In dit artikel bespreekt de auteur waarom volgens hem het wetsvoorstel 'scheiden zonder rechter', net als twee voorgaande wetsvoorstellen met vergelijkbare strekking, door de Eerste Kamer verworpen zou moeten worden.

Waar gaat het wetsvoorstel precies over?

Het wetsvoorstel wil, zoals de naam al stelt, het mogelijk maken voor mensen om te scheiden zonder tussenkomst van een rechter. Dit wil zij doen door art. 1:150 en 1:152 BW te wijzigen, waardoor de echtscheiding ook door een ambtenaar van de burgerlijke stand uitgesproken kan worden, onder de voorwaarde dat de echtgenoten er gezamenlijk om verzoeken bij de ambtenaar én dat zij geen kinderen hebben waarover zij gezamenlijk gezag uitvoeren. Dit kunnen zij doen bij de gemeente waar één van de echtgenoten woont, of als het huwelijk buiten Nederland is begaan, bij de gemeente Den Haag. Na 14 dagen wordt de scheiding door de ambtenaar in persoon uitgesproken. De scheidingsuitspraak hoeft niet meer ingeschreven te worden, alleen een akte daarvan in het register. De enige juridisch inhoudelijke rol die de ambtenaar speelt in het proces, is zijn eigen bevoegdheid vaststellen en vaststellen dat de echtgenoten het eens zijn over het stuklopen van het huwelijk.

Welke bezwaren heeft de auteur omtrent het wetsvoorstel?

Allereerst stelt de auteur dat, in tegenstelling tot het gangbare proces omtrent echtscheiding, er bij scheiden middels een burgerlijk ambtenaar geen rechters, advocaten of notaris aan te pas komen, waardoor afgezien van het daadwerkelijk beëindigen van het huwelijk, er geen nevenvoorzieningen getroffen kunnen worden door partijen en de ambtenaar niet kan uitzoeken of de partijen het eens zijn over de gevolgen van de scheiding, enkel of ze erkennen dat het huwelijk inderdaad niet langer in stand kon blijven.

Een verder gevolg van het ontbreken van rechterlijke tussenkomst, is dat er geen echtscheidingsconvenant opgesteld hoeft te worden. Dit is echter wel nog steeds mogelijk, alleen dan zal het op eigen houtje gedaan worden. Als de twee oud-echtgenoten zelf afspraken gaan maken over onder andere (het beperken van) de partneralimentatie en de verdeling van de goederen uit de huwelijksgemeenschap, ligt het voor de hand dat de zwakkere partij in het huwelijk achtergesteld zal worden. Nadeel hiervan is dat een convenant een overeenkomst is, die in principe bindend is tenzij er sprake is van strijd met de openbare orde, goede zeden en de wet, waardoor de ex echtgenoten er in beginsel aan vast zitten, tenzij er sprake is geweest van bijvoorbeeld misbruik van recht of dwang, maar dan zal er als nog een juridische procedure gevoerd moeten worden, waardoor het aanvankelijke voordeel van het scheiden zonder rechter alweer ongedaan gemaakt is. Met dit in het achterhoofd zullen echtgenoten die waarde hechten aan het goed vast laten leggen van de gevolgen van de scheiding, dus sowieso al naar de rechter gaan.

Volgens de staatssecretaris zou ongeveer 3500 echtparen, 10% van het totaal aantal scheidingen per jaar, gebruik zullen maken van het scheiden zonder rechter. Hier zou jaarlijks €800.000 door bespaard worden op gefinancierde rechtsbijstand, maar de vraag is hoe groot dit voordeel daadwerkelijk blijft, als blijkt dat een deel van de echtgenoten naderhand niet tevreden is over de uitkomst van bepaalde aspecten van de scheiding, en alsnog naar de rechter stapt.

De auteur sluit af door te verwijzen naar art. 1:80c en d BW, waarbij geregistreerd partnerschap gezamenlijk beëindigd kan worden als een overeenkomst overlegd wordt waarin duidelijke afspraken over partneralimentatie en dergelijke opgesteld zijn. Als dit toegevoegd zou worden aan het wetsvoorstel, zou dat in ieder geval al een hele verbetering zijn.