Vertrouwen uit richtlijn (HR 22-02-2000, NJ 2000, nr. 55)

Onderwerp

Vervolging door het Openbaar Ministerie in strijd met fiscale richtlijnen.

Rechtsvraag

Kon het Openbaar Ministerie op grond van de betreffende fiscale richtlijnen overgaan tot vervolging van de verdachte?

Casus

De verdachte was – onder meer -  ten laste gelegd dat hij een aangiftebiljet voor de Inkomstenbelasting/Premie Volksverzekeringen opzettelijk onjuist had ingevuld, zodat te weinig belasting werd geheven. De verdachte stelt dat het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk is in zijn vervolging, omdat het Openbaar Ministerie ter zake van deze feiten heeft gehandeld in strijd met de richtlijnen voor fiscale delicten. Strafrechtelijke vervolging komt volgens hem pas in aanmerking als de ontdoken belasting gedurende de onderzoeksperiode minimaal een bepaald bedrag bedraagt en de zaak minstens 3 punten krijgt krachtens de behorende lijst. Het bedrag aan te weinig geheven belasting zou beneden de grens liggen en de verdachte zou niet aan de vereiste 3 punten zijn toegekomen.

Rechtsgang

Het hof heeft het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk verklaard in zijn vervolging en het vonnis van de rechtbank vernietigd. De verdachte is enkel veroordeeld tot een geldboete wegens het als ambtenaar aannemen van een gift in ruil voor een gunst. Tevens was de verdachte ten laste gelegd dat hij een aangiftebiljet voor de Inkomstenbelasting/Premie Volksverzekeringen opzettelijk onjuist had ingevuld, zodat te weinig belasting werd geheven. Het hof deelt de zienswijze van de raadsman van de verdachte en verklaart het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk in zijn vervolging. Op grond van de criteria van de richtlijn komt de verdachte niet in aanmerking voor strafrechtelijke vervolging. De richtlijnen zijn bovendien niet bedoeld voor gevallen waarin samenloop met andere delicten aan de orde is.

De Advocaat-Generaal concludeert tot verwerping van de beroepen.

Hoge Raad

De Hoge Raad verwerpt de beroepen. Regels die zijn neergelegd in richtlijnen moeten worden beschouwd als recht in de zin van art. 99 RO. De richtlijnen voor fiscale delicten hebben niet de gelding van algemeen verbindende voorschriften, maar binden het Openbaar Ministerie en de Belastingdienst wel op basis van beginselen van een behoorlijke procesorde en lenen zich er naar hun aard en strekking toe jegens de betrokken te worden toegepast als rechtsregels. Betrokkenen mogen er bij beleidsrichtlijnen als de onderhavige op vertrouwen dat het Openbaar Ministerie zijn vervolgingsbeleid daarop afstemt. Beginselen van een behoorlijke procesorde brengen mee dat het Openbaar Ministerie naar aanleiding van een verweer ter terechtzitting gemotiveerd dient aan te geven dat en waarom het in een concreet geval tot vervolging kon overgaan zonder schending van het geregelde in de richtlijnen. Ingevolge de destijds geldende richtlijnen had als uitgangspunt te gelden dat een strafvervolging kan worden ingesteld ter zake van strafbare feiten indien een bedrag aan ongeveer 50.000 gulden te weinig was geheven. Hiervan kon in bijzondere, in de richtlijnen vermelde, gevallen worden afgeweken. De stelling dat die richtlijnen niet gelden voor gevallen waarin samenloop met andere delicten aan de orde is, vindt geen steun in de richtlijnen. Het Openbaar Ministerie heeft evenmin tegenover het verweer van de raadsman gewezen op uitzonderingen die zouden rechtvaardigen dat in afwijking van de richtlijnen toch tot vervolging kon worden over gegaan. Het Openbaar Ministerie is door het hof terecht niet-ontvankelijk verklaard in zijn vervolging.