgeving geen effecten heeft en de unieke omgeving slechts matige invloed heeft. Extreme autistische trekken werden niet veroorzaakt door verschillende causale processen. In de meest extreme groepen is er sprake van meer non-additieve genetische invloeden dan in de minder extreme groepen.

Het onderzoek vond genetische heterogeniteit onder de drie componenten. De helft tot tweederde van de genen die invloed hebben op de triade van beschadigingen zijn specifiek voor elke component. Er was geen sprake van effecten van de gedeelde omgeving, maar wel een kleine invloed van de unieke omgeving.

Er is bewijs voor de eerdere bevinding voor ‘splintering’ van het autisme fenotype onder familieleden. Een hypothese is dat op het genetische niveau SIs en RRBIs overwegend apart zijn, maar dat CIs een grotere genetische overlap vertonen.

Er is weinig bewijs voor sekse-specifieke genen.

Implications

Het bewijs van genetische heterogeniteit leidt tot de voorspelling dat moleculair genetisch onderzoek verschillende genen zal vinden die geassocieerd zijn met SIs, CIs en RRBIs.

Stamplijst: Abnormal Child and Adolescent Psychology

Hoofdstuk 1: Introductie

Hoofdstuk 2: Het ontwikkelings psychopathologie perspectief

Hoofdstuk 3: Biologische en omgevingscontext van psychopathologie

Hoofdstuk 4: Rol en methoden van onderzoek

Hoofdstuk 5: Classificatie, assessment en interventie

Hoofdstuk 6: Angststoornissen

Hoofdstuk 7: Stemmingsstoornissen

Hoofdstuk 8: Conductproblemen

Hoofdstuk 9: ADHD

Hoofdstuk 12: Pervasieve ontwikkelingsstoornissen en schizofrenie