Hoorcollege Strafrecht 3 week 2A

Rechter/OM

Rechter: inleiding 6 EVRM-onderdelen

Dit artikel speelt een grote rol in het strafproces, er zit achter elk woordje een zee van jurisprudentie. Het Hof accentueert hier het legaliteitsaspect. De rechterlijke organisatie mag niet iets zijn dat als ad hoc wordt georganiseerd. Daarnaast is er ook sprake van een democratische legitimatie.

• Tribunal: is een aparte staatsmacht en af te zetten tegen de administratie(de uitvoerende macht). Het kan zijn dat je te maken krijgt met een iets dat op strafrechtelijke afdoening (een boete) lijkt, maar dat niet is omdat de boete is uitgegeven door de administratie en niet door de rechter.

→Volgens het arrest (Oztürk tegen Duitsland) is deze buitengerechtelijke genoegdoening mogelijk, mits je de weg niet afsluit naar de rechter. Je mag hem eigenlijk ook niet half dicht gooien. Zo’n juridisch orgaan moet wel volledige rechtsmacht hebben. Het moet namelijk wel de handen vrij hebben om een volledig oordeel te geven.

• Bij een verkeersboete in de zin van Wet Mulder kan je eerst klagen bij het bestuursorgaan, daarna kan je naar de kantonrechter. Hoger beroep kan bij het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden.

Rechter vs buitengerechtelijke afdoening

• Het Hof heeft geen principiële bezwaren tegen buitenrechtelijke afdoening. De Nederlandse wetgever heeft er best gretig gebruik van gemaakt, dat is de bestuurlijke boete geworden. Typisch is het punitieve aspect. Dat is in beginsel geen strafrecht. Er zijn vier verschillende soorten:

                                1. Bestuurlijke boete

                                2. Transactie (art 74 Sr). Geld betalen om vervolging te voorkomen

3. Voorwaardelijk sepot (167/242). Eigenlijk hetzelfde al transactie, maar andere grondslag. Je mag van vervolging afzien in het algemeen belang, maar je mag als OM wel voorwaarden stellen. In beide gevallen gaat het om voorkoming van vervolging.  Als je wil kan je wel naar de rechter toe. Als je dat niet wil kan je je berusten en de boete betalen. Het kan van juridische betekenis zijn. Als een zaak gaat verjaren, kan er onder omstandigheden de zaak gestuit worden. Het verjaringstermijn kan dan opnieuw lopen. Dat geldt alleen bij daden van vervolging  en niet bij een transactie. 4. Strafbeschikking, dit valt wel onder het begrip vervolging. Art 257a e.v. Sv. Als de wetgever dat niet had gezegd, dat hadden we ook gedacht dat dit voorkomen van vervolging was. Nog steeds een heet hangijzer.

Wat gebeurt als er ook wordt gedagvaard?

• Het kan zijn dat het cumuleert. Dat is erg afhankelijk van de context van de situatie

→Una via regeling. Dat kennen we bij de bestuurlijke boete en de strafrechtelijke afdoening. Wanneer de administratie een boete uitdeelt, wordt de weg naar het strafrecht afgedaan. In veel bestuurlijke regelingen is zo’n regeling te vinden. De weg wordt niet in het algemeen verplicht.

Rechter: onafhankelijkheid en onpartijdigheid

EHRM

• Onafhankelijkheid van andere staatsmachten, w.o. administratie en wetgever, en van partijen
•  EHRM eist niet één type staatsbestel.

Art 6 EVRM: independent and impartial tribunal

Criteria ‘independent’

1. De manier waarop ze worden benoemd. Het is niet verboden door het Hof dat rechterbenoemingen door het parlement worden gedaan, als er maar geen druk op de personen worden uitgeoefend. De situatie moet niet zo zijn dat het met ruggenspraak is.

2. De duur van de benoeming. Het Hof gaat uit van onaantastbaarheid, dat betekent voor het leven benoemd. Maar dat is geen harde eis.

3. Het mag niet zo dat je in je uitoefening wordt gestoord door oneigenlijke druk van buiten en binnen de rechterlijke organisatie.  

4. De indruk van onpartijdigheid moet ook getoond worden.

Criteria ‘impartial’

                1. subjectief

• Was rechter persoonlijk bevooroordeeld?

                2. objectief?

• Had rechter schijn van partijdigheid?

Situatie in Nederland

• Onafhankelijkheid stevig verankerd in Nederlandse staatsbestel
• Rechter ook gebonden aan het recht
• Denk voorts aan motiveringsplicht en rechtsmiddelen
• Kwestie: wat is (on)toelaatbare beïnvloeding?

Voorbeelden

• 12 RO niet inlaten partijen/advocaten
• 271 Sv ttz geen blijk van enige overtuiging omtrent schuld of onschuld van de verdachte
• Artikel 512 e.v. wraking en verschoning

Voorbeeld van zaak de wrakingskamer

• Rechter legt een Nederlands versje voor aan de verdachte en dit leidde tot een wrakingsprocedure. Uitganspunt de rechter wordt geacht onpartijdig te zijn. Het OM vond dat dit versje wel kon.

→In casu vond de Hoge Raad wel dat de schijn van partijdigheid was gewekt, omdat het niet kenbaar was wat de rechter ermee wilde en er was geen gelegenheid gegeven voor de verdachte om erop te reageren. De wraking werd hier toegewezen.

Functiecumulatie

• Wanneer de rechter eerder met de zaak te maken heeft gehad, bijvoorbeeld in zijn functie als R-C.
•  Heel expliciet is de wetgever geweest over de situatie dat dit niet mag. Zie artikel 268 lid 2 Sv.
• Het Europees Hof is wat ruimhartiger hierin.

→Door pretrial decisions moet het noodzakelijkerwijs zijn bevooroordeeld, behoudens special circumstances. Hausschildt v. Denemarken. Er moet een hoge verdenkingsgraad zijn.  

• In de praktijk blijkt dat er niet heel problematisch over de functiecumulatie wordt gedacht. Nader onderzoek wordt meestal opgedragen aan de R-C. Maar  het wetboek maakt het ook mogelijk dat uit het midden van de rechters (één van die drie rechters) iemand wordt benoemd als R-C. Die kent die zaak natuurlijk erg goed.

OM: beslissing tot vervolging

• Het gaat in dit college vooral om de vervolgingsbeslissing. Die is neergelegd in artikel 167 Sv. In lid 2 staat de opportuniteit. Er staat de discretionaire bevoegdheid om niet te vervolgen. Er mogen hier voorwaarden aan gesteld worden (voorwaardelijk sepot).

Rol slachtoffer

→Er is geen Privatklage in Nederland. Dat betekent dat je als burger een strafzaak kan aanspannen. Het lijkt mooier dan het is, want in veel gevallen moet je dan voor de kosten opdraaien.

→ Er is wel invloed via:

• Aangifte
• Klacht bij klachtdelicten. Delicten waar alleen vervolgd mag worden als het slachtoffer daarmee akkoord gaat. Bijvoorbeeld stalking.
• Horen bij hoordelicten (167a Sv). Een aantal zedendelicten zijn hoordelicten geworden. Het OM is verplicht de slachtoffer te horen over wenselijkheid vervolging, maar ze mogen wel tegen de wil van het slachtoffer vervolgen.
• Slachtoffergesprekken. Ook al is er geen sprake van een hoordelict, het OM gaat dan vaak wel om de tafel zitten met het slachtoffer.
• 12 Sv. Wanneer er niet wordt vervolgd, kan je als belanghebbende daar een procedure tegen het OM aanspannen. Gerechtshof kan dan een bevel tot vervolging geven. Ook over het type vervolging, als het slachtoffer denkt dat het moord is in plaats van dood door schuld.
• Spreekrecht. Slachtoffer mag in principe nu alles zeggen.

Algemene beginselen van behoorlijke procesorde

Je kan zeggen dat het OM niet bevoegd was om te vervolgen, maar dit zijn erg strenge criteria.

In casu vooral van belang:

• vertrouwensbeginsel
• gelijkheidsbeginsel/verbod van willekeur

Vooropgesteld (HR NJ 2016/388)

• De beslissing van het OM om tot vervolging over te gaan leent zich slechts in zeer beperkte mate voor een inhoudelijke rechterlijke toetsing in die zin dat slechts in uitzonderlijke gevallen plaats is voor een niet-ontvankelijkheidsverklaring van het OM in de vervolging op de grond dat het instellen of voortzetten van die vervolging onverenigbaar is met de algemene beginselen van behoorlijke procesorde. Zo’n uitzonderlijk geval doet zich wanneer er aan het OM een toerekenbare uitlating is gedaan, dat bij de verdachte het gerechtvaardigde vertrouwen te hebben gewekt dat hij niet zal worden vervolgd.

Willekeur (HR NJ 2016/388)

• Terwijl geen redelijk handelend lid van het OM heeft kunnen oordelen dat met de vervolging enige door strafrechtelijke handhaving beschermd gelang gediend kan zijn. Dit is erg terughoudend.