Wat zijn collectieve arbeidsovereenkomsten en hoe worden ze gereguleerd? Oefententamens 9

Oefenvragen gebaseerd op het vak Arbeidsrecht aan de Universiteit Leiden

Vraag 1

Lisanne is 20 jaar werkt als bollenpeller voor Boerenbedrijf ‘De bollenstreek’. Zij heeft doet dit vanaf 1 januari 2015 en zal nog tot 1 juli 2016 deze functie uitoefenen. Lisanne en de eigenaar van het bedrijf (Boer Guus) hebben daartoe een overeenkomst, genaamd ‘Overeenkomst tot het verrichten van ondersteunende landbouwwerkzaamheden (hulpkrachtovereenkomst)’ ondertekend. In deze overeenkomst is één maand proeftijd opgenomen.

Lisanne werkt 20 uur per week en werkt elke dag van 07:00 uur tot 11:00 uur en doet dit aan de bollenpelband van het bedrijf, waar zij aan het einde van haar werktijd minstens 5000 bollen moet hebben gepeld. Voor haar werkzaamheden verdient Lisanne 1,30 euro per uur.

Charlotte werkt ook op het boerenbedrijf van Guus, maar werkt slechts als oproepkracht in het hoogseizoen. Zij heeft met boer Guus een arbeidsovereenkomst gesloten voor de maanden juli, augustus, september en oktober 2015. In de arbeidsovereenkomst met boer Guus is een proeftijd van één maand afgesproken.

In de eerste maand al komt boer Guus erachter dat Charlotte wel wat langzaam is bij het pellen van bollen en de andere werkzaamheden. Hij ontslaat haar om die reden per direct op 16 juli 2015, nu boer Guus vindt dat zij niet optimaal functioneert. Zij kost hem eigenlijk alleen maar geld.

Zowel bij Lisanne als Charlotte is een concurrentiebeding in de schriftelijke arbeidsovereenkomst opgenomen. Het concurrentiebeding luidt als volgt:

“Het is de werknemer verboden om binnen een tijdvak van twaalf maanden na het einde van de arbeidsovereenkomst:

• op basis van een arbeidsovereenkomst - direct of indirect (zoals via een uitzendbureau) - arbeid voor een Concurrent te verrichten, of

• als zelfstandig ondernemer - direct of indirect (zoals via een vennootschap) - arbeid te verrichten.

Dit concurrentiebeding heeft betrekking op een geografisch gebied dat gelegen is binnen een straal van 100 km. Bij overtreding van dit beding verbeurt de werknemer een boete van 10.000 euro per dag dat de overtreding voortduurt.”

Volgens de Tuinbouw cao hebben werknemers in deze bedrijfstak recht op 30 vakantiedagen per jaar, of een evenredig deel daarvan als de arbeidsovereenkomst minder dan een jaar duurt. De cao is gesloten door werkgeversorganisatie Land en Tuinbouworganisatie Nederland en werknemersvakbond FNV Bondgenoten. In de arbeidsovereenkomst van Lisanne en Charlotte zijn echter slechts 28 vakantiedagen per jaar opgenomen. Boer Guus is lid van Land en Tuinbouworganisatie Nederland en Lisanne is lid van FNV Bondgenoten. Charlotte is lid van vakbond ‘Het Groene Leven’.

Kunnen Lisanne en Charlotte in rechte een beroep doen op de 30 vakantiedagen (of een evenredig deel ervan) die in de Tuinbouw cao zijn opgenomen? Ga in uw antwoord in op de situatie van zowel Lisanne als Charlotte (10 punten).

Vraag 2

De Tuinbouw cao loopt op 30 juni 2015 af. Net op het moment dat Lisanne op 1 juli 2015 van haar 30 dagen durende vakantie in Jipsingboermussel te Groningen wil genieten. In deze cao is de mogelijkheid van verlenging via art. 19 Wet cao rechtsgeldig uitgesloten.

Boer Guus ziet zijn kans schoon en wijst Lisanne erop dat, nu de cao is verlopen, zij twee dagen eerder terug moet komen. Ze heeft maar 28 vakantiedagen, zoals haar arbeidsovereenkomst immers heel duidelijk bepaalt.

Beoordeel het standpunt van boer Guus op zijn juridische juistheid (10 punten).

Vraag 3

Carla is een fabrieksmedewerker met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd. Uit vrees dat haar contract mogelijk niet verlengd of omgezet wordt, toont Carla zich wel werkwillig; zij verschijnt gewoon op het werk en werkt niet mee aan een staking. Toch wordt vanwege de staking haar salarisbetaling opgeschort, nu de fabriek compleet stil is komen te liggen.

Binnen de plastic industrie geldt een bedrijfstak-CAO die is afgesloten tussen werknemersverenigingen FNV en CNV enerzijds en werkgeversvereniging All About Plastics (‘AAB’) anderzijds. Hierin is bepaald dat fabriekspersoneel in de plastic-industrie een maandloon ontvangt van €2.200,- per maand. Zak & Co is geen lid van werkgeversvereniging AAB en betaalt fabrieksmedewerker Carla, die lid is van de FNV, €2.000,- per maand.

Kan Carla haar werkgever, Zak & Co, gedurende de looptijd van bovengenoemde CAO in rechte dwingen om haar een maandsalaris te betalen van €2.200,-?

Vraag 4

De bedrijfstak-CAO-2013/2014 voor de plastic industrie loopt af op 31 december 2014. Op 1 april 2015 wordt een nieuwe CAO-2015/2016 afgesloten die met terugwerkende kracht in werking treedt per 1 januari 2015. In ruil voor een werkgelegenheidsgarantie zijn FNV en CNV met AAB hierin overeengekomen dat het CAO-loon voor fabriekspersoneel naar beneden wordt bijgesteld naar €2.100,- per maand. De minister heeft op 1 september 2015 de arbeidsvoorwaardenbepalingen uit de CAO-2015/2016 algemeen verbindend verklaard voor de gehele plastic industrie, waaronder ook de bedrijfsactiviteiten van Zak & Co vallen.

Carla krijgt na haar laatste tijdelijke contract, dat op 31 oktober 2015 afloopt, geen nieuwe arbeidsovereenkomst aangeboden. Carla is hier zeer ontstemd over. Nu Carla voor haar gevoel niets meer te verliezen heeft, daagt zij haar voormalige werkgever Zak & Co voor de kantonrechter en vordert zij in rechte nabetaling van het CAO-loon van €2100 (CAO 2015/2016) vanaf 1 januari 2015.

Hoe beoordeelt u de kans van slagen van haar vordering?

Vraag 5

Niels Kools is sinds mei 2015 in dienst als orderpicker bij een groot online warenhuis. Op 1 mei 2016 heeft hij een arbeidsovereenkomst voor de duur van een jaar gekregen. In deze overeenkomt is vastgelegd dat deze ook gedurende de looptijd van de overeenkomst kan worden opgezegd, met inachtneming van een opzegtermijn van 1 maand.

Na de zomer van 2016 blijkt de omzet (en de winst) van de werkgever ernstig tegen te vallen. Er wordt een reorganisatie aangekondigd. Ook Nielss baan lijkt op de tocht te komen te staan. In november 2016 verzoekt de werkgever aan het Uwv om toestemming voor opzegging van de arbeidsovereenkomst van ruim 40% van het magazijnpersoneel, waaronder Niels. Hij heeft sowieso pech, want bij het winterklaar maken van zijn tuin gaat hij door zijn rug. Hij is door deze rugklachten niet meer in staat om in het magazijn te werken.

Eind december 2016 ontvangt de werkgever toestemming van het Uwv. Door de feestdagen worden de ontslagbrieven pas in de eerste week van januari verstuurd. De overeenkomst met Niels wordt daarom met ingang van 1 maart 2017 opgezegd.

Nielss werkgever is aangesloten bij een werkgeversvereniging die partij is bij de cao voor het online winkel bedrijf. Niels is geen vakbondslid. In deze cao is bepaald dat werknemers in geval van een reorganisatieontslag recht hebben op een omscholingsbijdrage van €1.000, ongeacht de duur van hun dienstverband. Dat geld kan Niels goed gebruiken, maar de werkgever weigert dat te betalen.

Kan Niels zijn werkgever in rechte aanspreken tot uitbetaling van de omscholingsbijdrage?

Vraag 6

Ook orderpicker Michiel, die in vaste dienst was bij het warenhuis, is in het kader van de reorganisatie ontslagen. Hij is net als Niels geen vakbondslid. In zijn arbeidsovereenkomst is de volgende bepaling opgenomen: “Op deze arbeidsovereenkomst is de cao voor het online winkel bedrijf van toepassing en deze cao maakt deel uit van deze arbeidsovereenkomst.”

Kan Michiel zijn werkgever in rechte aanspreken tot uitbetaling van de omscholingsbijdrage?

Vraag 7

In de bedrijfstak horeca geldt al sinds geruime tijd een cao. Partijen hierbij zijn sinds jaar en dag werkgeversvereniging EDS (Eet Drinkt & Slaapt!) en vakbond Horeca nu! Aangezien de CAO 2014-2015 op 31 december 2015 afloopt, voert EDS eind november 2015 tevergeefs overleg met de vakbond over een nieuwe bedrijfstak-CAO. Horeca nu! blijft bij zijn eis van een hoger CAO-loon, omdat zij claimt dat “veel leden niet kunnen rondkomen van hun loon”. EDS weigert echter elke onderhandeling over het loon, waarop de vakbond een ‘demonstratieve staking’ organiseert: in veel grotere ‘fast food’- horeca-ondernemingen worden leidinggevenden niet meer binnengelaten, zwaait het personeel met vlaggen en zingt liedjes. Ook wordt er een fooienpot neergezet naast de kassa’s met de tekst ‘wij werken niet langer voor een fooitje’.

Uiteindelijk bereiken partijen toch op 25 april 2016 een akkoord inhoudende, dat de CAO 2016-2017 per 1 maart 2016 in werking treedt. De cao wordt op 6 mei 2016 aan de minister van SZW gezonden.

In de CAO is een maandloon voor horecapersoneel bepaald van € 2.000,-. De horeca- werknemers krijgen bovendien vijf dagen meer vakantie dan wettelijk verplicht. Niels heeft een arbeidsovereenkomst met Piet’s bars B.V. en is lid van Horeca nu! Niels heeft een maandsalaris van € 1.800,-. Piet’s bars rechtvaardigt dit door te stellen geen lid te zijn van EDS en dus met de CAO ‘niets te maken te hebben’.

Cafera B.V. is wel lid van EDS. Cafera-bardame Tessa krijgt een salaris van € 2.000,-. Tessa is lid van Horeca nu! Zij heeft minder vakantiedagen dan het aantal uit de CAO 2016- 2017. Bovendien blijkt het lastig om haar vakantiedagen op te nemen, omdat Cafera B.V. een nieuwe regeling voor het opnemen van vakantie wil gaan invoeren. Dit houdt verband met Cafera’s plannen om zich op een ander publiek te gaan richten: toeristen en dagjesmensen. Cafera-zaken zouden dan in het hoogseizoen langer open blijven en zouden van bruine kroeg met alleen pinda’s en tosti’s op het menu worden omgebouwd tot trendy eetcafés.

Kan Tessa de werkgever in rechte dwingen haar de bovenwettelijke vakantiedagen te laten genieten?

Vraag 8

Kan Niels met succes het salaris van € 2.000,- vorderen? Wordt dat anders als er sprake zou zijn van een incorporatiebeding?

Vraag 9

Wat geldt er ten aanzien van de salarissen van Niels en Tessa gedurende de periode 1 Nielsuari-28 februari 2016?

Vraag 10

Stel dat de arbeidsvoorwaardenbepalingen uit de CAO 2014-2015 algemeen verbindend zijn verklaard, welke gevolgen heeft dat voor de salarissen van Niels en Tessa gedurende de periode 1 januari- 28 februari 2016?

Vraag 11

Stel dat er bij Cafera een ondernemingsraad is ingesteld, moet deze dan worden betrokken bij de plannen om de formule te wijzigen en de bijbehorende verbouwingsplannen en bij het plan om een nieuwe regeling voor het opnemen van vakantiedagen vast te stellen?

Antwoordindicatie

Vraag 1

Lisanne is een gebonden werknemer (9 Wet cao) (2,5) en kan zich via art. 12 Wet cao op de 30 vakantiedagen beroepen (2,5). Omdat Charlotte ongebonden is, geldt weliswaar art. 14 Wet cao (2,5), maar daar kan ze gezien arrest Suk/Brittannia zelf geen beroep op doen (2,5)

Vraag 2

Het standpunt van Guus is niet juist. Er is sprake van nawerking (5). Gedurende de looptijd van de cao zijn de arbeidsvoorwaarden uit de cao deel uit gaan maken van de arbeidsovereenkomst en dat blijft zo, totdat andersluidende afspraken zijn gemaakt (5). (of andere goede uitleg van nawerking)

NB: verkregen rechten-leer betreft algemeen verbindend verklaring, is hier niet relevant.

Vraag 3

Twee criteria zijn hiervoor doorslaggevend ex art. 9 WCAO: Lidmaatschap van een cao-partij en de werkingssfeer van de CAO zelf. Hoewel Carla wel is gebonden ex art. 9 WCAO heeft zij geen rechtsgrond om deze vordering in te stellen, omdat Zak & Co niet is gebonden aan de CAO ex art. 9 WCAO.

Vraag 4

Het gaat hier om een loonvordering over de periode 1 januari -31 oktober 2015. Alhoewel de bedrijfstak-CAO met terugwerkende kracht per 1 januari 2015 is ingegaan, is de CAO pas per 1 september algemeen verbindend, een AVV kan niet met terugwerkende kracht ingaan. Onderscheid dient te worden gemaakt tussen 2 periodes voor de loonvordering:

Periode 1 januari tot 1 september 2015: geen kans van slagen loonvordering (zie ook voorgaande vraag) er geen gebondenheid bestaat op grond van art. 9 WCAO noch op andere gronden (zoals incorporatie of gewoonte) en de AVV niet met terugwerkende kracht kan ingaan ex art. 2 lid 3 Wet AVV.

Periode 1 september tot 1 november 2015 (einde contract): wel kans van slagen (ex art. 3 lid 2 Wet AVV kan de FNV de nietigheid hiervan inroepen) daar het loonbeding in de arbeidsovereenkomst (van 2000,-) strijdig is met het AVV cao-loonbeding (van 2100,-) en derhalve nietig is; in plaats daarvan geldt de AVV bepaling uit de CAO (van 2100,-) op basis van art. 3 lid 1 Wet AVV.

Vraag 5

Ongebonden werknemers (of omschrijving) kunnen niet zelf een beroep doen op de cao/op art. 14 Wet cao (5 punten), zo blijkt uit het arrest Suk/Brittannia (5 punten).

Vraag 6

Ja, dankzij het incorporatiebeding (of andere term waaruit blijkt dat de essentie contractuele gebondenheid is)

Vraag 7

Ja, want Tessa is lid van EDS en dit staat in de cao, dus moet nagekomen worden. (art. 9 wet cao) > afwijken naar boven mag, naar beneden niet. (gunstigheidsbeginsel)

Tessa kan een beroep doen op art. 9 jo. Art. 12 Wet cao, de op haar van toepassing zijnde cao wordt namelijk niet goed nageleefd. De bepaling is wel nietig, maar in de praktijk wordt hier niet tegenin gegaan?

Vraag 8

Ja, want hij is lid van Horeca nu! En dit staat in de cao, dus moet nagekomen worden. (art. 9 wet cao) Nee, de werkgever van Niels is niet lid van de werkgeversorganisatie die betrokken was bij de cao. d.m.v. een incorporatiebeding geldt de cao zeker voor de werknemers. Indien er sprake is van een incorporatiebeding kan Niels met succes het salaris van €2000 vorderen.

Vraag 9

• Na afloop van oude cao, voor ingang nieuwe

• Aan oude CAO ontleende bepalingen blijven onderdeel arbeidsovereenkomst

• Geen nawerking van AVV

• HR 28 Nielsuari 1994, AA 58 (Beenen/Vanduho):

• wel respect voor ‘verkregen rechten’

Nawerking CAO indien sprake was van doorwerking CAO in IAO o.g.v. art. 12 WACO.

Vraag 10

De werkgever is gehouden aan de bepalingen uit de cao, ook als hij geen lidmaatschap heeft bij een werkgeversorganisatie. 

Vraag 11

Rechten en plichten OR:

• Faciliteiten

• Informatierecht

• Adviesrecht

• Instemmingsrecht

• Beroepsrecht

• Geheimhoudingsplicht

Informatierecht, adviesrecht en Instemmingsrecht, dus ja de OR moet er dan bij worden betrokken. (art. 25 jo. 27 WOR)

Art. 27 sub b WOR