College 4

De burgemeester heeft op grond van artikel 175 Gemeentewet de bevoegdheid om een noodbevel te geven in het geval van ernstige wanordelijkheden etc. dan wel voor de ernstige vrees daarvan. Dat is een bestuursbevoegdheid.

Voor een bestuursbevoegdheid is een wettelijke grondslag nodig (legaliteit). In de wet staan daarvoor bijvoorbeeld ook de voorwaarden waaraan het bestuursorgaan aan moet voldoen. Zie artikel 1:2 lid 2, 2:4, 3:4 lid 1 en  3:3 Awb.

Naast legaliteit is een bevoegdheid ook vaak doel gebonden.(specialiteit) Er wordt vaak aangegeven welke belangen een rol mogen spelen bij de uitoefening van de bevoegdheid. De bevoegdheid moet dus worden gebruikt voor het juiste doel, er is dan geen sprake van vrijheid voor het bestuur. 

Een bestuursorgaan wordt soms strak gehouden en soms is er sprake van meer vrijheid om te beslissen. Hoe meer vage termen, hoe meer het bestuursorgaan deze vagetermen in wetteksten moet interpreteren. Er is een verschil tussen beoordelingsruimte, beoordelingsvrijheid en beleidsvrijheid.

Beoordelingsruimte

Van beoordelingsruimte (in het als- gedeelte van de bepaling) is sprake als de wet, als gevolg van vage termen het bestuursorgaan de ruimte biedt om in een concreet geval te beoordelen of aan de voorwaarden voor de bevoegdheidsuitoefening is voldaan. De interpretatie van een vage term is dus noodzakelijk. Het bestuursorgaan is daar de eerste in. De rechter toets daarna vol naar zijn eigen oordeel of er juist is gehandeld.

Beoordelingsvrijheid

Van beoordelingsvrijheid (in het als-gedeelte) is sprake als de wet impliciet of expliciet aan het bestuursorgaan, met uitsluiting van ieder ander, de vrijheid biedt om in een concreet geval zelfstandig te beoordelen of aan de voorwaarden voor de bevoegdheidsuitoefening is voldaan. De wet biedt het bestuursorgaan vrijheid t.o.v. de rechter enige vrijheid in interpretatie. De rechter moet dit respecteren en toetst daarom terughoudend.

De rol van de bestuursrechter is bij beoordelingsruimte actief. Er wordt vol getoetst. De rechter interpreteert de term dan ook en besluit of hij het eens is met het bestuursorgaan. Bij beoordelingsvrijheid is er een terughoudende toets. De rechter kijkt alleen of het orgaan zich in redelijkheid tot de beslissing had kunnen komen.

De beoordelingsvrijd kan expliciet of impliciet worden toegekend. Een voorbeeld van expliciete beoordelingsvrijheid is wanneer er in een artikel van de APV Groningen letterlijk staat: "De burgemester kan NAAR ZIJN OORDEEL..".  Een voorbeeld van impliciete beoordelingsvrijheid is indien bijvoorbeeld de term "openbare orde wordt gebruikt". 

Beleidsvrijheid

Beleidsvrijheid (te vinden in het dan-gedeelte van de bepaling). Er is sprake van wanneer aan de voorwaarden voor de bevoegdheidsuitoefening is voldaan, en dan aan het bestuursorgaan in redelijkheid vrijheid biedt om in een concreet geval na afweging van de belangen te bepalen of en hoe het de bevoegdheid gaat uitoefenen. Ook hiervoor toetst de rechter terughoudend, hij respecteert de wet.

Wanneer er door het orgaan zelf beleidsregels zijn opgelegd moet het orgaan zich hier ook aan houden. De rechter toetst dan minder terughoudend omdat hij het besluit dan ook aan de beleidsregels moet toetsen.

Er is stelselmatig en consistentie nodig. Wanneer er sprake is van een gebonden bevoegdheid, zorgt de wet voor die stelselmatigheid en consistentie. Bij een discretionaire bevoegdheid moet het bestuursorgaan daar zelf ook mee aan de slag. Dat kan doormiddel van beleidsregels. Op die manieren wordt er makkelijker telkens op dezelfde manier beslist.

Een voorbeeld van beleidsvrijheid is artikel 13 van de Woningwet waarin wordt aangegeven: "Het college van B&W KAN..." dit impliceert dat er vrijheid bestaat om het wel of niet te doen.