Studiegids van afgelopen jaren voor tentamens halen van Inleiding in de Psychologie

Brain imaging	Methode om de hersenen te bekijken terwijl ze in werking zijn.
Implicit Attitudes Test (IAT)	Test die automatische meningen meet.
Wetenschap van de Psychologie	Onderzoek naar de geest, de hersenen en gedrag.
Geest	Mentale activiteit zoals gedachten, gevoelens en waarnemingen.
Gedrag	De handelingen die organismen uitvoeren.
Wetenschappelijke methode	Methode die uitgaat van het gebruik van objectieve, systematische procedures die leiden tot een accuraat begrip van wat er bestudeerd wordt.
Nature-nurture debat	Debat over de vraag of psychologische eigenschappen biologisch bepaald zijn of worden gevormd door de omgeving.
Cultuur	De opvattingen, waarden, regels en gebruiken die binnen een bepaalde groep bestaan die een taal en een omgeving delen.
Lichaam-geest probleem	De vraag of de geest en het lichaam apart van elkaar bestaan of dat de geest een subjectieve ervaring is van de hersenen.
Evolutietheorie	Theorie die de hersenen ziet als een orgaan dat miljoenen jaren lang geëvolueerd is om de mens te laten overleven en te laten reproduceren.
Adaptaties	De nuttige aanpassingen voor overlevingsproblemen die worden doorgegeven.
Natuurlijke selectie	Het proces waardoor de adaptaties worden doorgegeven.
Introspectie	Een onderzoeking van subjectieve ervaringen waarbij (daarvoor getrainde) mensen hun gedachten moeten beschrijven.
Structuralisme	Denkwijze die gebaseerd is op het idee dat bewuste ervaring opgedeeld kan worden in onderliggende elementen.
Functionalisme	Denkwijze die gebaseerd is op het idee dat het belangrijk is om te weten op welke manier de geest nuttig (functioneel) is voor mensen.
Gestalttheorie	Het geheel is meer dan de som der delen.
Fenomenologische methode	Ongestructureerde rapportering van subjectieve onbewuste ervaringen.
Psychoanalyse	Therapie waarbij wordt geprobeerd het onbewuste bewust te maken, zodat de psychologische conflicten opgelost kunnen worden.
Vrije associatie	Manier van therapie waarbij de patiënt over alles praat wat er in hem opkomt.
Behaviorisme	Psychologische stroming die ervan uitgaat dat al het gedrag van mensen veroorzaakt wordt door de omgeving.
Cognitieve psychologie	Aspect van de psychologie die zich bezig houdt met hogere mentale functies, zoals intelligentie, denken, taal, geheugen en besluitvorming.
Informatieverwerkingstheorieën	Theorieën die de hersenen zien als hardware en de geest als software. De hersenen coderen informatie, verwerken deze, slaan het op en halen het terug als het nodig is.
Sociale psychologie	Aspect van de psychologie die kijkt naar de invloed van situaties op gedrag en hoe mensen gevormd worden door hun interacties met anderen.
Veldtheorie	Theorie die interacties tussen mensen (hun genen, gewoonten en overtuigingen) en hun omgevingen benadrukt.
Kritisch denken	Een systematische manier van informatie evalueren om tot logische conclusies te komen.

Hoofdstuk 3

Synesthesie	Aandoening waarbij waarnemingen gekoppeld zijn aan verkeerde zintuigen.
Genetica	Processen over hoe eigenschappen doorgegeven worden door middel van voortplanting en hoe deze processen betrokken zijn bij het tot uitdrukking komen van genen.
Chromosomen	Structuren in het cellichaam die opgebouwd zijn uit genen.
Gen	De eenheid van erfelijkheid dat een bepaalde eigenschap in een organisme bepaald.
Dominant gen	Een gen dat tot uiting komt in nakomelingen wanneer het aanwezig is.
Recessief gen	Een gen dat alleen tot uitdrukking komt wanneer het gekoppeld is aan eenzelfde gen van de andere ouder.
Genotype	De genetische basis van een organisme
Fenotype	Observeerbare fysieke eigenschappen als gevolg van genetische en omgevingsinvloeden.
Polygenetische eigenschappen	Eigenschappen die ontstaan door interactie van genen onderling.
Gameten	Ei- en spermacellen.
Zygote	Bevruchte cel.
Monozygote tweeling	Een-eiige tweeling: door het splitsen van de zygote ontstaan er twee kinderen met dezelfde genen.
Dizygote tweeling	Twee-eiige tweeling: doordat twee eicellen bevrucht worden ontstaan er twee kinderen met verschillende genen.
Erfelijkheid	Een statistische schatting van door erfelijkheid bepaalde variatie in een kenmerk binnen een populatie.
Neuronen	De basiseenheid van het zenuwstelsel, functioneert door middel van elektrische impulsen. Neuronen ontvangen, integreren en geven informatie door aan het zenuwstelsel.
Sensorische neuronen	Afferente (naar het brein) neuronen die informatie ontvangen van de fysieke omgeving en deze aan het brein doorgeven.
Motor neuronen	Efferente (van het brein af) neuronen die ervoor zorgen dat spieren samentrekken of ontspannen en daardoor beweging mogelijk maken.
Interneuronen	Neuronen die alleen met andere neuronen communiceren, meestal binnen een bepaald hersengebied.
Dendrieten	Vertakkingen van een neuron die informatie van andere neuronen ontvangen.
Cellichaam	Bevindt zich in het neuron waar informatie van duizenden andere neuronen wordt verzameld en verwerkt.
Axon	Een lange, dunne vertakking van een neuron waarmee informatie naar andere neuronen wordt gebracht.
Terminalknopen	Bevinden zich aan het einde van axonen. Ze laten chemische signalen vrij van het neuron naar de synapse.
Synapse (synaptische spleet)	Een kleine ruimte tussen twee neuronen waar communicatie plaatsvindt.
Myeline schede	Een vettige laag bestaande uit glial cellen, isoleert de axon waardoor snelle beweging van elektrische impulsen mogelijk is.
Knopen van Ranvier	Kleine ruimtes tussen de segmenten van myeline schede.
Rustpotentiaal	De elektrische lading van een neuron wanneer deze niet actief is.
Actiepotentiaal	Een neurale impuls die langs de axon loopt en de vrijlating van chemische stoffen uit de terminalknopen tot gevolg heeft.
Propagatie	Het proces waarbij de depolarisatie van het celmembraan als een golf over de axon beweegt.
Alles-of-niets principe	Principe dat de neuron altijd even sterk vuurt.
Neurotransmitter	Een chemische stof dat signalen van de ene naar de andere neuron brengt.
Receptoren	Gespecialiseerde eiwitmoleculen in het postsynaptisch membraan waar neurotransmitters zich aan binden.
Heropname	Proces waarbij eer neurotransmitter terug de presynaptische terminalknoop ingaat waardoor zijn effect gestopt wordt.
Agonisten	Drugs die de werking van neurotransmitters imiteren of versterken.
Antagonisten	Drugs die de werking van neurotransmitters blokkeren of remmen.
Acetylcholine	Neurotransmitter verantwoordelijk voor de motor controle op de verbinding tussen zenuwen en spieren. Ook betrokken bij mentale processen zoals leren, geheugen, slapen en dromen.
Epinephrine	Neurotransmitter verantwoordelijk voor adrenaline stoten, uitbarstingen van energie.
Norepinephrine	Neurotransmitter betrokken bij staat van opwinding en bewustzijn.
Serotonine	Neurotransmitter betrokken bij verschillende activiteiten: emotionele gemoedstoestanden, impulsiviteit controle, en dromen.
Dopamine	Neurotransmitter betrokken bij beloning, motivatie, en motor controle.
Ziekte van Parkinson	Neurologische stoornis veroorzaakt door een tekort aan dopamine. Kenmerkend door stijve spieren, trillingen, moeite hebben met het initiëren van beweging.
GABA	De belangrijkste inhiberende neurotransmitter in het zenuwstelsel.
Glutamine	De belangrijkste exciterende neurotransmitter in het zenuwstelsel.
Endorfine	Neurotransmitter betrokken bij natuurlijke pijn reductie en beloning.
Substantie P	Neurotransmitter betrokken bij pijn perceptie.
Centrale zenuwstelsel	Het brein en de ruggengraat.
Perifere zenuwstelsel	Alle zenuwcellen die geen deel uitmaken van het centrale zenuwstelsel. Bestaat uit het somatische en autonome zenuwsystemen.
Gebied van Broca	Linker frontale gebied in de hersenen dat cruciaal is voor spraak productie.
Hersenstam	Bevindt zich onder aan het brein, bezit de basisprogramma’s voor overleven: ademen, slikken, overgeven, urineren, orgasme.
Reticulaire formatie	Bevindt zich in de hersenstam, verantwoordelijk voor alertheid en slaap- en waakritmes.
Cerebellum	Bevindt zich achter de hersenstam, verantwoordelijk voor het maken van gecoördineerde bewegingen en balans.
Hypothalamus	Breinstructuur dat lichaamstemperatuur, emotie, seksueel gedrag en motivatie reguleert.
Thalamus	De poort van subcorticiale hersengebieden naar de cortex. Het ontvangt bijna alle sensorische informatie voordat het naar de cortex gaat.
Hippocampus	Breinstructuur belangrijk voor het vormen van bepaalde soorten herinneringen.
Amygdala	Breinstructuur belangrijk voor het leren associëren van dingen aan een emotionele reactie en voor het verwerken van emotionele informatie.
Basale ganglia	Systeem van subcorticale structuren die belangrijk is voor het initiëren van geplande beweging.
Cerebrale cortex	De buitenste laag van het brein.
Occipitaal kwab	Gebied van de cerebrale cortex aan de achterkant van het brein dat belangrijk is voor zicht.
Pariëtaal kwab	Gebied van de cerebrale cortex, voor het occipitaal kwab en achter de frontale cortex. Belangrijk voor gevoel van tast en spatiale inrichting van de omgeving.
Temporale kwab	Lagere gebied van de cerebrale cortex, belangrijk voor het verwerken van auditieve informatie en geheugen.
Frontale kwab	Gebied aan de voorkant van de cerebrale cortex betrokken bij planning en beweging.
Prefrontale cortex	Gebied van de frontale kwab, belangrijk voor aandacht, werkgeheugen, besluiten maken, sociaal gedrag en persoonlijkheid.
Lobotomie	Opzettelijk de frontale kwab beschadigen om mentale stoornissen te behandelen.
Somatische zenuwstelsel	Vervoert sensorische signalen naar het centrale zenuwstelsel via zenuwen.
Autonome zenuwstelsel	Reguleert de interne omgeving van het lichaam door het stimuleren van klieren en door het onderhouden van interne organen als hart, galblaas, en maag.
Sympatisch zenuwstelsel	Deel van het autonome zenuwstelsel, bereidt het lichaam voor op actie.
Parasympatisch zenuwstelsel	Deel van het autonome zenuwstelsel, keert het lichaam terug naar zijn rusttoestand.
Endocrien systeem	Communicatiesysteem dat hormonen gebruikt om gedachte, gedrag en acties te beïnvloeden.
Hormonen	Chemische stoffen die worden vrijgelaten door endocriene klieren en worden vervoerd door het bloed.
Gonaden	De belangrijkste klieren die betrokken zijn bij seksueel gedrag.
Hypofyse	Bevindt zich aan de basis van de hypothalamus. Controleert de vrijlating van hormonen van endocriene klieren.
Plasticiteit	De hersenen kunnen veranderen door ervaring, medicijnen en beschadiging.
Kritische perioden	Perioden waarin ervaringen plaats moeten vinden zodat de hersenen zich normaal kunnen ontwikkelen.
Neurogenesis	Het aanmaken van nieuwe neuronen.

Hoofdstuk 4

Bewustzijn	De individuele, subjectieve ervaring van de wereld en van mentale activiteit.
Locked-in syndroom	Aandoening waarbij een persoon alles bewust meekrijgt wat er om hem heen gebeurt, maar hier op geen enkele manier op kan reageren.
Split-brain conditie	Conditie waarbij het corpus callosum chirurgisch doorgesneden is waardoor de twee hemisferen geen informatie van elkaar kunnen ontvangen.
Interpreteerder	Proces van de linker hersenhelft waarbij geprobeerd wordt logische verklaringen te vinden voor gebeurtenissen.
Subliminale perceptie	Verwerken van informatie zonder bewustzijn hiervan.
Blindzicht	Conditie waarbij blinde mensen enkele visuele capaciteiten hebben maar hier niet bewust van zijn.
Globale werkruimte model	Model dat stelt dat het bewustzijn ontstaat door actieve hersendelen.
EEG (electroencephalogram)	Machine die elektrische activiteit in de hersenen meet.
Bètagolven	Doen zich voor wanneer mensen wakker zijn en de neuronen dus actief zijn.
Alfagolven	Doen zich voor wanneer mensen hun ogen sluiten en ontspannen.
Thetagolven	Doen zich voor wanneer mensen net in slaap zijn gevallen.
Sleep spindles	Korte uitbarstingen van hersenactiviteit.
Deltagolven	Doen zich voor wanneer mensen diep in slaap zijn.
Slow-wave sleep	Wanneer mensen diep in slaap zijn.
REM-slaap	Periode van slaap waar sprake is van snelle oogbewegingen (Rapid Eye Movement), dromen en tijdelijke verlamming van de motorsystemen.
Insomnia	Slapeloosheid, het onvermogen om te slapen.
Slaapapneu	Stoornis waarbij mensen tijdens het slapen stoppen met ademhalen en daarvan wakker schrikken.
Narcolepsie	Stoornis waarbij mensen overdag zomaar in slaap vallen.
REM-gedragsstoornis	Stoornis waarbij mensen niet verlamd raken tijdens de REM-slaap en hun dromen uitbeelden.
Hersteltheorie	Theorie die benadrukt dat de hersenen en het lichaam moeten rusten om zich te kunnen herstellen.
Microslaap	Korte, onbedoelde slaap periodes van hooguit een minuut.
Circadian ritmes	Lichaamsregulatie patronen die verlopen via een vast dagelijks ritme.
Melatonine	Hormoon dat ervoor zorgt dat mensen in slaap vallen als het donker is.
Dromen	Product van een verminderde staat van bewustzijn.
Manifeste inhoud	De inhoud van een droom die onthouden wordt.
Latente inhoud	De symboliek van een droom.
Activatie-synthese hypothese	Hypothese die stelt dat neurale stimulatie uit de pons, mechanismen activeert die normaal gesproken visuele input interpreteren.
Epifenomenaal	Idee dat dromen bijverschijnselen zijn van mentale processen.
Veranderde staat van bewustzijn	Staat waarbij het niveau of de inhoud van bewustzijn ongewoon is.
Hypnose	Sociale interactie waarbij een persoon naar aanleiding van suggesties van een ander, veranderingen ervaart in zijn geheugen, waarneming en vrijwillige gedragingen.
Meditatie	Mentale procedure waarbij de aandacht gefocust wordt op een extern object of op een gevoel van bewustzijn.

Hoofdstuk 5

Sensatie	Het proces waarbij zintuigen reageren op externe stimuli om deze reacties vervolgens naar de hersenen over te brengen.
Perceptie (waarneming)	Het verwerken, organiseren en interpreteren van zintuiglijke signalen.
Transductie	Proces waarbij receptoren in de zintuigen neurale impulsen doorgeven in reactie op fysieke of chemische stimulatie.
Wet van Weber	Stelt dat de grootte van een nog net op te merken verschil gebaseerd is op een relatief verschil in plaats van een absoluut verschil.
Signaal-detectie theorie	Theorie die stelt dat het detecteren van een stimulus samengaat met een oordeel over de aan- of afwezigheid ervan.
Zintuiglijke aanpassing	Proces waarbij iemands gevoeligheid voor stimuli verandert als hij aan een constant niveau van deze stimulus wordt blootgesteld.
Gustatie	De functie van smaak.
Smaakpapillen	Sensorische receptoren die smaak informatie vervoert naar het brein.
Superproevers	Mensen die zich extreem bewust zijn van smaken en texturen.
Olfactie	Functie van reuk.
Olfactory epithelium	Dun laagje weefsel dat bestaat uit reukreceptoren.
Olfactory bulb (reukkolf)	Het hersencentrum voor reuk, bevindt zich net onder de frontale kwab.
Haptic sense	Voelen van aanraken.
Audition	Functie van gehoor.
Geluidsgolf	Patroon van veranderingen in luchtdruk door de tijd heen.
Trommelvlies	Een dun membraan dat trilt door geluidsgolven. Kenmerkt het begin van het middenoor.
Cochleair implantaat	Computertje dat geluidsgolven opvangt en omzet in neurale impulsen die doorgestuurd worden naar de hersenen.
Hoornvlies (cornea)	Dikke, transparante beschermlaag aan de oppervlakte van de ogen.
Netvlies (retina)	Dunne, inwendige oppervlakte aan de achterkant van de oogbal. Bevat fotoreceptoren die licht omzet in neurale signalen.
Pupil	Smalle opening in het oog dat lichtgolven doorlaat.
Iris	Controleert hoeveel licht het oog binnenkomt.
Staafjes	Receptorcellen die verantwoordelijk zijn voor het zien in het donker.
Kegeltjes	Receptorcellen die gevoelig zijn voor licht en primair verantwoordelijk zijn voor kleur en waarneming van details.
Fovea	Centrum van het netvlies, waar vooral kegeltjes geconcentreerd zijn.
Ganglioncellen	De eerste cellen in het visuele proces die actiepotentialen kunnen produceren.
Receptieve veld	Deel van de visuele ruimte waar neuronen in de primaire visuele cortex gevoelig voor zijn.
Laterale inhibitie	Visueel proces waarbij nabijgelegen fotoreceptoren de gewoonte hebben om elkaar te inhiberen.
Substractief kleur mengen	Menging die fysiek is en in de stimulus zelf zit. Het is geen psychologisch proces.
Additief kleur mengen	Mengen van verschillende golflengten van licht. Psychologisch proces.
Kinesthetisch gevoel	De waarneming van onze ledematen in de ruimte.
Evenwichtsgevoel	De waarneming van balans of evenwicht.
Ventrale route	Loopt van de occipitale kwab naar de temporale kwab. Is gespecialiseerd in objectperceptie en herkenning.
Dorsale route	Loopt van de occipitale kwab naar de pariëtale kwab. Is gespecialiseerd in het vaststellen waar objecten zich in de ruimte bevinden.
Bottom-up verwerking	Verwerking die wordt gestuurd door data, door het object zelf. Je verwerkt het object van details naar algemeenheden: van beneden naar boven.
Top-down verwerking	Verwerking die wordt gestuurd door verwachtingen, context en referentiekaders.
Binoculaire dispariteit	Een perceptie van diepte hebben, simpelweg omdat we twee ogen hebben.
Monoculaire diepte perceptie	Een perceptie van diepte hebben, ook al is één oog gesloten.
Stereoscopische visie	Het vermogen om de diepte van een object te bepalen op basis van verschillende projectie op elk oog.
Perceptuele constantie	Het correct waarnemen van objecten als constant in hun vorm, grootte, kleur en lichtheid, ondanks sensorische informatie die de perceptie kan misleiden.

Hoofdstuk 6

Hoofdstuk 7	Het geheugen
Geheugen	Het vermogen van het zenuwstelsel om kennis en vaardigheden op te slaan (en terug te halen).
Parallelle verwerking	Er zijn verschillende systemen in de hersenen die gelijktijdig informatie kunnen verwerken.
Cocktail party fenomeen	Fenomeen waar je je op een druk feest focust op één conversatie, maar het toch opmerkt als je naam in een ander gesprek voorkomt.
Schaduwen	Onderzoek waarbij de proefpersoon in elke oor andere informatie te horen krijgt.
Change blindness	Effect waarbij mensen grote veranderingen in hun omgeving niet opmerken.
Codering	Het proces waarbij informatie veranderd wordt in neurale impulsen.
Opslaan	Het proces waarbij informatie onthouden wordt.
Terughalen	Het herinneren van informatie die je hebt opgeslagen.
Modale geheugenmodel	Geheugensysteem dat bestaat uit 3 fasen: sensorisch geheugen, korte termijn geheugen, en lange termijn geheugen.
Sensorisch geheugen	Geheugen voor sensorische informatie die heel kort wordt vastgehouden.
Korte termijn geheugen	Geheugen met beperkte capaciteit die informatie voor een korte tijd in het bewustzijn vasthoudt.
Werkgeheugen	Een actief verwerkingssysteem dat verschillende soorten van informatie beschikbaar houdt voor gebruik.
Geheugenspanne	De hoeveelheid items die iemand in zijn werkgeheugen kan houden.
Chunking	Informatie organiseren naar betekenisvolle eenheden zodat deze makkelijker te onthouden zijn.
Lange termijn geheugen	De relatief permanenten opslag van informatie.
Seriële positie effect	Mensen kunnen de eerste en laatste items uit een lijst beter onthouden dan items in het midden van een lijst.
Recentheidseffect	De meest recente items kunnen het beste onthouden worden.
Overleren	Het herhaaldelijk leren van informatie.
Expliciet geheugen	Het proces dat betrokken is bij het herinneren van specifieke informatie.
Declaratieve geheugen	De cognitieve informatie die verkregen is van het expliciete geheugen; kennis die bewezen kan worden.
Episodisch geheugen	Het geheugen voor iemands persoonlijke herinneringen.
Semantische geheugen	Het geheugen voor kennis over de wereld.
Impliciet geheugen	Het geheel van onbewuste herinneringen.
Priming	Het sneller kunnen verwerken van een stimulus die je al eerder hebt ervaren.
Procedurele geheugen	Geheugen over motorische vaardigheden en gewoonten.
Prospectief geheugen	Het herinneren om iets in de toekomst te moeten doen.
Maintenance rehearsal	Het constant herhalen van een item als manier van leren.
Elaborative rehearsal	Het verwerken van informatie op een betekenisvolle manier.
Schema’s	Cognitieve structuren die ons helpen bij waarneming, organisatie, verwerking en het gebruik van de informatie.
Retrieval cue	Een aanwijzing die mensen helpt om informatie uit het lange termijn geheugen op te halen.
Codering specifiteit principe	Principe dat stelt dat elke stimulus die samen met een ervaring wordt verwerkt als retrieval cue fungeren om de ervaring te herinneren.
Equipotentialiteit	Idee dat het geheugen gelijk verspreid is over de hersenen.
Consolidatie	Wanneer neurale verbindingen voor geheugen versterkt worden.
Reconsolidatie	Het neurale proces waarbij een teruggehaalde herinnering opnieuw geconsolideerd wordt in het geheugen.
Ruimtelijk geheugen	Geheugen voor de fysieke omgeving.
Geheugenmodulatoren	Neurotransmitters die het geheugen kunnen versterken of verzwakken.
Posttraumatische stressstoornis	Stoornis die bestaat uit nachtmerries, binnendringende gedachten, en flashbacks over een traumatische gebeurtenis.
Vergeten	Het onvermogen om informatie uit het LTG op te halen.
Vergankelijkheid (transience)	Het proces waarbij informatie naarmate de tijd verstrijkt, vergeten worden.
Proactieve interferentie	Eerdere informatie remt het vermogen om nieuwe informatie te herinneren.
Retroactieve interferentie	Nieuwe informatie leidt tot het onvermogen om oude informatie te herinneren.
Blokkering	Het tijdelijke onvermogen om iets te herinneren wat we weten.
Puntje-van-mijn-tong fenomeen	Het gevoel hebben dat we iets net niet helemaal terug kunnen halen.
Afwezigheid	Het verwerken van een gebeurtenis, maar tijdens het verwerken weinig aandacht hebben voor de gebeurtenis.
Amnesie	Gebreken in het LTG dat veroorzaakt is door ziekte, hersenbeschadiging of psychologisch trauma.
Retrograde amnesie	Het vergeten van vroegere herinneringen.
Anterograde amnesie	Het onvermogen om nieuwe herinneringen te vormen.
Flashbulb herinneringen	Levendige herinneringen van de omstandigheden waarin iemand een verrassende of emotionele gebeurtenis meemaakte.
Von Restorff effect	Aangrijpende gebeurtenissen worden gemakkelijker, maar niet accurater, herinnerd dan alledaagse gebeurtenissen.
Source misattributions	Wanneer mensen zich de plaats, tijd, persoon of omstandigheden van een herinnering verkeerd herinneren.
Valse beroemdheidseffect	Als mensen niet meer weten welke persoon bij een naam hoort, gaan ze ervan uit dat het vast om een bekendheid gaat.
Cryptomnesie	Denken een nieuw idee te hebben terwijl er eigenlijk een opgeslagen idee wordt teruggehaald uit het geheugen.
Suggestibiliteit	Het geven van verkeerde informatie leidt tot foutieve herinneringen.
Geheugen vertekening	Het veranderen van herinneringen zodat ze overeenkomen met wat op dat moment gedacht of geloofd wordt.
Mnemonics	Strategieën om het geheugen te verbeteren.
Bronamnesie	Type geheugenverlies waarbij iemand zich iets kan herinneren, maar niet meer weet waar hij of zij de informatie is tegengekomen.
Kindertijdamnesie	Het niet kunnen herinneren van de tijd voor je vierde levensjaar.
Confabulatie	Het foutief herinneren van het episodisch geheugen.
Syndroom van Capgras	Het idee hebben dat familieleden zijn vervangen door andere mensen.

Hoofdstuk 8

Cognitie	Mentale activiteit zoals denken of representeren van informatie.
Analoge representatie	Mentale representatie van de fysieke kenmerken van iets, het is analoog aan het object zelf.
Symbolische representatie	Abstracte mentale representatie die niet correspondeert met de uiterlijke kenmerken van een object.
Categorisatie	Een groep objecten met dezelfde kenmerken in een groep zetten.
Concept	Mentale representatie die objecten, gebeurtenissen of relaties tussen thema’s categoriseert.
Definiërende kenmerken model	Het idee dat een concept wordt gekenmerkt door een lijst essentiële kenmerken.
Prototype model	Model dat gebaseerd is op het idee dat binnen elke categorie sommige objecten meer representatief voor de categorie zijn dan andere objecten.
Exemplaar model	Gaat ervan uit dat je iets categoriseert op basis van hoe sterk het lijkt op andere leden van de categorie.
Scripts	Schema’s over de volgorde waarin een bepaalde situatie hoort te verlopen.
Redeneren	Het evalueren van informatie, argumenten en overtuigingen.
Beslissen	Proberen het beste alternatief uit een aantal opties te kiezen.
Probleem oplossen	Proberen een hindernis te overkomen om een doel te bereiken.
Deductief redeneren	Het gebruik van logica om specifieke conclusies te trekken op basis van algemene aannamen.
Syllogismen	Logische argumenten die bestaan uit een aanname en een conclusie.
Categorische syllogismen	Logische argumenten die bestaan uit twee aannamen en een conclusie.
Inductief redeneren	Proberen algemene regels af te leiden uit specifieke gevallen.
Verwachte bruikbaarheidtheorie	Theorie die stelt dat mensen opties afgaan om uiteindelijk de beste optie te kiezen.
Heuristiek	Vuistregels die gebruikt worden om zo min mogelijk na te denken om tot een besluit te komen.
Beschikbaarheid heuristiek	Een beslissing maken gebaseerd op het antwoord dat het snelst in je opkomt.
Representativiteit heuristiek	Een regel voor categorisatie gebaseerd op hoe gelijk een persoon of object is aan onze prototypes van die categorie.
Framing	Het effect dat de presentatie van de informatie heeft op de perceptie van die informatie.
Inzicht	Wanneer je plotseling een oplossing voor een probleem hebt gevonden.
Herstructureren	Een nieuwe manier van denken aannemen over een probleem.
Mentale set	Een probleemoplossingsstrategie die in het verleden heeft gewerkt.
Functionele vastheid	De neiging om te denken dat objecten alleen op één manier gebruikt kunnen worden.
Intelligentie	Het menselijk vermogen om problemen op te lossen, complexe ideeën te begrijpen, snel te leren en aan te passen aan de omgeving.
Mentale leeftijd	Vaststellen van een kinds intellectuele positie ten opzichte van leeftijdsgenoten.
Intelligentiequotiënt (IQ)	Iemands mentale leeftijd gedeeld door zijn leeftijd, vermenigvuldigd met 100.
Algemene intelligentie (g)	Een factor die bijdraagt aan prestaties op alle intellectuele taken.
Vloeiende intelligentie	Kunnen verwerken van informatie in nieuwe of complexe situaties.
Gekristalliseerde intelligentie	Kennis die wordt geleerd door ervaring en het vermogen om die kennis te gebruiken.
Multipele intelligentie	Het idee dat mensen verschillende vaardigheden laten zien in verschillende domeinen.
Savanten	Mensen die ondanks minimale intellectuele capaciteiten op veel domeinen, op één domein uitmuntend zijn.
Analytische intelligentie	Lijkt op de intelligentie die wordt gemeten door psychometrische testen.
Creatieve intelligentie	Uit zich in het vermogen om inzicht te krijgen in nieuwe problemen.
Praktische intelligentie	Het begrijpen van hoe mensen omgaan met dagelijkse taken.
Emotionele intelligentie	Het vermogen om emoties waar te kunnen nemen, te begrijpen, te controleren en te gebruiken.
Simpele reactietijd	Als een persoon een knopje moet indrukken wanneer een stimulus op het scherm verschijnt.
Keuze reactietijd	Wanneer een persoon na presentatie van een stimulus, moet kiezen tussen verschillende antwoorden.
Stereotype dreiging	Wanneer minderheden bang zijn de stereotypes over hun groep te bevestigen.

Hoofdstuk 9

Motivatie	De factoren die gedrag in gang zetten, sturen, en in stand houden.
Behoefte	Het gevoel dat je hebt als iets ontbreekt, op biologisch of sociaal niveau.
Behoeftehiërarchie	Maslow’s indeling van behoeftes, waarin de overlevingsbehoeftes de laagste prioriteit hebben en persoonlijke groei de hoogste.
Zelfactualisatie	Een staat die bereikt wordt wanneer iemand zijn persoonlijke dromen en aspiraties heeft waargemaakt.
Drive	Psychologische gesteldheid die geactiveerd wordt wanneer we behoeften willen bevredigen.
Alertheid	Term die psychologische activering beschrijft.
Homeostase	De gewoonte van lichamelijke functies om lichamelijke balans (equilibrium) te behouden.
Incentieven	Externe objecten of doelen die het gedrag onafhankelijk van homeostase kunnen motiveren.
Yerkes-Dodson wet	Stelt dat alertheid en prestatie samen stijgen tot een bepaald punt, namelijk naar het optimale niveau van arousal.
Extrinsieke motivatie	Motivatie om een handeling uit te voeren om externe doelen te bereiken.
Intrinsieke motivatie	Motivatie om een handeling uit te voeren omdat iemand het fijn vindt om dat te doen.
Zelf-perceptie theorie	Stelt dat mensen zich zelden bewust zijn van hun motieven.
Need to belong theorie	Stelt dat mensen zich aan anderen willen binden wegens evolutionaire redenen.
Satiety	Term die beschrijft dat mensen eten totdat ze vol zitten.
Zintuigspecifiek vol zitten	Fenomeen dat dieren en mensen relatief snel vol zitten als ze maar één type eten kunnen eten, terwijl ze meer eten als er verschillende soorten maaltijden beschikbaar zijn.
Neofobie	Het vermijden van onbekend eten.
Cuisine	Regels, die per cultuur verschillen, over hoe eten bereid moet worden, die invloed hebben op voorkeur voor bepaalde gerechten.
Hyperfagie	Grote hoeveelheden voedsel eten.
Afagie	Bijna niets meer eten.
Gourmand syndroom	Syndroom waarbij mensen geobsedeerd zijn door lekker eten en het bereiden van het ten.
Seksuele responscyclus	Een patroon van lichamelijke reacties tijdens seksuele activiteiten.
Erotische plasticiteit	Zin in seks kan gevormd worden door sociale, culturele en situationele factoren.
Seksuele strategieën theorie	Stelt dat mannen en vrouwen op verschillende eigenschappen letten bij het zoeken naar een partner.
Display regels	Culturele regels die bepalen wanneer en hoe emoties geuit moeten worden.
Affect-as-information theorie	Stelt dat mensen hun huidige emotionele staat gebruiken om dingen te beoordelen (al kennen ze de oorzaak van hun emotionele staat niet).
Somatic marker theorie	Stelt dat lichamelijke reacties het gevolg zijn van emotionele evaluaties.
Subjectieve ervaring (component van emotie)	Het gevoel dat je krijgt door een gebeurtenis.
Primaire emoties	Emoties die de kans op overleving tijdens de evolutie hebben vergroot.
Secundaire emoties	Mengelingen van primaire emoties.
Cerebrale asymmetrie	Ongelijke activering van de linker en rechter hersenhelft zorgt voor specifieke emoties.
Twee factor theorie van emotie	Stelt dat een situatie zowel een lichamelijke reactie als een cognitieve interpretatie in gang zet.

Hoofdstuk 10

Gezondheidspsychologie	Subdiscipline die zich bezig houdt met die dingen die invloed hebben op de fysieke gezondheid.
Welzijn	Een positieve staat en het streven naar een optimale gezondheid.
Biopsychosociaal model	Integratie van de effecten die biologische factoren, sociale factoren en gedragsfactoren op ziekte en gezondheid hebben.
Placebo-effect	Het effect waarbij een niet werkend medicijn of behandeling toch een positief effect heeft op degene die hem ondergaat.
Stress	Een patroon van gedragsrespons en fysiologische reacties op een gebeurtenis die het vermogen van mensen om te reageren ofwel volledig aanspreekt, ofwel overstijgt.
Stressoren	Gebeurtenissen of stimuli in de omgeving die iets of iemand bedreigen.
Coping respons	Een respons van een organisme om de bedreigende stimulus te vermijden, eraan te ontsnappen of het effect ervan te minimaliseren.
Vecht- of vluchtrespons	Het lichaam maakt zich klaar om direct op een dreiging te kunnen reageren, om te vechten of te vluchten.
Tend-and-befriend reactie	Reactie die vaak bij vrouwen voorkomt: ze beschermen hun kinderen en vormen hechte banden met groepen om veilig te zijn.
Oxytocine	Hormoon dat wel beschreven wordt als het knuffelhormoon en belangrijk is voor sociale banden.
HPA-systeem	Het biologische systeem dat verantwoordelijk is voor de stress reactie.
Cortisol	Stresshormoon dat voor de vele lichaamsreacties op stress veroorzaakt.
Lymfocyten	Witte bloedlichaampjes die ook wel bekend staan als B-cellen, T-cellen of natuurlijke ‘killer cells’.
Immuunsysteem	Het mechanisme van het lichaam om micro-organismen zoals bacteriën en virussen te elimineren.
Algemene aanpassing syndroom	Stressrespons die bestaat uit een alarmfase, een verzetfase en een uitputtingsfase.
Plaque	Vettige substanties die ervoor zorgen dat wanneer we ouder worden, de aderen die neer het hart toe leiden, smaller worden.
Type A gedragspatroon	Patroon van gedrag, bestaande uit: vijandigheid, agressiviteit, competitiedrift, rusteloosheid, ongeduldigheid, en het onvermogen om te kunnen ontspannen.
Type B gedragspatroon	Patroon van gedrag, bestaande uit: ontspannen, makkelijk in de omgang en minder concurreren.
Allostatic load theory of illness	Stelt dat mensen niet in staat zijn om naar een normale lichamelijke staat terug te eren als ze voortdurend gestrest zijn.
Anticiperende coping	Komt voor wanneer mensen proberen om te gaan met een toekomstige stressor.
Primaire waardering	Beslissen of een stimulus stressvol is of irrelevant.
Secundaire waardering	Het evalueren van opties en het kiezen van een bepaald soort coping.
Emotiegerichte coping	Het proberen te voorkomen van een emotionele reactie naar aanleiding van een stressor.
Probleemgerichte coping	Wanneer mensen stappen ondernemen om de stressor te confronteren of te minimaliseren.
Body mass index (BMI)	Een ratio van gewicht ten opzichte van lengte, wordt gebruikt om zwaarlijvigheid te meten.
Anorexia nervosa	Eetstoornis waarbij mensen extreem bang zijn om dik te worden en daarom weigeren om te eten.
Bulimia nervosa	Eetstoornis die wordt gekenmerkt door vasten, eetbuien en overgeven.
Binge-eating disorder	Variant van bulimia nervosa, maar na het eten wordt niet overgegeven.
Sociale integratie	De kwaliteit van de sociale relaties van een persoon.
Buffer hypothese	Het idee dat andere mensen als directe steun kunnen dienen om anderen te ondersteunen in het omgaan met een stressvolle gebeurtenis.

Hoofdstuk 11

Ontwikkelingspsychologie	Domein dat zich bezighoudt met de veranderingen in het lichaam, de cognitie en in het sociaal gedrag van mensen gedurende hun leven.
Teratogenen	Omgevingsinvloeden die de embryo of foetus negatief beïnvloeden.
Foetale alcoholsyndroom	Syndroom dat bestaat uit een laag geboortegewicht, gezichts- en hoofdabnormaliteiten, gedrags- en cognitieve problemen, en een laag IQ.
Grijpreflex	Reflex van baby’s om dingen vast te grijpen.
Zuigreflex	Het automatisch zuigen als de baby een tepel voelt.
Synaptic pruning	Neuronale verbindingen die zelden worden gebruikt verdwijnen met de tijd.
Kritieke periode	Periode waarin bepaalde ervaringen meegemaakt moeten worden zodat de hersenen zich normaal kunnen ontwikkelen.
Kritische periode hypothese	Stelt dat input uit de omgeving nodig is, maar dat onze biologische aanleg bepaalt wanneer we deze input moeten krijgen om het te kunnen gebruiken.
Gevoelige periode	Periode waarin vaardigheden het makkelijkst worden geleerd.
Hechting (attachment)	Sterke emotionele band die tijdloos is en blijft bestaan in verschillende omstandigheden.
Imprinting	Het proces van hechting aan de persoon die vlak na de geboorte aanwezig is.
Scheidingsangst	Wanneer kinderen gefrustreerd raken wanneer ze hun ouders niet kunnen zien.
Strange Situation Test	Test waarbij de soort hechting van een kind wordt vastgesteld.
Veilige hechting	Wanneer kinderen vrolijk zijn als ze met speelgoed spelen als hun moeder de kamer verlaten heeft. Ook zijn ze vriendelijk als er een vreemde binnenkomt.
Vermijdende hechting	Wanneer kinderen niet gefrustreerd raken als de ouder de kamer verlaat. Als ze wel gefrustreerd raken, kunnen ze getroost worden door een vreemde.
Angstig-ambivalente hechting	Wanneer kinderen ontroostbaar zijn als de ouder weg gaat. Bij terugkomst gedraagt het kind zich tegenstrijdig: wil getroost worden, maar duwt zichzelf weg van de ouder.
Gedesorganiseerde hechting	Wanneer kinderen glimlachen als ze hun ouder zien, maar ook bang en vermijdend zijn.
Preferential looking technique	Techniek waarmee onderzoekers vaststellen of baby’s onderscheid kunnen maken tussen twee objecten.
Orienting reflex	De neiging die mensen hebben om meer aandacht te besteden aan nieuwe stimuli.
Infantiele amnesie	Volwassenen hebben geen herinneringen aan hun vroege kindertijd.
Assimilatie	Het proces waarbij nieuwe informatie wordt ingepast in een bestaand schema.
Accommodatie	Het proces waarbij een schema aangepast wordt om een nieuwe ervaring te kunnen organiseren.
Sensorimotorische fase	Eerste fase van cognitieve ontwikkeling volgens Piaget (0-2 jaar).
Objectpermanentie	Het begrip dat een object blijft bestaan als het niet meer gezien kan worden.
Preoperationele fase	Tweede fase van cognitieve ontwikkeling volgens Piaget (2-7 jaar).
Concrete operationele fase	Derde fase van cognitieve ontwikkeling volgens Piaget (7-12 jaar).
Formeel operationele fase	Vierde fase van cogitieve ontwikkeling volgens Piaget (12-volwassenheid).
Baillargeon test	Test waarbij onderzoekers situaties manipuleren door deze onmogelijk te maken.
Theory of mind	Houdt in dat we andermans gedrag kunnen verklaren en voorspellen, omdat we erkennen dat ze op een bepaalde manier denken.
Egocentrische fase	Andere naam voor de preoperationele fase omdat kinderen dan dingen alleen van hun eigen perspectief kunnen zien.
Preconventionele niveau	Eerste niveau van moraliteitsontwikkeling: kinderen geven antwoorden op basis van egoïsme of plezierige uitkomsten.
Conventionele niveau	Tweede niveau van moraliteitsontwikkeling: vooral letten op regels en wetten.
Postconventionele niveau	Laatste niveau van moraliteitsontwikkeling: een afweging maken tussen regels en verlangens.
Taal	Systeem waarbij we klanken en symbolen gebruiken om te communiceren.
Morfemen	De kleinste delen van een woord die een betekenis hebben.
Fonemen	Spraakklanken.
Syntax	De taalregels die uitmaken hoe woorden samengevoegd moeten worden om betekenisvolle zinnen te maken.
Telegrafische spraak	Gebruik van basiszinnen die woorden en grammaticale regels missen.
Language acquisition device	Idee van een ingebouwd taalapparaat dat universele grammatica zou bevatten.
Oppervlakte structuur	Hoe mensen woorden combineren om zinnen te maken.
Diepe structuur	Gaat om de impliciete betekenissen van zinnen.
Creole	Term die beschrijft dat een taal zich ontwikkelt door een mengeling van bestaande talen.
Pidgin	Een informele creole zonder consistente grammaticale regels.
Inner speech	Het internaliseren van woorden.
Sociale ontwikkeling	Staat voor de rijping van vaardigheden en vermogens zodat mensen met elkaar kunnen samenleven.
Gender	De culturele verschillen tussen mannen en vrouwen.
Gender identiteit	Persoonlijke overtuigingen over of je een man of een vrouw bent.
Gender rollen	Karakteristieken die geassocieerd worden met mannen en vrouwen.
Gender schema’s	Referentiekaders die beïnvloeden hoe mensen het gedrag van mannen en vrouwen waarnemen.
Sociaal-emotionele selectiviteittheorie	Stelt dat oudere mensen weten dat ze weinig tijd over hebben.
Dementie	Een progressieve achteruitgang van denken, geheugen en gedrag.

Hoofdstuk 12

Attituden	Meningen over objecten, gebeurtenissen of ideeën.
Mere exposure effect	Het fenomeen dat als we steeds meer en vaker blootgesteld worden aan een item, ontwikkelen we vaak een positieve attitude tegenover dat item.
Attitude accessibility	Het gemak waarmee herinneringen die gerelateerd zijn aan een attitude uit het geheugen opgehaald kunnen worden.
Expliciete attitude	Een attitude waar je je bewust van bent.
Impliciete attitude	Een attitude waar je je niet bewust van bent dat je die attitude hebt.
Cognitieve dissonantie	Een perceptueel probleem wanneer er een contradictie is tussen twee attituden of tussen een attitude en een gedraging.
Postdecisional dissonance	Doet zich voor wanneer mensen na het maken van een keuze alleen maar denken over de positieve aspecten van hun keuze.
Overtuiging (persuasion)	De bewuste en actieve inspanning om een attitude te veranderen door een boodschap te geven.
Elaboration likelihood model	Een theorie over hoe overtuigende berichten tot de verandering van attitudes leiden.
Non-verbaal gedrag	Gezichtsuitdrukkingen, gebaren, manieren en bewegingen die een communicerende functie hebben.
Thin slices of behavior	Het accuraat een oordeel kunnen maken over anderen op basis van een paar seconden van observatie.
Attributies	De causale verklaringen die mensen bedenken voor gebeurtenissen of gedrag van anderen.
Just World hypothesis	Stelt dat slachtoffers vaak de schuld krijgen van onverklaarbare of onlogische situaties.
Persoonlijke attributies	Verklaringen voor interne kenmerken van mensen, zoals hun humeur en vaardigheden.
Situationele attributies	Verklaringen voor externe gebeurtenissen, zoals het weer, ongelukken of de handelingen van andere mensen.
Fundamentele attributiefout/correspondence bias	Als andermans gedrag verklaard wordt, worden er meer persoonlijke attributies gemaakt dan situationele attributies. Wanneer mensen attributies over zichzelf maken benadrukken ze situationele factoren in plaats van persoonlijke trekken.
Actor/observer discrepantie	Het verschil in het uitleggen van gedrag van jezelf en het gedrag van anderen.
Stereotypen	Cognitieve schema’s waarmee we informatie over mensen makkelijk kunnen organiseren op basis van de groep waar ze toe behoren.
Self-fulfilling prophecy	De observatie dat mensen zich gaan gedragen op manieren die voldoen aan de verwachtingen van anderen.
Vooroordelen	Gevoelens of houdingen die geassocieerd zijn met stereotypen.
Discriminatie	De misplaatste en ongerechtvaardigde behandeling van mensen op basis van de groep waar ze toe behoren.
Ingroup favoritism	Mensen hebben een positievere mening over mensen uit hun eigen groep dan over mensen uit andere groepen.
Sociale facilitatie	Houdt in dat de aanwezigheid van anderen ervoor zorgt dat we beter presteren.
Social loafing	Wanneer mensen minder hard werken in een groep dan wanneer ze alleen zijn.
Deïndividuatie	Wanneer mensen zich niet erg bewust van zichzelf zijn en hun individualiteit verliezen.
Risky-shift effect	Groepen maken gevaarlijkere keuzes dan individuen.
Groepspolarisatie	Wanneer mensen uit een groep tot een besluit komen waar iedereen het volledig mee eens lijkt te zijn.
Groepsdenken (groupthink)	Is de extreme vorm van groepspolarisatie en komt voor als een groep onder grote druk staat.
Sociale normen	Gedragsnormen die het gedrag van individuen beïnvloeden.
Conformiteit	Mensen passen hun mening of gedrag aan zodat deze veel meer overeenkomt met de meningen of gedragingen van andere mensen.
Volgzaamheid	Staat voor de neiging om te doen wat anderen willen.
Voet-in-de-deur effect	Mensen geven sneller toe aan een groot verzoek als ze een klein verzoek al geaccepteerd hebben.
Deur-in-het-gezicht effect	Mensen accepteren een klein verzoek sneller als ze een groter verzoek hebben afgewezen.
Low-balling strategie	Voorbeeld: wanneer een klant akkoord is gegaan met een bepaalde prijs komt de verkoper iets later terug met de mededeling dat de prijs iets hoger is uitgevallen. In de meeste gevallen accepteert de klant dit.
Agressie	Elke gedraging die uitgevoerd wordt om een ander pijn te doen.
Frustatie-agressie hypothese	Stelt dat de mate waarin mensen gefrustreerd zijn een goede voorspeller is van agressief gedrag.
Eerculturen (culture of honor)	Culturen waar mannen worden geprimed om hun reputatie te beschermen door lichamelijke agressie te uiten.
Prosociaal gedrag	Wanneer we dingen doen waar anderen profijt van hebben.
Altruïsme	Mensen die hulp nodig hebben willen helpen zonder dat je daar zelf profijt van hebt.
Bloedverwant selectie	Het idee dat we in het verleden altruïstisch zijn geweest tegenover mensen die onze genen delen.
Wederkerig helpen	Helpen omdat we hopen dat mensen ons op een dag ook willen helpen.
Omstander interventie effect	Naarmate er meer mensen aanwezig zijn bij een noodsituatie, voelen mensen zich minder verantwoordelijk om te helpen.

Hoofdstuk 13

Persoonlijkheid	Stabiele karakteristieken, emotionele reacties, gedachten en gedragingen in verschillende omstandigheden.
Persoonlijkheidstrek	Karakteristiek die bepaalt hoe iemand zich gedraagt in verschillende omstandigheden.
Psychodynamische theorie	Stelt dat onbewuste krachten gedrag beïnvloeden.
Topografische model	Stelt dat het verstand verdeeld kan worden in drie zones: het onbewuste, het prebewuste en het bewuste.
Psychoseksuele fase	De ontwikkelingsfase volgens Freud die samenhangen met de navolging of bevrediging van seksuele driften.
Id	Een onbewuste kracht die functioneert volgens het plezierprincipe.
Superego	De internalisering van sociale regels.
Ego	Probeert een tussenweg te vinden tussen het id en superego.
Verdedigingsmechanismen	Onbewuste mentale strategieën om fezelf te beschermen tegen frustratie.
Object relations theory	De hechting tussen kinderen en ouders is belangrijk.
Humanistische benadering	Bestudeert persoonlijkheid door de rol van persoonlijke ervaringen en overtuigingen te benadrukken.
Phenomenology	De subjectieve ervaringen van mensen.
Persoonlijkheidstypen	Categorieën die gebaseerd zijn op algemenen persoonlijkheidskenmerken.
Trekbenadering	Probeert persoonlijkheid te bestuderen aan de hand van de mate waarin mensen verschillen in persoonlijkheidskenmerken.
Vijf factoren theorie	Het idee dat persoonlijkheid beschreven kan worden aan 5 factoren: extraversie, neuroticisme, consciëntieusheid, aangenaamheid en openheid voor ervaring.
Cognitive-affective personality system (CAPS)	Systeem dat stelt dat reacties van mensen in een situatie worden beïnvloedt door hoe ze de situatie in hun hoofd opslaan, wat voor gevoel de situatie hun geef, de vaardigheden die ze hebben om met uitdagingen om te gaan en de effecten van hun gedrag te voorspellen.
Zelfregulerende capaciteiten	Mensen stellen doelen voor zichzelf, evalueren hun voortgang en passen hun gedrag aan om hun doelen te bereiken.
Idiografische benaderingen	Benadering om persoonlijkheid te bestuderen: stelt het individu centraal.
Centrale trekken	Trekken waarmee iemand zichzelf probeert te definiëren.
Secundaire trekken	Trekken die de persoonlijkheid van iemand in mindere mate beschrijft.
Nomothetische benaderingen	Benadering om persoonlijkheid te bestuderen: richt zich op karakteristieken die bij alle mensen voorkomen, al is er wel sprake van variatie tussen individuen.
Projectieve testen	Onderzoeken onbewuste processen door mensen onduidelijke stimuli te laten interpreteren.
Rorschach inktvlekkentest	Test waarbij mensen naar betekenisloze plaatjes moeten kijken waar inktvlekken op staan en deze moeten interpreteren.
Thematic Apperception Test (TAT)	Test waarbij iemand een onduidelijke foto te zien krijgt en hierbij een verhaal moet verzinnen.
Objectieve testen	Proberen persoonlijkheid te onderzoeken door middel van observatie of zelfrapportage.
Situationalisme	Stelt dat gedrag evenveel wordt bepaald door situaties als door persoonlijkheidstrekken.
Interactionisten	Onderzoekers die geloven dat gedrag wordt bepaald door zowel persoonlijkheidstrekken als situaties.
Temperament	Biologisch gebaseerde neigingen om zich op een bepaalde manier te voelen of gedragen.
Ascending reticular activating system (ARAS)	Hersenstructuur die de alertheid van de cortex reguleert.
Arousability	Reactiviteit op stimuli.
Behavioral approach system (BAS)	Systeem in de hersenen dat ervoor zorgt dat we stimuli willen benaderen om beloond te worden.
Behavioral inhibition system (BIS)	Systeem in de hersenen dat gevoelig is voor straf.
Early experimental calibration systeem	De mens heeft in het verleden strategieën (trekken) gekozen dit tot positieve uitkomsten leidden.
Karakter aanpassingen	Aanpassingen die mensen maken om de omgeving tegemoet te komen.
Zelfschema	Het cognitieve aspect van het zelfconcept en bestaat uit een geïntegreerde set van herinneringen, overtuigingen en generalisaties over het zelf.
Sociometer	Een interne monitor die ons laat merken of we geaccepteerd of afgewezen worden door een sociale groep.
Terror management theorie	Stelt dat zelfvertrouwen mensen beschermt tegen de angst dat ze uiteindelijk zullen sterven.
Self-serving bias	De gewoonte van mensen om te zeggen dat succes komt door hun persoonlijke kwaliteiten, terwijl falen komt door externe factoren.
Interdependent self-construals	Zelfconcepten die vooral bepaald worden door sociale rollen en persoonlijke relaties.
Independent self-construals	Zelfconcepten die gebaseerd zijn op het unieke zelf.

Hoofdstuk 14

Psychopathologie	Term die mentale stoornissen beschrijft.
Etiologie	Factoren die bijdragen aan de ontwikkeling van een stoornis.
Multiaxiaal systeem	Iemand diagnosticeren door te beschrijven hoe deze persoon op de vijf assen scoort.
Assessment	Iemands mentale staat onderzoeken om mogelijke mentale ziekten te diagnosticeren.
Neuropsychologische testen	Een cliënt wordt gevraagd om handelingen uit te voeren waar planning, coördinatie of geheugen voor nodig is.
Beck depression inventory	Korte test die gebruikt wordt om uit te zoeken of iemand aan depressie lijdt.
Dissociatieve identiteitsstoornis	Het voorkomen van twee of meer verschillende identiteiten in 1 individu.
Diathesis-stress model	Stelt dat een stoornis ontstaat door een aanleg (diathese) die getriggerd wordt door de omgeving (stress).
Familie systeem model	Stelt dat symptomen binnen een individu laten zien dat er problemen aanwezig zijn in de familie.
Socioculturele model	Stelt dat psychopathologie het resultaat is van de interactie tussen individuen en hun culturen.
Cognitieve gedragsbenadering	Stelt dat psychopathologie het resultaat is van verkeerde en aangeleerde cognities.
Gegeneraliseerde angststoornis	Zorgt ervoor dat mensen constant angstig zijn zonder dat het iets te maken heeft met een specifiek object of een situatie.
Paniek stoornis	Gekenmerkt door plotselinge en overweldigende aanvallen van intense angst.
Agorafobie	Wanneer mensen bang zijn om in situaties terecht te komen waar ze niet snel uit kunnen ontsnappen.
Obsessief-compulsieve stoornis	Mensen met deze stoornis hebben last van opdringerige gedachten en dwangmatige handelingen.
Stemmingsstoornissen	Stoornissen die gekenmerkt worden door extreme gevoelens.
Major depressie	Stoornis die bestaat uit ernstige gevoelens en het niet meer plezier beleven aan leuke activiteiten.
Dysthymie	Vorm van depressie die minder ernstig is dan major depressie.
Bipolaire stoornis	Stoornis die gekenmerkt wordt door afwisselende perioden van manie en depressie.
Aangeleerde hulpeloosheid model	Stelt dat depressie ontstaat doordat mensen het gevoel hebben dat ze geen controle hebben over de gebeurtenissen om hun heen.
Schizofrenie	Psychotische stoornis die gekenmerkt wordt door veranderde percepties, emoties, gedachten en bewustzijnsgevoel.
Positieve symptomen (van schizofrenie)	Gedragsexcessen zoals wanen en hallucinatie.
Negatieve symptomen (van schizofrenie)	Gebreken in functioneren, zoals geen emotie tonen, een vertraagde spraak en verstoorde motoriek.
Wanen (delusions)	Onware persoonlijke overtuigingen die gebaseerd zijn op een incorrecte interpretatie van de buitenwereld.
Hallucinaties	Onjuiste zintuiglijke percepties die iemand ervaart.
Verzwakken van associaties	Een spraakpatroon onder schizofrenie cliënten waarbij hun gedachten gedesorganiseerd zijn of betekenisloos.
Gedesorganiseerd gedrag	Algemeen vreemd gedrag.
Catatonische schizofrenie	Mensen die hieraan lijden herhalen constant woorden die ze horen (echolalie).
Borderline persoonlijkheidsstoornis	Stoornis die gekenmerkt wordt door verstoringen in identiteit, impulsen en gevoelens.
Antisociale persoonlijkheidsstoornis	Stoornis die gekenmerkt wordt door een gebrek aan empathie en berouw.
Autisme	Ontwikkelingsstoornis die samengaat met gebrekkige sociale interactie, verstoorde communicatie en een beperkt aantal interesses.
Attention-deficit/hyperactivity disorder	Stoornis die gekenmerkt wordt door impulsiviteit, hyperactiviteit en onoplettendheid.

Hoofdstuk 15

Psychotherapie	Psychologische behandelingen.
Biologische therapieën	Therapieën die gebaseerd zijn op de medische benadering van ziekten en stoornissen.
Psychodynamische behandeling	Behandeling die bedoeld is om de onbewuste gevoelens van mensen naar boven te halen.
Humanistische therapieën	Het doel van deze therapieën is het behandelen van de persoon in zijn geheel.
Cliëntgerichte therapie	Een empatische benadering naar therapie; het moedigt persoonlijke groei aan door groter zelfbegrip.
Cognitieve therapie	Therapie die gebaseerd is op het idee dat verstoorde gedachten tot afwijkend gedrag en afwijkende emoties kunnen leiden.
Cognitieve herstructurering	Het helpen van cliënten om zich bewust te worden van verkeerde denkpatronen.
Cognitieve gedragstherapie	Een integratie van gedragstherapie en cognitieve therapie om verkeerde gedachten en gedragspatronen af te leren.
Blootstelling (exposure)	De cliënt krijgt herhaaldelijk te maken met de stimulus of de situatie waar hij bang voor is.
Uitgedrukte emotie	Een patroon van interacties dat bestaat uit een te grote emotionele betrokkenheid, kritische opmerkingen, en vijandigheid gericht naar een cliënt door familieleden.
Psychotrope medicaties	Medicijnen die mentale processen beïnvloeden.
Anti-angst medicatie	Wordt gebruikt voor de korte termijn behandeling van angst.
Antidepressiva	Medicatie die gebruikt wordt om depressie te behandelen.
Antipsychotica	Medicatie die gebruikt wordt om psychotische stoornissen, waaronder schizofrenie, te behandelen.
Tardieve dyskinesie	De onvrijwillige beweging van de spieren.
Clozapine	Medicijn dat niet bindt aan dopamine receptoren, maar aan serotonine, norepinephrine, histamine en acetylcholine.
Lithium	Meest effectieve behandeling voor bipolaire depressie.
Anticonvulsanten	Medicijnen die lichamelijke aanvallen voorkomen.
Elektro-convulsieve therapie (ECT)	Therapie die bestaat uit het geven van een elektrische schok aan de hersenen om depressie te behandelen.
Transcraniale magnetische stimulatie (TMS)	Therapie die bestaat uit het tijdelijk verstoren van alle hersenactiviteit in een hersengebied door een zeer sterk magnetisch veld.
Angsthiërarchie	Een hiërarchische lijst van situaties die angst oproepen bij de persoon in kwestie.
Imipramine	Medicijn dat paniekaanvallen voorkomt, maar de angst voor een aanval niet ongedaan maakt.
Dialectische gedragstherapie (DGT)	Een combinatie van gedrags-, cognitieve en psychodynamische benaderingen. Effectieve behandeling voor borderline.
Methylphenidate (ritalin)	Medicijn wat een effectieve behandeling is voor ADHD.
Toegepaste gedragsanalyse	Gedragingen die beloond worden zouden vaker herhaald moeten worden de bestrafte gedragingen.

Oefenvragen

Welke stelling(en) is/zijn juist of onjuist? (H3)

Sensorische neuronen zijn efferente neuronen.
Motorische neuronen zijn afferente neuronen.

Stelling 1 is juist, stelling 2 is onjuist.
Stelling 1 is onjuist, stelling 2 is juist.
Beide stellingen zijn juist.
Beide stellingen zijn onjuist.

2. Welke volgorde in het verloop van een actiepotentiaal is juist (beginnend bij het cellichaam)? (H3)

a) Cellichaam, terminalknopen, axon, synapse, dendrieten

b) Cellichaam, axon, dendrieten, terminalknopen, synapse

c) Cellichaam, axon, terminalknopen, synapse, dendrieten

d) Cellichaam, terminalknopen, axon, dendrieten, synapse

3. Welk soort golven doen zich voor op een EEG wanneer een persoon net in slaap is gevallen? (H4)

a) Bèta golven

b) Thèta golven

c) Alfa golven

d) Delta golven

4. Geef het begrip van de volgende omschrijving: een perceptie van diepte hebben, simpelweg omdat we twee ogen hebben. (H5)

5. Jantje heeft huisarrest omdat hij voor de zoveelste keer zijn huiswerk niet had gemaakt. Een week later heffen zijn ouders het huisarrest op omdat Jantje de hele week zijn huiswerk heeft gemaakt. Wat voor soort versterker of straf is het opheffen van de huisarrest? (H6)

a) Positieve versterker

b) Negatieve versterker

c) Positieve straf

d) Negatieve straf

6. Wat is het verschil tussen een beschikbaarheid heuristiek en een representativiteit heuristiek? (H8)

7. Wat kan ervoor zorgen dat intrinsieke motivatie voor een bepaalde handeling verdwijnt? (H9)

8. Van welk soort hechting is er sprake wanneer een kind het volgende gedrag laat zien: Het kind raakt niet gefrustreerd als de ouder de kamer verlaat. Als het kind wel gefrustreerd raakt, kan deze getroost worden door een vreemde. (H11)

a) Gedesorganiseerde hechting

b) Angstig-ambivalente hechting

c) Veilige hechting

d) Vermijdende hechting

9. Wat wordt er bedoeld met positieve en negatieve symptomen van schizofrenie? (H14)

10. Welk soort therapie hoort bij de volgende omschrijving: Een empatische benadering naar therapie; het moedigt persoonlijke groei aan door groter zelfbegrip? (H15)

Antwoorden oefenvragen

Antwoorden

d) Beide stellingen zijn onjuist. Sensorische neuronen zijn afferente neuronen (zij gaan naar het brein toe. Motorische neuronen zijn efferente neuronen (zij gaan van het brein af).

c) Cellichaam, axon, terminalknopen, synapse, dendrieten. De actiepotentiaal gaat van het cellichaam via de axon naar de terminalknopen. Hier wordt de actiepotentiaal omgezet in een stof of hormoon die over de synapse wordt gestuurd naar de dendrieten van een andere neuron.

b) Thètagolven. Alfagolven doen zich voor wanneer een persoon zijn ogen heeft gesloten en ontspant. Bétagolven doen zich voor wanneer een persoon wakker is en de neuronen actief zijn. Deltagolven doen zich voor wanneer een persoon diep in slaap is.

Binoculaire dispariteit.

b) negatieve versterker. Het ‘positieve’ van een versterker of straf geeft aan dat er iets gegeven wordt aan een persoon (bijv. snoep bij een versterker en huisarrest bij een straf. Het ‘negatieve’ van een versterker of straf geeft aan dat er iets weggenomen wordt van een persoon (bijv. huisarrest bij een versterker en snoep bij een straf.)

Een beschikbaarheid heuristiek is: een beslissing maken gebaseerd op het antwoord dat het snelst in je opkomt.

Een representativiteit heuristiek is: een regel voor categorisatie gebaseerd op hoe gelijk een persoon of object is aan onze prototypes van die categorie.

Intrinsieke motivatie betekent dat je iets doet omdat je het leuk vindt. Stel dat een kind op de basisschool veel oefeningen doet in het rekenboek omdat hij/zij het leuk vindt. Het kan zijn dat wanneer elke keer dat het kind een oefening heeft gemaakt en hiervoor een cijfer wordt gegeven, hij/zij rekenen minder leuk gaat vinden. De intrinsieke motivatie is dan verdwenen door de extrinsieke motivatie (het cijfer dat gegeven wordt).

d) Vermijdende hechting.

- Veilige hechting: Wanneer kinderen vrolijk zijn als ze met speelgoed spelen als hun moeder de kamer verlaten heeft. Ook zijn ze vriendelijk als er een vreemde binnenkomt.

- Angstig-ambivalente hechting: Wanneer kinderen ontroostbaar zijn als de ouder weg gaat. Bij terugkomst gedraagt het kind zich tegenstrijdig: wil getroost worden, maar duwt zichzelf weg van de ouder.

- Gedesorganiseerde hechting: Wanneer kinderen glimlachen als ze hun ouder zien, maar ook bang en vermijdend zijn.

Positieve symptomen zijn de symptomen die schizofrenie patiënten die ‘extra’ zijn, gedragsexcessen, zoals: wanen en hallucinatie.

Negatieve symptomen zijn de symptomen die gebreken aangeven bij schizofrenie patiënten, zoals: geen emotie tonen, een vertraagde spraak en verstoorde motoriek.

Cliëntgerichte therapie.

Access:

Public

1486 keer gelezen

Begrippenlijst bij Psychology van Gray en Bjorklund - 7e druk

Begrippenlijst bij Psychology van Gray and Bjorklund

Begrippen bij de grondslagen van de psychologie als wetenschap
Begrippen bij de methoden van de psychologie
Begrippen bij de genetische en evolutionaire basis van gedrag
Begrippen bij de basisprocessen van leren
Begrippen bij de neuronen
Begrippen bij de motivatie en emotie
Begrippen bij de zintuigen
Begrippen bij het zien
Begrippen bij het bewustzijn en geheugen
Begrippen bij de intelligentie en redenering
Begrippen bij de ontwikkeling van denken en taal
Begrippen bij de sociale ontwikkeling
Begrippen bij de sociale perceptie en attitudes
Begrippen bij de sociale invloeden op gedrag
Begrippen bij de persoonlijkheid
Begrippen bij de psychische stoornissen
Begrippen bij de behandeling
Bron

Begrippen bij de grondslagen van de psychologie als wetenschap

psychology psychologie	Wetenschap van de geest en het gedrag.
behavior gedrag	Handelingen/gedragingen van een persoon of van een dier die men kan waarnemen.
mind geest	Subjectieve ervaringen van een persoon zoals sensaties, waarnemingen, gedachten, dromen, beweegredenen en emotionele gevoelens.
science wetenschap	Pogingen om antwoorden op bepaalde vragen te verkrijgen door de systematische verzameling en logische analyses van data welke objectief wordt geobserveerd.
dualism dualisme	Zienswijze dat elk mens bestaat uit twee afzonderlijke maar samengevoegde delen: een materieel lichaam en een immateriële ziel.
reflexes reflexen	Onvrijwillige reacties op bepaalde stimuli.
materialism materialisme	Zienswijze dat de geest een betekenisloos concept is en dat er niets meer bestaat dan materie en energie.
reflexology reflexologie	Zienswijze dat al het menselijk gedrag ontstaat door middel van reflexen. Zogenaamde vrijwillige handelingen zijn eigenlijk complexe reflexen waarbij de hogere hersendelen betrokken zijn.
localization of function lokalisatie van functie	Specifieke delen van het brein dienen specifieke functies bij de productie van de mentale ervaring en gedrag.
empiricism empirisme	Zienswijze dat menselijke kennis en gedachten voortkomen vanuit de waarneming zoals zien en horen.
law of association by contiguity wet van associatie van nabijheid	Als een persoon twee gebeurtenissen in de omgeving (op hetzelfde moment of kort na elkaar) ervaart, worden die gebeurtenissen met elkaar geassocieerd in het brein, zodat later het denken aan de ene gebeurtenis automatisch leidt tot het denken aan de ander.
nativism nativisme	Tegenovergestelde van empirisme, dat sommige kennis en regels aangeboren zijn en niet door middel van ervaring verkregen hoeven te worden.
a priori knowledge a priori kennis	Kennis die al in het brein aanwezig is en dus niet hoeft te worden geleerd.
a posteriori knowledge a posteriori kennis	Kennis die wordt vergaart door middel van ervaring in de omgeving. Eerst is hiervoor a priori kennis nodig.
level of analysis niveau van analyse	Niveau of type van oorzakelijke processen wat bestudeerd wordt.
sexual jealousy seksuele jaloezie	Groep emoties en gedragingen die ontstaan wanneer een persoon denkt dat zijn of haar relatie met een (potentiële) seksuele partner bedreigd wordt door de betrokkenheid van de partner met een andere persoon.
behavioral neuroscientists gedragsneurowetenschappers	Wetenschappers die bestuderen hoe het zenuwstelsel een bepaald gedrag produceert.
behavioral geneticists gedragsgenetici	Wetenschappers die psychologische verschillen tussen mensen proberen te verklaren aan de hand van verschillen in hun genen.
evolutionary psychologists evolutionaire psychologen	Wetenschappers die bestuderen hoe of waarom bepaalde kenmerken van mensen tot stand kwamen in de evolutie.
evolutionary functions evolutionaire functies	Voordelen van overleving of reproductie.
learning psychologists leerpsychologen	Onderzoekers die gedragingen verklaren in termen van ervaringen uit het verleden.
cognition cognitie	Informatie (zoals gedachten, overtuigingen en herinneringen) die is opgeslagen en op een bepaald moment geactiveerd wordt door de hersenen.
social psychologists sociaal psychologen	Onderzoekers die in kaart brengen hoe mentale ervaringen en gedrag beïnvloedt wordt door anderen of door onze gedachten over anderen.
cultural psychologists cultuurpsychologen	Onderzoekers die mentale ervaringen verklaren door te kijken naar de cultuur waarin de persoon zich heeft ontwikkeld.
developmental psychologists ontwikkelingspsychologen	Onderzoekers die leeftijdsverschillen in kaart brengen met betrekking tot de manier waarop mensen denken, zich voelen en gedragen.

Begrippen bij de methoden van de psychologie

fact (observation) feit (observatie)	Objectieve bewering, meestal gebaseerd op directe observatie, waarover observatoren het eens zijn.
theory theorie	Idee of conceptueel model welke is ontworpen om bestaande feiten te verklaren en voorspellingen te doen over nieuwe feiten die ontdekt zouden kunnen worden.
hypothesis hypothese	Voorspellingen die gedaan kunnen worden over nieuwe feiten aan de hand van een theorie. Dit is wat specifieker dan een theorie en door middel van een hypothese kan men ook echt iets toetsen.
variable variabele	Alles wat kan variëren (bijvoorbeeld testscores).
independent variable onafhankelijke variabele	Variabele waarvan gedacht wordt dat het een effect teweegbrengt op een andere variabele.
dependent variable afhankelijke variabele	Variabele waarvan gedacht wordt dat hij beïnvloed zal worden. Dit is de uitkomstvariabele.
experiment experiment	Procedure waarbij een onderzoeker één of meer onafhankelijke variabelen systematisch manipuleert en kijkt naar veranderingen in één of meer afhankelijke variabelen. Hij houdt alle andere variabelen hierbij constant.
subjects deelnemers	Mensen of dieren die worden onderzocht in een experiment of een onderzoek.
within-groups experiment binnen-groepen experiment	Onderzoeksdesign waarbij de verschillende condities van de onafhankelijke variabele worden toegepast bij elke deelnemer.
between-groups experiment tussen-groepen experiment	Onderzoeksdesign waarbij de verschillende condities worden toegepast bij verschillende groepen deelnemers.
correlational study correlationeel onderzoek	Type onderzoek waarin de onderzoeker geen variabele manipuleert maar twee of meer variabelen meet om relaties tussen ze te vinden.
descriptive study descriptieve studie	Type onderzoek waarbij het gedrag van een persoon of een groep personen wordt beschreven zonder de relaties tussen verschillende specifieke variabelen te onderzoeken.
laboratory study laboratoriumstudie	Type onderzoek waarbij de deelnemers naar een locatie worden gebracht die is ontworpen om de verzameling van gegevens te optimaliseren of om voor omgevingsfactoren te controleren.
field study veldstudie	Elk onderzoek wat uitgevoerd wordt in een andere setting dan in een laboratorium.
self-report methods zelfrapportagemethoden	Procedures waarbij de deelnemers van een onderzoek hun eigen gedrag of gevoelens moeten beschrijven of beoordelen.
observational methods observationele methoden	Alle procedures waarbij onderzoekers gedrag observeren en registreren.
naturalistic observation naturalistische observatie	Subcategorie van de observationele methoden. De onderzoeker grijpt hierbij niet in op het gedrag van de deelnemer en bestudeerd zo het natuurlijke gedrag.
tests tests	Tweede subcategorie van de observationele methoden. Hierbij presenteert de onderzoeker opzettelijk stimuli of problemen waarop de deelnemer reageert (bijvoorbeeld tests voor probleem oplossen).
descriptive statistics beschrijvende statistiek	Statistiek die een samenvatting weergeeft van de gehele dataset.
inferential statistics inferentiële statistiek	Statistiek waarmee onderzoekers beslissen hoe zeker zij ervan kunnen zijn dat de gevonden resultaten niet door toeval zijn veroorzaakt.
mean gemiddelde	Rekenkundig gemiddelde, bepaald door alle scores op te tellen en deze som te delen door het aantal scores.
median mediaan	Middelste getal van een reeks scores, bepaald door de scores van laag naar hoog te rangschikken en de score te zoeken die hetzelfde aantal scores boven als onder zich heeft.
variability variabiliteit	Mate waarin de getallen in de dataset verschillen van elkaar en van het gemiddelde.
standard deviation standaarddeviatie	Uitdrukking van de variabiliteit. Hoe verder de individuele scores van het gemiddelde afliggen, des te groter is de standaarddeviatie.
correlation coefficient correlatie coëfficiënt	Statistiek waarmee de sterkte en de richting van de relatie tussen bepaalde variabelen uitgedrukt wordt.
positive correlation positieve correlatie	Toename op één variabele valt samen met de neiging van een andere variabele om toe te nemen.
negative correlation negatieve correlatie	Toename op één variabele valt samen met de neiging van een andere variabele om af te nemen.
level of significance, p significantieniveau, p	Mogelijkheid dat een verschil zo groot als, of groter dan, het geobserveerde zal voorkomen door enkel toeval als er in de grotere populatie geen verschil zou zijn tussen de twee gemiddelden.
statistically significant statistisch significant	Wanneer de p-waarde minder dan .05 is. De kans is in dit geval klein (minder dan 5%) dat de resultaten alleen door kans gevonden zouden kunnen zijn.
error ruis	Willekeurige variabiliteit die gevonden wordt in de resultaten.
bias bias	Niet-willekeurige effecten veroorzaakt door een bepaalde factor of bepaalde factoren buiten de onderzoekshypothese
biased sample biased sample	Onderzoek waarin de deelnemers systematisch verschillend blijken te zijn van de deelnemers in een andere groep, of verschillend zijn van de grotere populatie dan waar de onderzoeker in geïnteresseerd is.
reliable betrouwbaar	Wanneer de meting bij elke keer meten dezelfde resultaten oplevert onder bepaalde condities, is deze meting betrouwbaar.
valid valide	Als de meting daadwerkelijk meet wat het beoogt te meten.
observer-expectancy effects observer-expectancy effects	Wanneer de verwachtingen van de onderzoekers beïnvloeden hoe zij zich gedragen tijdens het verzamelen van de data en hierdoor biases ontstaan.
autism autisme	Ontwikkelingsstoornis welke gekenmerkt wordt door een tekort in de mogelijkheid om emotionele banden te vormen en te communiceren met anderen.
blind research blind onderzoek	Onderzoek waarbij de observator niet geïnformeerd is over bepaalde delen van de studie om verwachtingen over de uitkomsten te minimaliseren. Hierdoor wordt geprobeerd observer-expectancy effecten te voorkomen.
subject-expectancy effects subject-expectancy effects	Wanneer de verwachtingen van de deelnemers, in plaats van de behandeling zelf, de geobserveerde verschillen verklaren.
double-blind experiment dubbel blind onderzoek	Onderzoek waarbij zowel de observator als de deelnemers niet weten wat het doel is van het onderzoek.
placebo placebo	Middel wat lijkt op een medicijn maar van zichzelf geen werking heeft.
placebo effects placebo effecten	Subject-expectancy effects, veroorzaakt door de overtuiging van de deelnemers dat de behandeling hen zal helpen.

Begrippen bij de genetische en evolutionaire basis van gedrag

protein molecules proteïnemoleculen	Genen beïnvloeden de ontwikkeling van het lichaam door hun invloed op de productie van deze moleculen.
structural proteins structurele proteïnen	Groep proteïnen die de structuur vormen van elke cel die in het lichaam voorkomt.
enzymes enzymen	Stoffen in het lichaam die elke chemische reactie controleren. Zorgen onder andere voor de afbraak van andere stoffen.
deoxyribonucleic acid (DNA) deoxyribonucleic acid (DNA)	Substantie waarvan genen deel uitmaken in een lange streng moleculen.
ribonucleic acid (RNA) ribonucleic acid (RNA)	Substantie die dient als een voorbeeld voor het produceren van proteïnemoleculen.
gene gen	Deel van een DNA molecule die de code bevat voor het maken van een bepaald type proteïne molecule.
environment omgeving	Elk aspect van een individu en alles wat om het individu heen aanwezig is, behalve de genen zelf.
genotype genotype	Set van genen die een individu bezit.
fenotype fenotype	Observeerbare eigenschappen van het lichaam en gedragstrekken.
chromosomes chromosomen	Structuren in een cel waarin het genetisch materiaal ligt opgeslagen.
mitosis mitose	Proces waarbij cellen zich delen om cellen anders dan ei- of spermacellen te produceren.
meiosis meiose	Proces waarbij cellen zich delen om ei- of spermacellen te produceren
identical (monozygotic) twins eeneiige (monozygotische) tweeling	Tweeling waarvan de personen genetisch identiek aan elkaar zijn.
fraternal (dizygotic) twins twee-eiige (dizygotische) tweeling	Tweeling waarvan de personen de helft van hun genen gemeen hebben.
locus locus	Plaats waar genen zich op een paar chromosomen bevinden.
homozygous homozygoot	Wanneer twee genen op dezelfde locus identiek zijn.
heterozygous heterozygoot	Wanneer twee genen op dezelfde locus niet identiek zijn.
alleles allelen	Verschillende genen die op dezelfde locus zitten en hierdoor mogelijk een paar met elkaar kunnen vormen.
dominant gene dominant gen	Gen waarvan de effecten zichtbaar zijn, zowel in de homozygote als de heterozygote toestand.
recessive gene recessief gen	Gen waarvan de effecten alleen te zien zijn in de homozygote toestand.
transcription factors transcriptiefactoren	Proteïnen die interacteren met de regulerende gebieden van andere genen en zo de mate waarin die genen hun proteïnemoleculen produceren, controleren.
categorical characteristics categoriale kenmerken	Kenmerken waardoor een groep sterk onderscheiden kan worden van een andere groep.
continuous characteristics continue kenmerken	Kenmerken die niet onder twee of meer verschillende groepen vallen maar overal binnen geobserveerde scores kunnen liggen.
normal distribution normale distributie	Overzicht van hoe scores verdeeld zijn, waarin de meeste scores rond het midden vallen en de frequentie richting de twee uiteinden afneemt.
polygenic characteristics polygenetische kenmerken	Kenmerken die steeds anders zijn en meestal beïnvloed worden door veel genen.
selective breeding/ artificial selection selectief fokken/ artificiële selectie	Laten paren van dieren die hoog scoren op een gewenste eigenschap in de hoop dat die eigenschap wordt doorgegeven aan nageslacht.
natural selection natuurlijke selectie	Selective breeding zoals het voorkomt in de natuur.
mutations mutaties	Toevallige fouten tijdens de replicatie van DNA, waardoor het replica niet identiek aan het origineel is.
functionalism functionalisme	Poging om gedrag te verklaren aan de hand van wat het gedrag bijdraagt voor het overleven van een individu.
ultimate explanations ultimate verklaringen	Beweringen over de rol die een bepaald soort gedrag speelt in de overleving en reproductie van een dier.
proximate explanations proximate verklaringen	Verklaringen die zich richten op het mechanisme van een bepaald gedrag of een bepaalde eigenschap in plaats van op de functie die dit gedrag of deze eigenschap vervult.
vestigial characteristics rudimentaire kenmerken	Kenmerken die de behoeften van onze voorouders dienden maar die vandaag de dag niet langer functioneel zijn.
genetic drift genetic drift	Variatie die door kans is ontstaan en niet door selectie.
species-typical behavior soorten-specifiek gedrag	Kenmerkende gedragingen voor een bepaalde soort.
homology homologie	Gelijkenis die tussen twee soorten aanwezig is vanwege gemeenschappelijke voorouders.
analogy analogie	Gelijkenis tussen twee soorten die vanuit convergente evolutie is ontstaan.
convergent evolution convergente evolutie	Wanneer verschillende soorten vanwege dezelfde leefomgeving of leefstijl onafhankelijk van elkaar een bepaald kenmerk ontwikkelen.
polygyny polygynie	Wanneer één man paart met meer dan één vrouw.
polyandry polyandrie	Wanneer één vrouw paart met meer dan één man.
monogamy monogamie	Wanneer één man paart met één vrouw.
polygynandry polygynandrie	Wanneer meerdere mannetjes met meerdere vrouwtjes paren.
parental investment ouderlijke investering	De tijd, energie en het risico op overleven die betrokken is bij het produceren, voeden en zorgen voor nakomelingen.
aggression agressie	Vechten of dreigende vechtpartijen tussen groepen van dezelfde soort.
helping helpen	Elk gedrag dat de overlevingskans of mogelijkheid tot reproductie van een andere individu verhoogt.
cooperation samenwerking	Wanneer een individu een ander helpt terwijl het ook zichzelf helpt.
altruism altruïsme	Wanneer een individu een ander helpt terwijl het zijn eigen overlevingskansen of mogelijkheid tot reproductie verlaagd.
kin selection theory kin selectie theorie	Theorie die stelt dat gedrag wat altruïstisch lijkt voortkomt uit natuurlijke selectie omdat het bij voorkeur naaste familie helpt, welke genetisch het meest gelijk zijn aan de helpende en dus de overleving van de soort bevordert.
nepotism nepotisme	Het helpen van familie bij mensen.
reciprocity theory reciprociteit theorie	Deze theorie stelt dat gedragingen die altruïstisch lijken eigenlijk vormen zijn van samenwerking op de lange termijn.
naturalistic fallacy naturalistische valkuil	Valkuil dat ‘natuurlijk’ vaak wordt gezien als ‘goed’ of ‘moreel’.
deterministic fallacy deterministische valkuil	Aanname dat genetische invloeden op ons gedrag de controle uitoefenen en daar niets tegen te doen is.

Begrippen bij de basisprocessen van leren

learning leren	Elk proces waardoor ervaring op een bepaald moment het gedrag van een individu kan veranderen op een later moment.
reflex reflex	Simpele, relatief automatische, opeenvolging van een stimuli en een reactie gemedieerd door het zenuwstelsel.
stimulus stimulus	Bepaalde, goed afgebakende, gebeurtenis in de omgeving.
response respons	Reactie op een stimulus. Deze wordt meestal geobserveerd in onderzoek.
habituation habituatie	Afname in de sterkte van een reflexieve respons wanneer de stimulus meerdere keren achtereenvolgens wordt aangeboden.
conditioned reflex geconditioneerde reflex	In het experiment van Pavlov vertoonde de hond een geconditioneerde reflex wanneer hij de bel alleen hoorde en al begon te kwijlen.
conditioned stimulus geconditioneerde stimulus	Stimulus die zorgt voor een geconditioneerde reflex (bij de hond van Pavlov is dit de bel).
conditioned response geconditioneerde respons	Geleerde reactie op de stimulus (bij de hond van Pavlov is dit het kwijlen).
unconditioned reflex ongeconditioneerde reflex	Oorspronkelijke, ongeleerde reflex.
unconditioned stimulus ongeconditioneerde stimulus	Stimulus van de ongeconditioneerde reflex (bij de hond van Pavlov is dit het eten wat in de mond van de hond werd geplaatst).
unconditioned response ongeconditioneerde respons	Reactie op de ongeconditioneerde stimulus (het kwijl van de hond).
classical conditioning klassiek conditioneren	Procedure van Pavlov waarbij een neutrale stimulus gekoppeld wordt aan een bepaalde reactie.
extinction extinctie	Wanneer een geconditioneerde respons minder en uiteindelijk niet meer voorkomt in afwezigheid van een reinforcer. De honden van Pavlov gingen steeds minder kwijlen en uiteindelijk helemaal niet meer kwijlen wanneer er geen voedsel meer werd aangeboden na de bel.
spontaneous recovery spontaan herstel	Wanneer de geconditioneerde reflex plotseling weer aanwezig is.
generalization generalisatie	Dezelfde reactie op andere stimuli die erg gelijk aan de oorspronkelijke stimulus zijn.
discrimination training discriminatie training	Procedure om generalisatie te verminderen door de ene reactie te belonen en de ander uit te doven.
behaviorism behaviorisme	Stroming die beweert dat de wetenschap termen moet vermijden die verwijzen naar mentale eenheden zoals gedachten, emoties en motieven, omdat zulke eenheden niet direct geobserveerd kunnen worden.
operant responses operante responsen	Gedrag dat wordt uitgevoerd om een bepaalde effect (een beloning) te verkrijgen.
operant conditioning operante conditionering	Leerproces waardoor het effect, of de consequentie, van een bepaalde gedraging invloed heeft op het vóórkomen van dat gedrag in de toekomst. Wanneer een gedrag beloond wordt, zal dat gedrag in de toekomst vaker voorkomen.
law of effect law of effect	Reacties die tot een bevredigend effect leiden in een bepaalde situatie zullen sneller weer voorkomen in die situatie. Reacties die een onbehaaglijk effect teweegbrengen zullen minder voorkomen in die situatie.
reinforcer reinforcer	Verandering van stimulus die ontstaat na een respons en die het waarschijnlijk maakt dat die respons in de toekomst vaker zal voorkomen.
shaping shaping	Gedrag dat steeds dichter in de buurt komt van het gewenste gedrag wordt beloond totdat het gewenste gedrag in zijn geheel voorkomt en opnieuw beloond kan worden.
extinction extinctie	Afwezigheid van een beloning van een reactie en de hierop volgende daling in de frequentie dat het gedrag voorkomt.
partial reinforcement gedeeltelijke reinforcement	Wanneer bepaalde gedrag maar soms gevolgd wordt door een reinforcer.
fixed-ratio schedule vast ratioschema	Reinforcer komt enkel na een bepaalde hoeveelheid reacties.
variable-ratio schedule variabel ratioschema	Aantal reacties voordat de reinforcer komt varieert onvoorspelbaar.
fixed-interval schedule vast intervalschema	Reinforcer komt enkel na een bepaalde hoeveelheid tijd.
variable-interval schedule variabel intervalschema	Reinforcer komt enkel na een bepaalde hoeveelheid tijd. Deze hoeveelheid varieert telkens.
reinforcement reinforcement	Elk proces wat de kans dat een bepaalde reactie weer zal voorkomen, verhoogt.
positive reinforcement positieve reinforcement	Wanneer het vóórkomen van een stimulus na een reactie het waarschijnlijker maakt dat de reactie weer zal voorkomen.
positive reinforcer positieve reinforcer	Stimulus in het geval van positieve reinforcement.
negative reinforcement negatieve reinforcement	Wanneer de verwijdering van een stimulus na een reactie het waarschijnlijker maakt dat de reactie weer zal voorkomen.
negative reinforcer negatieve reinforcer	Stimulus in het geval van negatieve reinforcement.
punishment straf	Tegenovergestelde van een beloning. Elk proces wat de kans dat een bepaalde reactie weer zal voorkomen, verlaagt.
positive punishment positieve straf	Optreden van een stimulus verminderd de kans dat een reactie weer zal voorkomen.
negative punishment negatieve straf	Weghalen van een stimulus verminderd de kans dat een reactie weer zal voorkomen.
discriminative stimulus discriminatieve stimulus	Stimulus die de beschikbaarheid van een reinforcer aangeeft. De discriminatieve stimulus is aanwezig wanneer een bepaalde reactie beloond zal worden en anders is de stimulus afwezig.
negative contrast effect negative contrast effect	Wanneer (in dit geval) ratten die eerst een sterke reinforcer krijgen en daarna een zwakke reinforcer een scherpe daling in hun reactiesnelheid laten zien.
positief contrast effect positief contrast effect	Wanneer (in dit geval) ratten die eerst een zwakke reinforcer krijgen en daarna een sterke reinforcer een scherpe verhoging van hun reactiesnelheid laten zien.
overjustification effect overmatig rechtvaardigheidseffect	Wanneer de beloning een onnodige rechtvaardiging is geworden van het gedrag.
latent learning latent leren	Leren wat niet direct te zien is in het gedrag van dieren.
observational learning observationeel leren	Leren door naar anderen te kijken.
stimulus enhancement stimulus enhancement	Het object waarmee een persoon geobserveerd wordt, wordt aantrekkelijker voor de observator.
goal enhancement goal enhancement	Drang om dezelfde beloningen te krijgen als de persoon die geobserveerd wordt.
food-aversion learning voedselaversie leren	Mechanisme waardoor de mens leert wat eetbaar is en wat niet. Wanneer iemand misselijk wordt na het eten van een bepaald soort voedsel zal diegene dat voedsel in de toekomst waarschijnlijk vermijden, zelfs als het voedsel niets te maken heeft met de misselijkheid.
imprinting inprenting	Proces waardoor een dier leert herkennen.
critical period kritische periode	Beperkte periode waarin imprinting kan voorkomen.

Begrippen bij de neuronen

neurons neuronen	Zenuwcellen van het lichaam.
central nervous system centraal zenuwstelsel	Hersenen en ruggenmerg.
peripheral nervous system perifere zenuwstelsel	Extensies van het centraal zenuwstelsel, de zenuwen.
nerve zenuw	Groep neuronen bestaande uit de axonen van veel neuronen binnen het perifere zenuwstelsel.
sensory neurons sensorische neuronen	Neuronen die informatie brengen van de zintuiglijke organen (ogen, neus, enz.) via de zenuwen naar het centrale zenuwstelsel.
motor neurons motorneuronen	Neuronen die boodschappen dragen vanuit het centrale zenuwstelsel via de zenuwen naar de spieren en klieren.
interneurons interneuronen	Neuronen die geheel in het centrale zenuwstelsel voorkomen en boodschappen dragen van één groep neuronen naar een andere groep.
cell body cellichaam	Grootste deel van het neuron. Bevat de nucleus van de cel.
dendrites dendrieten	Dunne, buisvormige extensies die zich wijd vertakken en dienen om input te ontvangen voor het neuron.
axon axon	Dunne, buisvormige extensie vanuit het cellichaam welke dient om boodschappen over te brengen naar andere neuronen of, in het geval van motorneuronen, naar spiercellen.
axon terminal axon terminal	Kleine zwelling aan het eind van elk axon.
myelin sheath myelineschede	Omhulsel wat om axonen van sommige neuronen zit.
action potentials actiepotentialen	Alles-of-niets impulsen waardoor neuronen hun invloed uitoefenen op andere neuronen en spiercellen.
cell membrane celmembraan	Poreuze “huid” om elke neuron die bepaalde chemicaliën toestaat om de cel in en uit te stromen, terwijl het andere blokkeert.
intracellulair fluid intracellulaire vloeistof	Vloeistof die zich aan de binnenkant van de cel bevindt.
extracellulair fluid extracellulaire vloeistof	Vloeistof die zich aan de buitenkant van de cel bevindt.
resting potential rustpotentiaal	Lading die over het membraan van een inactieve neuron zit.
depolarization phase depolarisatie-fase	Wanneer een gelijke elektrische spanning binnen en buiten het membraan ontstaat.
repolarization phase repolarisatie-fase	Wanneer het rustpotentiaal weer hersteld wordt.
synapse synaps	Aansluiting tussen elke axon terminal van de zendende neuron en het cellichaam of de dendriet van de ontvangende neuron.
neurotransmitter (transmitter) neurotransmitter (transmitter)	Chemische substantie die de ontvangende neuron verandert op een manier die de productie van actiepotentialen beïnvloed.
excitatory synapse excitatoire synaps	Type synaps waarbij de neurotransmitter natriumkanalen opent.
inhibitory synapse inhibitoire synaps	Type synaps waarbij de neurotransmitter óf chloride- óf kaliumkanalen opent.
sodium-potassium pump natrium-kalium pomp	Chemisch mechanisme in elk deel van het membraan wat natrium uit de cel vervoert en kalium in de cel brengt.
amino acids aminozuren	Bouwstenen die de basis vormen voor proteïne moleculen.
glutamate glutamaat	Neurotransmitter die betrokken is bij het grootste deel van de excitatoire snelle synapsen van het brein.
gamma-aminobutyric acid (GABA) gamma-aminobutyric acid (GABA)	Neurotransmitter die betrokken is bij het grootste deel van de inhibitoire snelle synapsen van het brein.
neuromodulators neuromodulatoren	Transmitters die de cel langdurig veranderen.
neuropeptides neuropeptiden	Grote moleculen bestaande uit een reeks amino acids.
endorphins endorfinen	Deelverzameling neuropeptiden welke de ervaring van pijn kunnen verminderen door hun modulerende effect op pijnneuronen in het ruggenmerg en het brein.
nucleus nucleus	Cluster cellichamen in het centrale zenuwstelsel. Ook wel grijze stof genoemd.
tract tract	Bundel axonen die samen van de ene nucleus naar de ander gaan. Ook wel witte stof genoemd.
transcranial magnetic stimulation (TMS) transcraniale magnetische stimulatie (TMS)	Procedure om functies in de hersenen te lokaliseren door middel van een magnetisch veld waardoor neuronen op een bepaalde plek tijdelijk niet kunnen vuren.
electroencephalogram (EEG) electroencephalogram (EEG)	Registratie van hersenactiviteit gemeten door elektrodes op de schedel.
event-related potential (ERP) event-related potential (ERP)	Snelle verandering in het EEG signaal volgend op een stimulus.
neuroimages neuroimages	Driedimensionale beelden welke de relatieve hoeveelheid aan bloed wat door elk deel van de hersenen stroomt, weergeven.
positron emission tomography (PET) positron emission tomography (PET)	Eerst ontwikkelde neuroimaging techniek. Een radioactieve vloeistof wordt hierbij in het bloed geïnjecteerd.
functional magnetic resonance imaging (fMRI) functional magnetic resonance imaging (fMRI)	Neuro-imaging techniek waarbij een magnetisch veld rond het hoofd van een persoon wordt gecreëerd.
lesions laesies	Beschadigde gebieden in het lichaam.
sensory-perceptual hierarchy sensorische perceptuele hiërarchie	Eén van de twee hiërarchieën binnen het zenuwstelsel, betrokken bij dataverwerking.
motor-control hierarchy motorische controle hiërarchie	Andere deel van de twee hiërarchieën binnen het zenuwstelsel, betrokken bij de controle van beweging.
cranial nerves craniale zenuwen	Zenuwen die projecteren vanaf de hersenen.
spinal nerves spinal zenuwen	Zenuwen die projecteren vanaf het ruggenmerg.
somatosensation somatosensatie	Alle sensorische informatie van het lichaam.
skeletal muscles skeletspieren	Spieren die bevestigd zijn aan de botten en beweging produceren wanneer ze worden samengetrokken.
visceral muscles inwendige spieren	Spieren die niet bevestigd zijn aan de botten en die het skelet niet in beweging brengen wanneer ze worden samengetrokken.
glands klieren	Structuren die uitscheidingen produceren zoals speekselklieren en zweetklieren.
skeletal portion of the peripheral motor system skeletgedeelte van het perifere motorsysteem	Neuronen die werken op de skeletspieren.
autonomic portion of the peripheral motor system autonome gedeelte van het perifere motorsysteem	Neuronen die werken op de inwendige spieren en de klieren.
sympathetic division sympathische divisie	Onderdeel van het autonome gedeelte. Reageert op stressvolle stimulatie en maakt het lichaam gereed voor een fight or flight reactie.
parasympathetic division parasympathische divisie	Ander onderdeel van het autonome gedeelte. Zorgt dat de groei bevorderd wordt en ook voor functies die energie besparen.
ascending tracts ascending tracts	Onderdelen van het ruggenmerg welke somatosensorische informatie, binnengebracht door de spinal zenuwen, naar de hersenen brengen.
descending tracts descending tracts	Onderdelen van het ruggenmerg welke motorische commando’s vanaf het brein naar de spieren sturen.
spinal animals spinal animals	Dieren waarbij het ruggenmerg operatief is gescheiden van het brein.
flex-reflex flex-reflex	Reflex die bij spinal animals nog intact is; de spieren van een ledemaat trekken het ledemaat naar het lichaam toe.
pattern generators patroon generators	Netwerken van neuronen in het ruggenmerg die elkaar stimuleren en hierdoor uitbarstingen van actiepotentialen teweegbrengen die komen en gaan in een gelijkmatig, zich herhalend ritme.
subcortical structures subcorticale structuren	Lagere, meer primitieve delen van het brein.
brainstem hersenstam	Ligt het dichtst bij het ruggenmerg als een soort verdikking van het ruggenmerg. Hier komen de meeste craniale zenuwen binnen.
spinal cord ruggenmerg	Plek waar de spinale zenuwen binnenkomen.
postural reflexes posturale reflexen	Reflexen die een dier helpen balans te houden tijdens het staan of bewegen.
vital reflexes vitale reflexen	Reflexen die de ademhaling en de hartslag reguleren.
brainstem animal brainstem animal	Proefdier waarbij het centrale zenuwstelsel in het geheel is doorgesneden net boven de hersenstam om de effecten hiervan te onderzoeken.
thalamus thalamus	Hersengedeelte direct boven de hersenstam. Verbind de verschillende hersendelen met elkaar.
cerebellum cerebellum	Hersengedeelte aan de achterkant van de hersenstam. Gebruikt sensorische informatie om bewegingen te leiden op een feed-forward manier: het gebruikt zintuiglijke informatie om de juiste kracht en timing te bepalen van een beweging die moet worden uitgevoerd.
basal ganglia basale ganglia	Hersengedeelte aan weerszijden van de thalamus. Tevens gespecialiseerd om sensorische informatie te gebruiken voor het leiden van bewegingen, op een feedback manier: sensorische input vanuit een aanwezige beweging voert terug op de basale ganglia en wordt gebruikt om de beweging aan te passen.
limbic system limbisch systeem	Grensgebied in de hersenen welke de evolutionair oudere delen van de hersenen van het nieuwste deel (cerebrale cortex) scheidt.
amygdala amygdala	Structuur voor de regulatie van basisbehoeften en emoties.
hippocampus hippocampus	Evenals de amygdala is dit een structuur voor de regulatie van basisbehoeften en emoties. Hiernaast is het ook een essentieel gebied voor het bepalen van de spatiële locatie en voor het encoderen van bepaalde herinneringen.
hypothalamus hypothalamus	Reguleert de interne omgeving van het lichaam.
cerebral cortex cerebrale cortex	Evolutionair gezien het nieuwste deel van de hersenen, verdeeld in een linker en een rechter hemisfeer, welke elk verder zijn verdeeld in een occipitaalkwab, een temporale kwab, een pariëtale kwab en een frontale kwab.
primary sensory areas primaire sensorische gebieden	Gebieden in de hersenen die signalen ontvangen van sensorische zenuwen en tracts door middel van nuclei in de thalamus.
primary motor area primair motorisch gebied	Gebied in de hersenen die axonen stuurt naar motorneuronen in de hersenstam en in het ruggenmerg.
association areas associatiegebieden	Resterende gebieden van de cortex naast de primaire sensorische gebieden en het primair motorisch gebied, welke input ontvangen van de sensorische gebieden in de lagere gedeelten van het brein en betrokken zijn bij de complexe processen zoals waarneming, denken en beslissen.
principle of topographic organization principe van topografische organisatie	Sensorische en motorgebieden liggen daar waar ze de beste verbindingen hebben met de neuronen die ze nodig hebben.
premotor area premotorisch gebied	Gebied in de hersenen wat betrokken is bij het kiezen van de specifieke beweging of serie bewegingen op een bepaald moment.
corpus callosum corpus callosum	Bundel axonen dat de twee hemisferen van de hersenen met elkaar verbindt.
contralateral contralateraal	De linker hemisfeer controleert de rechter lichaamshelft van de hersenen en omgekeerd.
cross-cuing cross-cuing	Proces waarbij elke hemisfeer leert indirect met de andere hemisfeer te communiceren door te observeren en te reageren op het gedrag dat de andere hemisfeer produceert.
aphasia afasie	Verlies van het taalvermogen door toedoen van hersenbeschadiging.
Broca’s area Broca’s gebied	Hersengebied in de linkerfrontaalkwab, net voor het primair motorisch gebied, betrokken bij taal.
Broca’s aphasia (non-fluent aphasia) Broca’s afasie (niet-vloeiende afasie)	Afasie waarbij de woorden niet vloeiend worden geproduceerd.
Wernicke’s area Wernicke’s gebied	Ander gebied in de hersenen betrokken bij taal.
Wernicke’s aphasia (fluent aphasia) Wernicke’s afasie (vloeiende afasie)	Afasie waarbij de persoon de betekenissen van woorden moeilijk begrijpt maar waarbij de zinnen grammaticaal kloppen.
enriched environment verrijkte omgeving	Gebruikt in proeven met ratten. Dit zijn grote kooien met meerdere ratten waar zij veel objecten hebben om te ontdekken.
deprived environment deprived omgeving	Kleine kooien waar de rat alleen is en geen objecten tot zijn beschikking heeft naast eten en water.
long-term potentiation (LTP) long-term potentiation (LTP)	Proces waarbij herhaalde activatie van synapsen resulteert in het sterker worden van deze synapsen.
hormones hormonen	Chemische boodschappers in het bloed.
target tissues target tissues	Weefsels waar hormonen zich op richten.
endocrine glands edocrine klieren	Klieren die verantwoordelijk zijn voor het produceren van hormonen.
norepinephrine norepinefrine	Functioneert als hormoon wanneer het in het bloed wordt afgegeven door klieren van de bijnierschors maar als een neurotransmitter wanneer het wordt afgegeven door sympathische motorneuronen op inwendige spieren en klieren.
neurohormones neurohormonen	Hormonen die worden aangemaakt en afgescheiden door neuronen in reactie op actiepotentialen, komen in de bloedstroom terecht.
pituitary hypofyse	Gebied in de hersenen wat hormonen produceert die de hormoonproductie van andere klieren stimuleert.
posterior lobe posteriore kwab	Achterste gedeelte van de hypofyse.
neurosecretory cells neurosecretoire cellen	Cellen die zich bevinden in de posteriore kwab en afscheidende factoren produceren die in de anteriore hypofyse zorgen voor het aanmaken en afscheiden van hypofysehormonen.
blood-brain barrier bloed-hersen barrière	Nauwe wand van haarvaten omgeven met gliacellen. Beschermt de hersenen voor schadelijke stoffen.
curare curare	Drug die werkt op synapsen tussen motorneuronen en skeletspiercellen en verlamming produceert.
L-dopa L-dopa	Drug die gebruikt wordt in de behandeling van Parkinson. Kan door de bloed-hersen barrière heen en in de hersenen wordt het omgezet in dopamine.
psychoactive drugs psychoactieve drugs	Drugs die werken op het hoogste niveau van de hiërarchie van gedragscontrole.

Begrippen bij de motivatie en emotie

motivation motivatie	Factoren, zowel binnen het organisme als daarbuiten, die ervoor zorgen dat een individu zich op een bepaalde manier op een bepaald moment gedraagt.
motivational state/drive motivationele staat/drift	Interne conditie waardoor een individu gericht wordt tot een specifieke categorie doelen en die over de tijd kan veranderen.
homeostasis homeostase	Constantheid van interne condities die het lichaam probeert te behouden.
regulatory drive regulatieve drift	Drift die de homeostase van het lichaam behoudt om overleving te bevorderen, zoals honger en dorst.
non-regulatory drive niet-regulatieve drift	Drift, zoals seks, voor andere doelen dan homeostase.
safety drive veiligheidsdrift	Driften die een dier motiveren om iets te vermijden, aan iets te ontsnappen of gevaren af te wenden. Voorbeelden zijn angst en woede.
reproductive drives reproductieve driften	Driften die de reproductie van een soort bevorderen, zoals seks en (seksuele) jaloezie.
social drives sociale driften	Driften waarbij men contact legt met anderen om te overleven.
educative drives educatieve driften	Driften om te spelen en te ontdekken, zoals nieuwsgierigheid.
reward beloning	Iets dat we willen en leuk vinden en wat als een reinforcer dient bij het leren.
liking liking	Subjectieve gevoel van plezier of bevrediging, dat ontstaat wanneer iemand een beloning krijgt.
wanting wanting	Verlangen om een beloning te verkrijgen.
reinforcement reinforcement	Effecten die beloningen hebben ter bevordering van leren.
medial forebrain bundle bundel van de mediale voorhersenen	Onderdeel van het beloningssysteem van de hersenen.
nucleus accumbens nucleus accumbens	Essentieel deel van de hersenen voor de gedragsmatige effecten van beloningen.
dopamine dopamine	Neurotransmitter die motiveert om te werken voor een beloning.
endorphin endorfine	Chemicaliën die vergelijkbare effecten hebben als morfine en andere opiaten.
central-state theory of drives central-state theory of drives	Theorie die stelt dat verschillende driften overeenkomen met neurale activiteit in verschillende groepen neuronen in de hersenen.
central drive system centraal driftensysteem	Groep neuronen waarin activiteit een drift teweeg brengt.
arcuate nucleus arcuate nucleus	Hersengebied in het laagste gedeelte van de hypothalamus dat eetlust en gewicht reguleert.
PYY PYY	Eetlustonderdrukkend hormoon.
leptin leptine	Hormoon wat de eetlust onderdrukt.
sensory-specific satiety sensorisch-specifieke verzadiging	Mensen en proefdieren die een type voedsel eten tot zij verzadigd zijn krijgen een hernieuwde eetlust wanneer hen een nieuw soort voedsel met een andere smaak wordt voorgezet.
body mass index (BMI) body mass index (BMI)	Meting die gebruikt wordt om zwaarlijvigheid te bepalen.
basal metabolism basaal metabolisme	Snelheid waarmee calorieën verbranden wanneer het individu in een ruststaat is.
differentiating effects differentiërende effecten	Effecten die ontstaan vóór of, bij sommige soorten, direct na de geboorte en ervoor zorgen dat de hersenen zich naar de mannelijke of vrouwelijke kant ontwikkelen.
activating effects activerende effecten	Effecten die rond de puberteit of daarna ontstaan en de seksuele drift activeren.
puberty puberteit	Ontwikkelingsstadium waarin het lichaam gereed gemaakt wordt voor reproductie.
testosterone testosteron	Hormoon geproduceerd door de testes dat veranderingen zoals baardgroei en het mannelijke patroon van spierontwikkeling stimuleert.
estrogen oestrogeen	Hormoon geproduceerd door de eierstokken dat veranderingen zoals borstgroei stimuleert.
dehydroepiandrosterone (DHEA) dehydroepiandrosterone (DHEA)	Androgeen wat het primaire sekshormoon is bij mensen.
medial preoptic area mediaal preoptisch gebied	Gebied in de hersenen cruciaal voor de seksdrang bij ratten.
menstrual cycle menstruele cyclus	Cyclus van fysiologische veranderingen bij mensen.
estrous cycle estrous cycle	Cyclus van fysiologische veranderingen bij dieren.
fraternal birth-order effect fraternale geboortevolgorde-effect	Hoe meer oudere broers een man heeft, hoe groter de kans dat hij homoseksueel is.
alpha-waves alpha-golven	Grote, regelmatige golven die op het EEG te zien zijn wanneer een persoon in een relaxte, maar wakkere staat verkeert.
beta-waves beta-golven	Snelle, onregelmatige golven die op het EEG te zien zijn wanneer een persoon in een wakkere, alerte staat verkeert.
delta-waves delta-golven	Langzame, onregelmatige golven die ontstaan wanneer een persoon in een steeds diepere slaap raakt.
stage 1 sleep fase 1 slaap	Korte fase die ontstaat wanneer de persoon in slaap valt.
stage 2 through stage 4 sleep (non-REM sleep) fase 2 slaap tot en met fase 4 slaap (non-REM slaap)	Fasen waarin de persoon in steeds diepere slaap raakt.
rapid-eye-movement sleep (REM-sleep) rapid-eye-movement slaap (REM-slaap)	Slaapfase waarin de meeste dromen voorkomen. Het geeft het begin van een nieuwe slaapcyclus aan.
theory of preservation and protection theorie van onderhoud en protectie	Theorie over de functie van slaap die stelt dat slaap is ontwikkeld vanuit de evolutie, om energie te besparen en individuen te beschermen gedurende dat gedeelte van de dag dat het weinig zin heeft en mogelijk gevaar oplevert om in beweging te zijn.
body-restoration theory lichaamshersteltheorie	Theorie die stelt dat slaap dient ter herstel van het lichaam.
nonsomniacs nonsomniacs	Mensen die veel minder slapen dan de meeste mensen en zich desondanks niet moe voelen overdag.
insomniac insomniac	Mensen die een normale behoefte hebben om te slapen maar die om een bepaalde reden (bijvoorbeeld piekeren) grote moeite hebben om ’s nachts te slapen. Een insomniac voelt zich hierdoor moe overdag.
circadian rhythm circadiaans ritme	Herhaaldelijke biologische verandering die continueert in een 24-uurs cyclus in de afwezigheid van externe cues.
suprachiasmatic nucleus suprachiasmatische nucleus	Klok die het circadiaans ritme van slaap controleert bij alle zoogdieren, gelegen in een specifieke nucleus van de hypothalamus.
ventrolateral preoptic nucleus ventrolaterale preoptische nucleus	Nucleus in de hypothalamus, vlak voor de suprachiasmatische nucleus, die is betrokken bij het genereren van slaperigheid en alertheid.
emotion emotie	Subjectief gevoel dat mentaal gericht is naar een bepaald object.
self-conscious emotions zelfbewuste emoties	Emoties waarbij het zelf of het eigen gedrag het object is, zoals trots, schaamte of schuld.
affect affect	Gevoel dat geassocieerd is met emotie, onafhankelijk van het object.
mood stemming	Algemeen emotioneel gevoel.
peripheral changes perifere veranderingen	Alle veranderingen in het lichaam apart van de hersenen zelf.
amygdala amygdala	Deel van het limbisch systeem in de hersenen die snel en onbewust de significantie van een stimulus beoordeelt en die bijbehorende lichamelijke reacties in gang kan zetten.
psychic blindness psychische blindheid	Blindheid die bij een proef met apen ontstond waarbij de amygdala was verwijderd. De apen konden de objecten zien maar waren onverschillig jegens de significantie ervan en reageerden bijvoorbeeld niet meer angstig op objecten waar zij normaal gesproken wel bang voor waren.
subcortical route subcorticale route	Snelle, onnauwkeurige route van de ogen naar de amygdala.
cortical route corticale route	Langzame en meer nauwkeurige route van de ogen naar de amygdala.
prefrontal cortex prefrontale cortex	Voorste gedeelte van de frontaalkwab van de cerebrale cortex welke essentieel is voor de bewuste ervaringen van emoties en de mogelijkheid op emoties te reageren.

Begrippen bij de zintuigen

sensation sensatie	Basisprocessen waardoor zenuworganen en het zenuwstelsel reageren op stimuli in de omgeving en op elementaire fysiologische ervaringen die resulteren uit die processen.
perception perceptie	Meer complexe organisatie van zintuiglijke informatie in het brein en de betekenisvolle interpretaties die hieruit voortkomen.
physical stimulus fysieke stimulus	Energie vanuit de fysieke wereld die zijn invloed uitoefent op de zintuiglijke organen.
physiological response fysiologische reactie	Patroon van chemische en elektrische activiteit die ontstaat in zintuiglijke organen, zenuwen en het brein als resultaat van een stimulus.
sensory experience sensorische ervaring	Subjectieve, fysiologische sensatie of waarneming ervaren door het individu waarvan de zintuiglijke organen gestimuleerd worden.
sensory receptors sensorische receptoren	Gespecialiseerde structuren die reageren op fysieke stimuli door elektrische veranderingen te produceren die neurale impulsen in zintuiglijke neuronen kunnen starten.
sensory neurons sensorische neuronen	Gespecialiseerde neuronen die informatie overdragen van sensorische receptoren naar het centrale zenuwstelsel.
transduction transductie	Proces waardoor een receptorcel een elektrische verandering produceert in reactie op fysieke stimulatie.
receptor potential receptorpotentiaal	Geladen deeltjes stromen door het membraan, zowel van buiten de cel naar binnen als andersom, en veranderen de elektrische lading van het membraan.
sensory coding sensorische codering	Relevante informatie over de fysieke stimuli waarop de zintuigen reageren wordt behouden.
quantitative variation kwantitatieve variatie	Gebied waarop energie kan variëren, betrekking hebbende op de intensiteit van energie.
qualitative variation kwalitatieve variatie	Gebied waarop energie kan variëren, betrekking hebbende op het soort energie.
sensory adaptation sensorische aanpassing	Verandering in gevoeligheid die optreedt wanneer een zintuiglijk systeem wordt gestimuleerd of niet wordt gestimuleerd voor een bepaalde periode.
chemical senses chemische zintuigen	Zintuigen die reageren op chemische moleculen.
olfactory epithelium olfactory epithelium	Zintuiglijk weefsel voor geur.
olfactory receptor sites olfactory receptorgebieden	Grote proteïnemoleculen die in het celmembraan zijn geweven en aan moleculen kunnen binden van specifieke geurstoffen.
cribriform plane cribiforme plaat	Dun, poreus bot waardoor de axonen van de olfactory zintuiglijke neuronen doorheen kunnen om naar de olfactory bulb van het brein te gaan.
glomeruli glomeruli	Structuren bestaande uit synapsen.
orbitofrontal cortex orbitofrontale cortex	Hersengebied aan de onderkant van de frontaalkwab.
major histocompatibility complex (MHC) major histocompatibility complex (MHC)	Individuele verschillen in geur die voorkeuren voor partners bepalen, bepaald door 50 zeer variabele genen.
pheromone feromoon	Chemische substantie dat wordt vrijgelaten door een dier en dat werkt op andere leden van de soort om een bepaalde fysiologische of gedragsmatige reactie te stimuleren.
vomeronasal organ vomeronasaal orgaan	Orgaan wat receptorcellen bevat die gespecialiseerd zijn in het reageren op feromonen.
taste receptor cells smaakreceptorcellen	Receptoren voor smaak.
taste buds smaakpapillen	Sferische structuren waarin smaakreceptorcellen liggen.
umami umami	Primaire smaak, wat staat voor smakelijk.
free nerve endings vrije zenuwuiteinden	Gevoelige uiteinden van pijnneuronen.
C-fibers C-vezels	Langzaam werkende neuronen. Deze neuronen zijn erg dun en bevatten geen myeline. De tweede, langer durende pijn wordt door deze vezels gemedieerd.
A-delta fibers A-delta vezels	Sneller werkende neuronen. Deze neuronen zijn iets dikker en bevatten myeline. De eerste, scherpe pijn wordt gemedieerd door deze vezels.
gate-control theory of pain gate-control theorie van pijn	Theorie die stelt dat de ervaring van pijn afhangt van de mate waarin de input van de pijnneuronen door een neurale ‘poort’ kan gaan om hogere pijncentra in de hersenen te bereiken.
periaqueductal gray (PAG) periaqueductal gray (PAG)	Groot neuraal centrum voor de inhibitie van pijn in de middenhersenen.
endorphins endorfinen	Chemicaliën die werken als morfine.
stress-induced analgesia stress-geïnduceerde analgesie	Verminderde pijngevoeligheid die samengaat met hoog stressvolle situaties.
placebo effect placebo effect	Als iemand gelooft dat een pil de pijn wegneemt, dan zal de pijn ook afnemen, zelfs als de pil geen werkzame stoffen bevat.
sonar sonar	Geluidsgolven die worden teruggekaatst.
amplitude amplitude	Intensiteit van het geluid.
pitch pitch	Frequentie van de geluidsgolven.
hertz hertz	Term waarin de frequentie van een geluid wordt weergegeven. Het is het aantal geluidsgolven per seconde.
outer ear buitenoor	Bestaat uit de oorschelp en het auditief kanaal.
auditory canal auditief kanaal	Opening naar het hoofd wat eindigt bij het trommelvlies.
middle ear middenoor	Holte gevuld met lucht, gescheiden van het buitenoor door het trommelvlies. Hoofdstructuren zijn de gehoorbeentjes die bestaan uit de hamer, het aambeeld en de stijgbeugel.
cochlea cochlea	Gelegen in het binnenoor is dit de plaats waar transductie plaatsvindt. De cochlea bestaat uit een buitenkanaal en een binnenkanaal.
outer duct buitenkanaal	Deel van de cochlea gevuld met vloeistof.
inner duct binnenkanaal	Ander deel van cochlea gevuld met vloeistof. Op de bodem van het binnenkanaal bevindt zich het basilaire membraan.
basilar membrane basilaire membraan	Bodem van het binnenkanaal van de cochlea, waarop haarcellen zijn gelegen. De haarcellen zijn de receptorcellen voor horen.
conduction deafness conductieve doofheid	Vorm van doofheid waarbij de ossicles te stijf zijn om vibraties door te geven.
sensorineural deafness sensorineurale doofheid	Vorm van doofheid waarbij er schade is aan de chochlea.
cochlear implant cochlear implantaat	Gehoorapparaat om sensorineurale doofheid tegen te gaan.
tonotopically tonotopisch	Manier waarop neuronen in de primaire auditieve cortex georganiseerd zijn. Elke neuron reageert maximaal op geluiden van een bepaalde frequentie en de neuronen zijn zo verdeeld dat de neuronen die op hoge frequenties reageren aan de ene kant liggen en de neuronen die op lage frequenties reageren aan de andere kant liggen.
phonemes fonemen	Individuele klinker- en medeklinkergeluiden waaruit woorden bestaan.
phonemic restoration fonemische restauratie	Illusie waarbij mensen fonemen horen die er niet zijn.
psychophysics psychofysica	Studie van de relaties tussen fysieke kenmerken van stimuli en de sensorische ervaringen die erdoor geproduceerd worden.
absolute threshold absolute drempelwaarde	Zwakst mogelijk waarneembare stimulus.
difference threshold (just-noticeable difference) verschildrempelwaarde (net-waarneembare verschil)	Minimale verschil in intensiteit tussen twee stimuli die nodig is voor de persoon om een verschil tussen de twee stimuli op te merken.
Weber’s law Webers wet	Wet die aanneemt dat het net-waarneembare verschil voor intensiteit van een stimulus een constant deel is van de intensiteit van de originele stimulus. jnd=kM.
Fechner’s law Fechners wet	Wet die aanneemt dat de intensiteit van de sensorische ervaring van een stimulus direct proportioneel is aan de logaritme van de fysieke intensiteit van de stimulus. S=c log M.
Stevens’s power law Stevens’s power wet	Wet die aanneemt dat de intensiteit van een sensatie direct proportioneel is aan de intensiteit van de fysieke stimulus vermeerderd met een constante kracht. S= cM^2.

Begrippen bij het zien

photoreceptors fotoreceptoren	Gespecialiseerde cellen die licht detecteren.
retina retina	Membraan waarin de fotoreceptoren zich bevinden.
cornea cornea	Doorzichtig weefsel waarmee de oogbal is bedekt. Het helpt het licht te focussen wat erdoorheen valt.
iris iris	Zorgt voor de kleur van het oog.
pupil pupil	Gat in het midden van de iris.
lens lens	Zorgt ook voor focus.
cones kegeltjes	Cellen verantwoordelijk voor het zien van kleuren.
rods staafjes	Cellen verantwoordelijk voor zien bij schemering.
fovea fovea	Gebied gespecialiseerd in het onderscheiden van kleine details waarin de meeste kegeltjes zijn gelegen.
photochemical fotochemicalie	Chemische stof die reageert op licht.
rhodopsin rhodopsin	Fotochemicalie van de staafjes.
optic nerve optische zenuw	Zenuw die van de achterkant van het oog naar de hersenen gaat.
blind spot blinde vlek	Plek waar geen receptorcellen zitten, gelegen op de plaats van de retina waar de axonen van de neuronen van de optische zenuw samenkomen om de optische zenuw te vormen.
dark adaptation aanpassing aan het donker	Langzame toename van gevoeligheid die ontstaat nadat de lichten zijn uitgegaan.
light adaptation aanpassing aan licht	Snellere vermindering van gevoeligheid die ontstaat nadat er een felle lamp aangaat.
bipolar cells bipolaire cellen	Korte neuronen bestaande uit synapsen van kegeltjes en staafjes.
ganglion cells ganglioncellen	Lange neuronen.
photons fotonen	Individuele pakketten van licht.
pigments pigmenten	Chemicaliën die enkele golflengtes absorberen waardoor ze niet gereflecteerd kunnen worden.
subtractive color mixing aftrekkend kleuren mengen	Mengen van pigmenten.
additive color mixing optellend kleuren mengen	Gekleurde lichten worden gemengd in plaats van pigmenten.
three-primaries law drie primairenwet	Drie verschillende golflengtes van licht kunnen gebruikt worden om elke mogelijke kleur te creëren.
law of complementarity wet van aanvulling	Paren golfengten kunnen wanneer ze opgeteld worden eruit zien als wit.
thricromatic theory trichromatische theorie	Kleurvisie ontstaat vanuit de gecombineerde activiteit van drie verschillende typen receptors, met elke sensitief voor een bepaalde set golflengten.
opponent-process theory opponente procestheorie	Theorie die stelt dat aanvullende golflengtes tegenovergestelde effecten hebben. Neuronen kunnen geprikkeld worden door golflengtes van het ene deel van het spectrum en geïnhibeerd worden door golflengtes van het andere deel van het spectrum.
lateral inhibition laterale inhibitie	Sommige neuronen in de visuele gebieden van het brein hebben inhibitoire verbindingen met de neuronen die ernaast liggen. De activiteit in elke neuron daalt wanneer de ernaast liggende neuronen actief zijn.
primary visual area primair visueel gebied	Gebied in de cerebrale cortex verantwoordelijk voor zicht.
feature detectors kenmerkdetectoren	Neuronen van de primair visuele cortex en nabijgelegen gebieden die alle stukjes visuele informatie in de gaten houden die beschikbaar is.
feature-integration theory kenmerk-integratieheorie	Theorie die stelt dat elke stimulus die we waarnemen bestaat uit een aantal primitieve sensorische kenmerken. Het perceptuele systeem moet al deze kenmerken integreren tot een geheel via twee stappen: kenmerkdetectie waarbij parallel processing betrokken is en kenmerkintegratie, waarbij serial processing betrokken is.
parellel processing parallelle verwerking	Ons visuele systeem pikt alle primitieve kenmerken van alle objecten tegelijkertijd op.
serial processing seriële verwerking	Verwerking die sequentieel gebeurd, op één spatiële locatie per keer.
Gestalt psychology Gestalt psychologie	We nemen automatisch hele, georganiseerde patronen en objecten waar. Het geheel is meer dan de som der delen.
proximity proximiteit	Elementen die dichtbij elkaar liggen zien we als onderdeel van hetzelfde object.
similarity overeenkomstigheid	Elementen van stimuli die op elkaar lijken zien we snel als delen van hetzelfde object.
closure closure	Neiging om een vorm als volledig gesloten te zien, ook al is de vorm niet volledig gesloten.
good continuation goede continuatie	Bij kruisende lijnen groeperen we de lijnen zo dat de lijnen continu lijken met een minimale verandering van richting.
good form goede vorm	Het perceptuele systeem produceert het liefst elegante percepties, dus symmetrische, simpele, regelmatige en onverstoorde figuren.
reversible figure omkeerbaar figuur	Figuur waarin je op het ene moment een ander figuur kan zien dan op het andere moment.
unconscious inference onbewuste interferentie	Het visuele systeem gebruikt zintuiglijke input van een beeld om interferenties te trekken uit wat er aanwezig is.
top-down control top-down controle	Controle die komt vanuit hoog in het brein.
bottom-up control bottom-up controle	Controle die komt vanuit de zintuiglijke input.
visual agnosia visuele agnosie	Iemand kan zien maar niet begrijpt wat hij/zij ziet.
visual form agnosia visuele vormagnosie	Iemand kan zien dat iets aanwezig is en sommige elementen herkennen (zoals kleur en helderheid), maar kan de vorm ervan niet waarnemen.
visual object agnosia visuele objectagnosie	Iemand kan de vorm van objecten herkennen en met enige moeite de vormen van objecten tekenen maar het object zelf niet identificeren.
recognition-by-components theory componententheorie van objectherkenning	Het visuele systeem ordent eerst de basiscomponenten om zo een object te kunnen herkennen.
geons geonen	Componenten waaruit een object bestaat.
eye convergence oogconvergentie	Naar binnen draaien van de ogen wanneer je naar iets kijkt wat dichtbij is.
binocular disparity binoculair verschil	Licht verschillende beelden die de ogen hebben van hetzelfde object of beeld.
motion parallax motion parallax	Veranderende beeld dat iemand heeft van een beeld of object wanneer het hoofd heen en weer bewogen wordt.
pictorial cues for depth pictoriale aanwijzingen voor diepte	Moneculaire aanwijzingen voor diepte welke een idee van diepte in zowel plaatjes als in de echte wereld kunnen geven.
occlusion occlusie	Objecten die dichterbij zijn worden meer uit het beeld weggesneden dan objecten die verder weg zijn.
relative image size for familiar objects relatieve beeldgrootte van bekende objecten	We zien objecten in perspectief omdat we weten hoe de onderlinge verhoudingen zijn.
linear perspective lineair perspectief	Parallelle lijnen lopen verder uiteen naarmate ze verder weg liggen.
texture gradient textuurgradiënt	Geleidelijke afname in de grootte en de tussenruimten van de textuurelementen duiden op diepte.
differential lighting of surfaces differentiële belichting van oppervlaktes	Verschillende oppervlaktes reflecteren licht anders afhankelijk van hun positie ten opzichte van de lichtbron.
position relative to the horizon positie relatief aan de horizon	Objecten die dichter bij de horizon liggen, worden waargenomen als verder weg dan objecten die verder van de horizon af liggen.
size constancy grootte constantheid	Vermogen om een object als dezelfde grootte te zien zelfs als de grootte van het object in het beeld verandert omdat het object dichterbij komt of verder weg gaat.
depth-processing theory diepte verwerkingstheorie	Theorie die stelt dat illusie het resultaat is van een vroege fase van perceptuele verwerking die beoordeelt dat de ene lijn verder weg is dan de andere door hun context.
moon illusion maanillusie	Illusie dat de maan groter lijkt als hij aan de horizon staat dan als hij boven ons staat.

Begrippen bij het bewustzijn en geheugen

consciousness bewustzijn	Ervaren van de eigen mentale gebeurtenissen op zo’n manier dat iemand die gebeurtenissen aan anderen kan rapporteren.
memory geheugen	Alle informatie in de hersenen van een persoon alsook de capaciteit van de hersenen om die informatie op te slaan en terug te halen.
modal model of the mind modal model of the mind	Model voor hoe het geheugen is opgebouwd.
memory stores geheugenopslag	Bestaande uit het sensorisch geheugen, werkgeheugen en langetermijngeheugen.
control processes controleprocessen	Processen die de verwerking van informatie besturen binnen de verschillende opslagen, bestaande uit aandacht, overhoring, encodering en retrieval.
sensory memory sensorisch geheugen	Alle informatie die het zintuig binnenkomt wordt hier opgeslagen.
working memory (short-term memory) werkgeheugen (korte termijngeheugen)	Plek waar bewuste gedachteverwerking plaatsvindt.
long-term memory lange termijngeheugen	Hierin wordt alle kennis opgeslagen.
attention aandacht	Proces dat de instroom van informatie regelt vanuit het sensorisch geheugen naar het werkgeheugen.
encoding encodering	Proces die beweging controleert van het werkgeheugen naar het langetermijngeheugen.
retrieval (remembering, recalling) terughalen (herinneren, recalling)	Proces die de stroom informatie controleert van het langetermijngeheugen naar het werkgeheugen.
preattentive processing preattentieve verwerking	Sensorische input wordt vergeleken met informatie die al in het werkgeheugen of in het lange termijngeheugen ligt opgeslagen.
cocktail-party phenomenon cocktail-party fenomeen	Vermogen om te luisteren en te begrijpen wat een persoon zegt zonder afgeleid te raken door andere geluiden in de buurt die even sterk of sterker zijn.
echoic memory echoïsch geheugen	Ander woord voor het sensorisch geheugen.
echo echo	Kort geheugenpad voor een specifiek geluid.
iconisch geheugen iconic memory	Ander woord voor visueel sensorisch geheugen.
priming priming	Activatie door sensorische input van informatie die al opgeslagen is in het lange termijngeheugen.
Stroop interference effect Stroop interferentie effect	Interferentie die tijdens de Stroop-taak ontstaat waarbij men het lezen van het woord moet onderdrukken om zo de kleur waarin het woord gedrukt staat te kunnen benoemen.
phonological loop fonologische lus	Component van het geheugen welke zorgt voor het vasthouden van verbale informatie.
visuospatial sketchpad visueel-spatiële schetspad	Component van het geheugen welke zorgt voor het vasthouden van visuele en spatiële informatie.
central executive centrale executieve systeem	Component van het geheugen welke zorgt voor het coördineren van de activiteiten van de hersenen en het brengen van nieuwe informatie naar het werkgeheugen vanuit de sensorische en lange termijn opslag.
span of short-term memory korte termijngeheugen-span	Aantal uitspreekbare items die een persoon in gedachten kan houden en na een korte tijd kan rapporteren.
maintenance rehearsal behoudherhaling	Proces waarbij een persoon informatie in het werkgeheugen houdt voor een bepaalde periode.
encoding rehearsal encoding herhaling	Proces waarbij een persoon informatie in het lange termijngeheugen opslaat.
elaboration/elaborative rehearsal uitweiding	Proces waardoor het opslaan in het lange termijngeheugen wordt bevordert. Dingen worden beter onthouden wanneer er langer over wordt nagedacht.
chunking chunking	Samennemen van enkele items en er op deze manier één item van maken. Bijvoorbeeld telefoonnummers in paren van twee.
temporal-lobe amnesia temporale kwab amnesie	Amnesie door beschadigingen van de temporale kwab in de hersenen. Patiënt H.M. kan wel gebeurtenissen van ver voor de operatie herinneren maar nieuwe informatie niet meer opslaan.
anterograde amnesia anterograde amnesie	Verlies van de capaciteit om lange termijn herinneringen te vormen van gebeurtenissen die na de hersenbeschadiging vóórkomen.
retrograde amnesia retrograde amnesie	Geheugenverlies van gebeurtenissen van voor de hersenbeschadiging.
consolidation consolidatie	Labiele herinneringen worden omgevormd tot solide herinneringen.
associations associaties	Connecties in het brein tussen lange termijnherinneringen.
retrieval cue retrieval cue	Stimulus of gedachte die een bepaalde herinnering beter toegankelijk maakt.
association by contiguity associatie door contiguïteit	Sommige concepten worden met elkaar geassocieerd omdat ze samen zijn voorgekomen tijdens een eerdere ervaring van een persoon.
association by similarity associatie door gelijkheid	Items die één of meer eigenschappen gemeenschappelijk hebben zijn aan elkaar verbonden in het geheugen, ongeacht of ze samen zijn voorgekomen of niet.
spreading activation spreidingsactivatie	Activatie van één concept initieert een verspreide activiteit naar de concepten die dichtbij liggen zodat ze tijdelijk beter te herinneren zijn dan voor de verspreide activiteit.
schema schema	Iemands gegeneraliseerde representatie of concept van een bepaalde groep objecten of gebeurtenissen.
source confusion bronverwarring	Wanneer we ons een gebeurtenis kunnen herinneren, maar ons niet meer kunnen herinneren of het echt gebeurd is of wie het ons verteld heeft.
explicit memory (declarative memory) expliciet geheugen (declaratief geheugen)	Geheugen waarvan men zich bewust is.
implicit memory (nondeclarative memory) impliciet geheugen (niet-declaratief geheugen)	Geheugen waarvan men zich niet bewust is.
episodic memory episodisch geheugen	Expliciet geheugen van de ervaringen in het verleden van een persoon.
semantic memory semantisch geheugen	Expliciet geheugen dat niet gebonden is aan een bepaalde gebeurtenis in het verleden. Bijvoorbeeld kennis van betekenissen van woorden.
procedural memory procedureel geheugen	Geheugen waarin motorische vaardigheden, gewoontes en tactieken liggen opgeslagen.

Begrippen bij de intelligentie en redenering

reasoning

redeneren

Processen waarbij we onze herinneringen op een adaptieve manier gebruiken.

intelligence

intelligentie

Onze capaciteit om te redeneren.

anology

analogie

Gelijkenis in gedrag, functie of relatie maar geen gelijkenis in de identiteit of verschijning zelf.

inductive reasoning (induction)

inductief redeneren (inductie)

Poging om een nieuw principe af te leiden vanuit observaties of feiten die als aanwijzingen gelden.

availability bias

toegankelijkheidsbias

Neiging van personen om zich te richten op informatie die makkelijk beschikbaar is.

confirmation bias

confirmatie bias

Neiging van personen om sneller informatie aan te nemen die hun hypotheses bevestigd, dan informatie die hun hypotheses onderuit haalt.

predictable-world bias

voorspelbare wereld bias

Neiging van personen om orde en regelmaat in de wereld te zien, zelfs als deze er niet is.

maximizing

maximaliseren

Telkens op de uitkomst gokken waarvan de kans het hoogst is dat deze uitkomst daadwerkelijk voorkomt.

matching

matchen

Telkens de inzet op een bepaalde uitkomst variëren op een manier waarop men zou verwachten dat een uitkomst voorkomt.

deductive reasoning (deduction)

deductief redeneren (deductie)

Poging om gevolgtrekkingen te maken die waar moeten zijn als aan bepaalde voorwaarden is voldaan.

series problem

serieprobleem

Probleem waarbij je items moet groeperen in series op basis van een groep vergelijkingsuitspraken en op deze manier tot een conclusie moet komen.

syllogism

syllogisme

Stelt een grote aanname en een kleine aanname die je moet combineren om te beoordelen of een bepaalde stelling klopt of niet.

Euler circles

Euler cirkels

Diagrammen van de aannames van een syllogisme, waardoor het syllogisme gemakkelijker is op te lossen.

insight problems

inzichtproblemen

Problemen die speciaal ontworpen zijn als moeilijk op te lossen, totdat men er op een andere manier naar kijkt.

mental set

mental set

Diepgewortelde gewoonte van waarnemen of denken.

functional fixedness

functionele vastheid

Mental set waarbij een object alleen gezien wordt in de functie die het normaal heeft.

broaden-and-build-theory

verbreden-en-bouwen-theorie

Theorie die stelt dat positieve emoties ervoor zorgen dat ze iemands perceptie en gedachten verbreden en creativiteit verhogen.

verbal thought

verbale gedachten

Gedachten waarbij symbolen gebruikt worden maar oorspronkelijk geleerd zijn als woorden.

linguistic relativity

linguïstische relativiteit

Mensen die verschillende talen spreken denken op verschillende manieren omdat taal de manier waarop we de wereld zien, onthouden en overdenken, beïnvloed

egocentric frame of reference

egocentrische raamwerk

Referentie waarin personen zichzelf als het middelpunt zien.

absolute frame of reference

absoluut raamwerk

Raamwerk dat niet afhankelijk is van het gezichtspunt; het maakt gebruik van de hoofdrichtingen noord, oost, zuid en west.

intelligence

intelligentie

Capaciteit die onderliggend is aan de individuele verschillen in redeneren, het oplossen van problemen en het vergaren van kennis.

intelligence quotient (IQ)

intelligentie quotiënt (IQ)

Score waarmee de prestatie van een persoon op een intelligentietest wordt aangegeven.

general intelligence (g)

algemene intelligentie

Gemeenschappelijke factor die de correlatie verklaard tussen prestatie op de ene intelligentietest en prestatie op de andere intelligentietest.

fluid intelligence

vloeiende intelligentie

Vaardigheid om relaties tussen stimuli waar te nemen onafhankelijk van eerdere oefening of instructie over die relaties.

crystallized intelligence

gekristalliseerde intelligentie

Mentale vaardigheid die direct voorkomt uit voorgaande ervaring.

inspection time

inspectietijd

Minimale tijd die deelnemers nodig hebben om naar een tweetal stimuli te kijken of te luisteren om het verschil tussen de twee stimuli op te merken.

nature-nurture debate

natuur-omgevings debat

Debat dat gaat over de vraag of psychologische verschillen tussen mensen het gevolg zijn van aanleg (nature) of van omgeving (nurture).

heritability

erfelijkheid

Mate waarin variatie op een bepaalde trek binnen een bepaalde populatie individuen afstamt van genetische verschillen tussen die individuen in vergelijking met variaties door mogelijke omgevingsverschillen.

heritability coefficient

erfelijkheidscoëfficiënt

Getal om de mate van erfelijkheid uit te drukken.

voluntary minorities

vrijwillige minderheden

Minderheden die vrijwillig zijn geëmigreerd in de hoop op een beter leven in een ander land.

involuntary (castelike)minorities

gedwongen minderheden

Groepen die minderheden zijn geworden door slavernij, kolonisatie, enz.

Begrippen bij de ontwikkeling van denken en taal

developmental psychology ontwikkelingspsychologie	Studie van de veranderingen die voorkomen in de mogelijkheden en disposities van mensen wanneer zij ouder worden.
infancy 18-24 maanden oud	Leeftijdsperiode waarin de grootste veranderingen in ontwikkeling plaatsvinden.
habituation habituatie	Afname in aandacht wanneer telkens dezelfde stimulus gepresenteerd wordt.
joint visual attention gedeelde visuele aandacht	Wanneer een baby kijkt naar hetzelfde als waar de volwassene naar kijkt.
social referencing	Wanneer kinderen kijken naar de uitdrukking van hun verzorger om te kijken of er mogelijk gevaar dreigt.
violation-of-expectancy experiment schending van verwachtingen experiment	Experiment dat wordt gebruikt om te kijken of baby’s langer kijken naar onverwachte gebeurtenissen dan naar verwachte gebeurtenissen.
object permanence objectpermanentie	Principe dat objecten blijven bestaan, ook al zijn ze uit het zicht.
schemes schema’s	Mentale blauwdrukken voor acties.
assimilation assimilatie	Proces waarbij nieuwe ervaringen geïntegreerd worden in al bestaande schema’s.
accomodation accommodatie	Proces waarbij bestaande schema’s worden aangepast zodat een nieuw object of nieuwe gebeurtenis erin past.
operations operaties	Omkeerbare acties. De effecten kunnen ongedaan gemaakt kunnen worden door andere acties.
sensorimotor stage sensorimotorische fase	Fase die loopt van de geboorte naar 2-jarige leeftijd. Gedachten en actie zijn voor het kind hetzelfde.
preoperational stage preoperationele fase	Fase die loopt van 2-jarige tot 7-jarige leeftijd. Het kind is in staat objecten te symboliseren en oefent hiermee tijdens spel.
concrete-operational stage concreet operationele fase	Fase die loopt van 7-jarige tot 12-jarige leeftijd. Het kind is in staat na te denken over de gevolgen van omkering en begrijpt zo de basis van fysieke principes.
formal-operational stage formeel operationele fase	Fase die begint tijdens de adolescentie en loopt tot in de volwassenheid. Het kind ontwikkeld schema’s.
zone of proximal development zone van proximale ontwikkeling	Verschil tussen wat het kind alleen kan en wat het kind kan wanneer het samenwerkt met iemand die competenter is.
morphemes morfemen	Kleinste, betekenisvolle, stukjes van een taal.
content morphemes inhoudmorfemen	Morfemen die de betekenis van een zin dragen.
grammatical morphemes grammaticale morfemen	Morfemen die de grammaticale structuur van de zin bieden.
phonemes fonemen	Klinker en medeklinker geluiden die onderdeel uitmaken van morfemen.
grammar grammatica	Regels van een bepaalde taal.
phonology fonologie	Regels die specificeren hoe fonemen gerangschikt kunnen worden om morfemen te produceren.
morphology morfologie	Regels die specificeren hoe morfemen gecombineerd kunnen worden om woorden te vormen.
syntax syntax	Regels die specificeren hoe woorden gerangschikt kunnen worden om frasen en zinnen te vormen.
cooing kirren	Categorie geluiden vanaf 2-jarige leeftijd welke bestaat uit herhaalde klinkergeluiden.
babbling brabbelen	Categorie geluiden vanaf 6-jarige leeftijd welke bestaat uit herhaaldelijke medeklinker- en klinkergeluiden.
overextend overgeneraliseren	Het kind gebruikt een zelfstandig naamwoord voor meer onderwerpen dan volwassenen doen.
underextend ondergeneraliseren	Het kind gebruikt een zelfstandig naamwoord voor minder onderwerpen dan volwassenen doen.
language-acquisition device (LAD) taalverwervingsapparaat	Aangeboren basis voor universele grammatica en een serie aangeboren mechanismen die het kind in staat stelt de specifieke regels van hun eigen taal te leren.
pidgin language pidgin taal	Primitieve, grammaticaloze verzameling van woorden.
creole language creooltaal	Taal met een volledige set grammaticaregels, ontstaan vanuit pidgin taal.
language-acquisition support system (LASS) taalverwervingsondersteuningssysteem	Taalsysteem die wordt geboden door de sociale omgeving.

Begrippen bij de sociale ontwikkeling

social development sociale ontwikkeling	Veranderende aard van onze relaties met anderen gedurende een leven.
trust vertrouwen	Gevoel dat je op (bepaalde) andere mensen kunt rekenen voor zorg en hulp.
attachment hechting	Emotionele banden tussen het kind en de verzorgers.
strange-situation test vreemde situatie test	Test waarmee wordt onderzocht van welke vorm van hechting tussen moeder en kind sprake is.
securely attached veilig gehecht	Gehechtheidsstijl waarbij het kind de onbekende kamer en nieuw speelgoed zelfverzekerd gaat onderzoeken wanneer de moeder aanwezig is maar van streek raakt en minder onderzoekt wanneer de moeder weg gaat (met of zonder de aanwezigheid van een persoon die ze niet kennen). Het kind toont blijheid wanneer de moeder terugkeert.
avoidant attached vermijdend gehecht	Gehechtheidsstijl waarbij het kind de moeder vermijdt en zich koeltjes naar haar gedraagt.
anxious attachment angstig gehecht	Gehechtheidsstijl waarbij het kind de moeder niet vermijdt maar blijft huilen ongeacht haar pogingen om het kind te troosten.
autonomy autonomie	Zelfcontrole.
initiative initiatief	Bereidwilligheid om acties te ondernemen.
industry industrie	Vermogen om taken af te maken.
empathy empathie	Vermogen om de emoties die een andere persoon voelt waar te nemen.
egocentric empathy egocentrische empathie	Vorm van empathie aanwezig tot de leeftijd van 15 maanden. Het kind dat van streek is zoekt geruststelling voor zichzelf in plaats van geruststelling te bieden aan de andere persoon die van streek is.
empathy-based guilt op empathie gebaseerde schuld	Constructieve vorm van schuld welke ontstaat vanuit de mogelijkheid tot empathie gelinkt aan het groeiende besef van het kind over de relaties tussen de eigen acties en de gevoelens van een ander.
anxiety-based guilt op angst gebaseerde schuld	Schadelijke vorm van schuld
discipline discipline	Methoden waardoor verzorgers proberen het verkeerde gedrag van hun kinderen te stoppen of te corrigeren.
induction inductie	Vorm van verbaal redeneren waarin de ouders het kind laten nadenken over de schadelijke consequenties van de gedragingen van het kind, vanuit het oogpunt van de persoon die gekwetst is.
power assertion machtshandhaving	Gebruik van fysieke kracht, straf of beloningen om het gedrag van een kind onder controle te houden.
love withdrawal terugtrekken van liefde	Wanneer ouders afkeuring van het kind zelf tonen in plaats van afkeuring van een actie van het kind.
sex sekse	Duidelijke biologische basis voor het categoriseren van mensen als mannelijk en vrouwelijk.
gender gender	Hele set verschillen die worden toegekend aan mannen en vrouwen. Dit kan per cultuur variëren.
gender identity genderidentiteit	Besef wat kinderen op de leeftijd van 4 à 5 jaar krijgen van dat ze zelf altijd tot één bepaalde gender zullen blijven horen.
adolescence adolescentie	Overgangsperiode van kindertijd naar volwassenheid.
puberty puberteit	Fysieke veranderingen die zorgen voor de mogelijkheid om voort te planten.
identity crisis identiteitscrisis	Periode van de adolescentie die gekenmerkt wordt door het hebben van een gewenst doel waarin de identiteit van de kindertijd wordt opgegeven en een nieuwe identiteit wordt vastgesteld.
clique clique	Hechte groep bestaande uit drie tot negen personen, welke elkaar als beste vrienden zien en veel tijd met elkaar doorbrengen.
crowd crowd	Grotere groep die bestaat uit verschillende cliques die bij elkaar komen voor feestjes en andere geplande gelegenheden, meestal in het weekend.
myth of invulnerability mythe van onkwetsbaarheid	Valse overtuiging die adolescenten hebben dat hen niets kan overkomen.
theory of parental investment theorie van ouderlijke investering	Theorie die stelt dat de sekse waarop het meeste een beroep wordt gedaan voor het baren en opvoeden van het kind de meer selectieve sekse is in het bepalen van wanneer en met wie te paren. De sekse die minder moet inleveren zal meer agressief zijn bij het zoeken van een mogelijkheid tot paring met meerdere partners.
occupational self-direction beroepszelfdirectie	Eigenschap van een baan waarin de werknemer veel keuzes en beslissingen maakt op een werkdag.
disengagement theory terugtrekkingstheorie	Theorie over ouderdom die stelt dat oudere mensen zich geleidelijk en vrijwillig terugtrekken van actieve betrokkenheid bij de wereld om hen heen.
activity theory activiteitstheorie	Theorie over ouderdom die stelt dat oudere mensen er de voorkeur aan geven om actief te blijven.
socioemotional selectivity theory socio-emotionele selectiviteitstheorie	Theorie over ouderdom die stelt dat wanneer mensen ouder worden ze meer gaan genieten van het hier en nu en minder gaan geven om activiteiten die dienen om je op te toekomst voor te bereiden.

Begrippen bij de sociale perceptie en attitudes

social psychology sociale psychologie	Houdt zich bezig met vragen over hoe mensen elkaar zien en hoe mensen beïnvloed worden door elkaar.
person perception persoonsperceptie	Hoe mensen elkaar en zichzelf zien en begrijpen.
attitudes attitudes	De evaluatieve overtuigingen die mensen hebben over hun sociale wereld
person bias persoonsbias (fundamentele attributiefout)	De neiging om te veel de nadruk te leggen op de persoonlijkheid en te weinig op de situatie.
aantrekkelijkheidsbias	Stelt dat we fysiek aantrekkelijke mensen vaak positiever beoordelen
looking glass self spiegelzelf	De spiegel van de reacties van anderen op ons. We trekken conclusies over wat anderen van ons denken op basis van hun reacties op ons. Deze conclusies gebruiken we vervolgens om een zelfconcept op te bouwen.
self-fulfilling prophecy	De verwachtingen van anderen onbewust een effect kunnen hebben op jouw gedrag waardoor hun verwachting bevestigd wordt. Dit wordt ook wel het Pygmalion-effect genoemd.
self-esteem	Het gevoel van goedkeuring en acceptatie van jezelf.
sociometertheorie	Zelfbeoordeling die ontstaat door de indrukken die iemand heeft over de attitudes die anderen over hem of haar hebben.
social identity sociale identiteit	Andere mensen maken ook deel uit van de inhoud van ons zelfconcept, want we beschrijven onszelf ook als lid van bepaalde sociale groepen.
group-enhancing biases	De neiging om onszelf als beter dan gemiddeld in te schatten.
stereotype	Een schema dat we in ons hoofd hebben over een bepaalde groep mensen.
cognitieve dissonantie	Wanneer iemand zich gedraagt op een manier die tegenstrijdig is met de attitudes van die persoon.

Begrippen bij de sociale invloeden op gedrag

social pressure sociale druk	De complete verzameling van psychologische krachten die uitgeoefend wordt door de voorbeelden, oordelen, verwachtingen en vereisten van anderen of deze nou echt bestaan of dat iemand zich dit alleen inbeeld.
social facilitation sociale vergemakkelijking	Het prestatieverhogende effect dat de aanwezigheid van een publiek kan hebben.
sociale interferentie (sociale inhibitie)	Het prestatieverlagende effect dat de aanwezigheid van een publiek kan hebben.
stereotype dreiging	Het gevoel van dreiging dat voorkomt wanneer een persoon, voor hij of zij een test gaat maken, eraan wordt herinnerd dat hij of zij behoort tot een groep waarvan volgens sociale stereotypes verwacht wordt dat ze slecht presteren op de test.
impression management impressiemanagement	De hele verzameling van manieren waarop mensen bewust en onbewust hun gedrag aanpassen om de indruk die anderen van ze hebben te beïnvloeden.
informatieve invloed	De sociale invloed die aanwijzingen biedt over de objectieve aard van een situatie of gebeurtenis.
normatieve invloed	De sociale invloed die werkt door het verlangen van iemand om bij een groep te horen of om geaccepteerd te worden door anderen.
raamtheorie van misdaad	Deze theorie stelt dat misdaad wordt aangemoedigd door het fysieke bewijs van chaos en gebrek aan zorg, zoals gebroken glas, graffiti enzovoorts.
diffusie van verantwoordelijkheid	Mensen die getuige zijn van een misdaad zijn minder geneigd zijn om het slachtoffer te helpen als er ook nog andere getuigen zijn.
voet-tussen-de-deur techniek	De verkoper vraagt de klant eerst om een kleine gunst. Als de klant ingaat op dit kleine verzoek is de kans groter dat ze later ingaan op een groter verzoek. Deze techniek werkt vaak omdat het voldoen van het kleine verzoek leidt tot een gevoel van vertrouwen, medelijden of verbinding met de verkoper. De voet-tussen-de-deur techniek wordt veelvuldig gebruikt voor politieke doeleinden en goede doelen.
reciprociteitsnorm	Mensen zijn eerder geneigd om iets voor een ander te doen als deze ander eerder iets voor hen gedaan heeft. Deze neiging is universeel.
gehoorzaamheid	Het ingaan op verzoeken van een persoon die we als autoriteit of leider zien en we het verzoek zien als een order.
tit-for-tat	Dat wil zeggen dat je de eerste keer moet samenwerken en daarna elke keer doet wat je tegenstander de vorige beurt deed. Tit-for-tat is een aardige, transparante, niet uitbuitbare en vergevingsgezinde strategie.
altruïstische straf	Wanneer iemand een deel van zijn eigen opbrengsten opoffert om de ander, die niet genoeg bijdroeg aan de gemeenschappelijke pot, te straffen.
groepspolarisatie	Dat wil zeggen dat discussie er meestal toe leidt dat de meerderheid van de groep een meer extreem oogpunt ontwikkelt dan voor de discussie.
one-upmanship-hypothese	Die stelt dat de groepsleden met elkaar strijden om de sterkste aanhanger te worden van hun standpunt. Hierdoor nemen ze extremere meningen aan.
groepsdifferentiatie hypothese	Stelt dat mensen de door hun groep gedeelde meningen overdrijven om zich zo meer te onderscheiden van andere groepen.

Begrippen bij de persoonlijkheid

personality persoonlijkheid	De algemene interactiestijl van een persoon met de wereld.
trait trek	Een relatief stabiele neiging van een persoon om zich op een bepaalde manier te gedragen.
state stemming	Een emotionele of motivationele staat die net als een trek gedefinieerd kan worden als een innerlijke entiteit waarover we conclusies kunnen trekken aan de hand van observeerbare gedragingen.
factoranalyse	Een methode voor het analyseren van correlaties om wiskundige factoren te kunnen identificeren.
big five theorie vijf factoren-model van persoonlijkheid.	De vijf factoren zijn extraversie-introversie, vriendelijkheid (agreeablenees-antagonism), nauwkeurigheid (conscientiousness-undirectedness), openheid voor ervaringen (openness to experience- non-openness) en emotionele stabiliteit (neuroticism-stability).
proximate verklaringen	Richten zich op manieren waarop verschillende genen en ervaringen ons verschillend maken.
ultimate verklaringen	Richten zich op de functies en de waarde voor de overleving van deze verschillen.
sibling contrast	De nadruk die binnen de familie wordt gelegd op de verschillen tussen broertjes en zusjes.
split-ouder identificatie	Verschillende kinderen in het gezin identificeren zich meer met één van beide ouders.
objectrelaties	De interacties tussen een kind en de objecten (mensen) waaraan het kind gehecht is.
displacement verplaatsing	Wanneer een onbewuste wens of drang die niet door de bewuste mind geaccepteerd zal worden in een andere, meer acceptabele richting wordt geduwd.
sublimation sublimatie	Een vorm van verplaatsing waarbij de energie (de drang) gericht wordt op activiteiten die door de maatschappij sterk gewaardeerd worden.
projection projectie	Iemand ervaart bewust een onbewuste drang of wens, maar niet als van zichzelf, maar als van een ander.
repression onderdrukking	Een mechanisme dat angstopwekkende gedachten buiten de bewuste mind houdt.
rationalization rationalisatie	Het gebruik van bewuste redenering om angstopwekkende gedachten of gevoelens weg te redeneren.
reaction formation reactie formatie	Het omzetten van een beangstigende wens in een veiliger tegenovergestelde wens.
self-actualization zelfactualisatie	Het proces van het worden van iemands volledige zelf en het realiseren van je eigen dromen en vermogens.
locus of control locus van controle	De overtuiging dat beloning wel of niet door de eigen inspanningen wordt gecontroleerd.
self-efficacy	Het geloof dat mensen hebben in hun eigen capaciteiten voor het volbrengen van specifieke taken.
allocentrisme	De manier van denken en gedragen van collectivistische culturen. Het is gericht op persoonlijke relaties en het promoten van de interesses van de groep waartoe het individu behoort.
ideocentrisme	De manier van denken en doen in individualistische culturen. Het is gericht op de eigen interesses en vermogens.

Begrippen bij de psychische stoornissen

syndroom	Een groep van onderling gerelateerde symptomen die bij een bepaald individu voorkomen
symptoom	Een kenmerk van iemands acties, gedachten of gevoelens dat een aanwijzing kan zijn voor een psychische stoornis.
diagnostiek	Het proces van het opplakken van een label.
predisposing causes aanlegoorzaken	Oorzaken die aanwezig zijn voor de stoornis zich begint te uiten.
precipitating causes aanzetoorzaken	Onmiddellijke gebeurtenissen in iemands leven die ervoor zorgen dat de stoornis zich begint te uiten.
perpetuating causes behoudende oorzaken	Consequenties van de stoornis die de stoornis in stand houden als die eenmaal begonnen is.
phobias fobieën	Over het algemeen overdreven angsten voor dingen waar de meeste mensen wel een beetje bang van zijn.
hypervigilance.	Mensen met een gegeneraliseerde angststoornis zijn erg gevoelig voor bedreigende stimuli.
obsession obsessie	Een verstorende gedachte waarvan de persoon weet dat die irrationeel is, maar die steeds weer het bewuste van de persoon binnendringt.
compulsion compulsie	Een herhaaldelijke handeling die meestal uitgevoerd wordt in reactie op een obsessie.
depression depressie	Langdurige somberheid, een gevoel van waardeloosheid, de afwezigheid van plezier en zichzelf de schuld geven van dingen.
major depression	Een depressie waarbij ernstige symptomen aanwezig zijn die langer dan twee weken aanhouden
dysthymia	Een depressie waarbij de symptomen minder ernstig worden en waarbij de symptomen minimaal twee jaar aanhouden.
bipolaire I stoornis	De persoon heeft minimaal één manische episode gehad en minimaal één depressieve episode.
bipolaire II stoornis	De piek van de manie-episode is minder sterk, dit noemen we ook wel een hypomane episode.
somatoform disorders somatoforme stoornissen	Stoornissen waarbij mensen een lichamelijke kwaal ervaren terwijl er geen fysieke ziekte is die deze kwaal kan veroorzaken.
conversion disorder conversiestoornis	De meest dramatische vorm van een somatoforme stoornis. Bij een conversiestoornis verliest iemand tijdelijk enkele lichaamsfuncties, zonder dat hiervoor een fysieke reden is.
somatisatiestoornis	Een lange geschiedenis van dramatische klachten van verschillende medische condities. Deze klachten zijn vaak vaag en niet te controleren.
hallucinaties	Valse sensorische percepties.
waanideeën	Valse overtuigingen waarin iemand blijft geloven zelfs als ze geconfronteerd worden met bergen tegenovergesteld bewijs.

Begrippen bij de behandeling

outreach programma's	Er wordt geprobeerd mensen met ernstige psychische problemen te helpen in de samenleving, waar ze ook zijn.
vrije associatie	Dit werkt als volgt: de patiënt moet zich ontspannen, proberen niet logisch of correct te antwoorden en vervolgens het eerste zeggen dat in hem opkomt in reactie op een woord of een beeld dat door de therapeut gegeven wordt.
exposure behandeling	De cliënt wordt net zolang blootgesteld aan de gevreesde stimulus of situatie tot de angst afneemt.

Bron

Deze samenvatting is gebaseerd op de 7e druk.

Access:

Public

3674 keer gelezen

TentamenTests bij Inleiding in de Psychologie aan de Universiteit Leiden - 2016/2017

MC-vragen
Antwoordindicatie MC-vragen

MC-vragen

Vraag 1

Welke filosofie kan worden gezien als tegengesteld (“opposite”) aan het empirisme (“Empiricism”)?

Het dualisme.
Het materialisme.
Het expirisme
Het nativisme.

Vraag 2

Voorafgaand aan het conditioneren zal er dopamine vrijkomen bij het ontvangen van voedsel, zodat een relatie wordt gelegd tussen het voedsel en wat eraan voorafging. Na het voltooien van de conditionering zal er dopamine vrijkomen als reactie op de bel, zodat er een relatie wordt gelegd tussen het klinken van de bel en de omstandigheden waarin de bel klinkt.

Als het dier geconditioneerd is komt er dopamine vrij in de nucleus accumbens zodra het dier het voedsel ontvangt.
Voorafgaand aan het conditioneren komt er dopamine vrij in de nucleus accumbens zodra het dier het geluid van de bel hoort.
Alternatieven a en b zijn beide juist
Alternatieven a en b zijn beide onjuist

Vraag 3

Wanneer wij ons concentreren op een stimulus of een probleem proberen op te lossen vertoont ons EEG een patroon dat “beta-waves” wordt genoemd. Dit patroon wordt gekenmerkt door … en is waarschijnlijk het gevolg van …

Snelle, onregelmatige golven; het niet-gesynchroniseerd vuren van neuronen.
Langzame, onregelmatige golven; het gesynchroniseerd vuren van neuronen.
Snelle, onregelmatige golven; het gesynchroniseerd vuren van neuronen
Langzame, regelmatige golven; het niet-gesynchroniseerd vuren van neuronen.

Vraag 4

Welke uitspraak over de amygdala is niet juist?

De amygdala is het “snelle waarschuwingssysteem” in het brein.
De amygdala ontvangt signalen via een subcorticale route en via een corticale route.
De amygdala reageert alleen op bewust waargenomen stimuli
De amygdala maakt deel uit van het lymbische systeem.

Vraag 5

Wanneer de genetische invloed op een bepaald kenmerk is toe te schrijven aan het gecombineerde effect van een groot aantal genen, dan noemen we die eigenschap ...

Dominant.
Recessief.
Heterozygoot.
Polygeen.

Vraag 6

Stel dat er een zeldzaam recessief gen (n) bestaat, dat als het tot uiting komt een ernstige afwijking veroorzaakt. Het veel vaker voorkomende allel (N) is dominant. Hoeveel procent kans heeft een kind met een (Nn) ouder en een (NN) ouder om het

zeldzame gen te krijgen?

25 procent.
100 procent.
0 procent
50 procent.

Vraag 7

In zijn dualistische filosofie ging Descartes er van uit dat gedrag dat mensen en dieren gemeenschappelijk hebben (zoals het zich kunnen bewegen) veroorzaakt moet zijn door … en niet door …

De ziel (“soul”); het lichaam.
De spieren; de zintuigen.
Het lichaam; de ziel (“soul”).
De zintuigen; de spieren.

Vraag 8

De opvatting dat gedrag wordt bepaald door de genen en nauwelijks te beïnvloeden is door de directe omgeving en de culturele achtergrond wordt door Gray de ..... genoemd.

'Naturalistic fallacy'
'Deterministic fallacy'
'Panglossian fallacy'
'Hindsight fallacy'

Vraag 9

Welk van de volgende principes is geen Gestalt principe van perceptuele groepering?

Reciprocity
Good continuation
Similarity
Closure

Vraag 10

Iemand die laat weten dat hij boodschappen heeft gedaan en zegt: 'Koop melk winkel”. Deze persoon heeft waarschijnlijk ...

Een stoornis in het gebied van Wernicke ('Wernicke's aphasia').
Een 'split-brain' operatie achter de rug.
Een beschadiging in de hippocampus.
Een stoornis in het gebied van Broca ('Broca's aphasia').

Vraag 11

Eén mogelijke interpretatie van Pavlov’s experimenten met honden is, dat de honden leerden dat ze na de geconditioneerde stimulus (“conditioned stimulus”) voedsel konden verwachten, en dat deze verwachting (“expectation”) vervolgens tot het speekselen leidde. Deze interpretatie past het best in welke benadering van leren?

Watson’s traditionele S-R (stimulus-respons) benadering.
De ecologische benadering.
De cognitief-psychologische benadering.
De operante-conditionerings benadering.

Vraag 12

Op een basisschool worden kinderen getest op hun sociale vaardigheid en worden vragen gesteld over hun vrijetijdsbesteding. Uit het onderzoek blijkt dat kinderen die veel naar soaps kijken sociaal vaardiger zijn dan kinderen die dat minder doen. De onderzoekers doen de aanbeveling om kinderen meer naar soaps te laten kijken om hun sociale vaardigheden te stimuleren. Deze aanbeveling is …. omdat het hier gaat om ….. onderzoek.

Gerechtvaardigd; experimenteel.
Gerechtvaardigd; correlationeel.
Niet gerechtvaardigd; experimenteel.
Niet gerechtvaardigd; correlationeel.

Vraag 13

Menselijk gedrag kan binnen de psychologie vanuit verschillende perspectieven worden bestudeerd. Een psychologe die in haar onderzoek naar seksuele jalousie de nadruk legt op de rol van onze overtuigingen (“beliefs”) en interpretaties heeft blijkbaar gekozen voor een ….

Genetische benadering
Neuronale benadering
Cognitief-psychologische benadering
Ontwikkelings-psychologische benadering

Vraag 14

Welke van de volgende factoren speelt in de meeste gevallen een intermediërende rol bij het placebo effect?

De productie van endorfinen.
Een verhoogde gevoeligheid van de A-delta vezels.
De herabsorbtie ('reabsorption') van kalium door C vezels.
Directe elektrische stimulatie van het 'Periaqueductal Gray' (PAG).

Vraag 15

Waarin vertoont de 'Law of effect' van Thorndike gelijkenis met de idee van natuurlijke selectie uit de evolutietheorie?

Beide impliceren dat soorten fysieke veranderingen kunnen ondergaan.
Beide impliceren dat alleen de gedragingen met gunstige consequenties blijven voortbestaan.
Beide verwerpen het model van klassiek conditioneren.
Zowel a, b als c zijn juist.

Vraag 16

Terwijl je bijna lag te slapen hoorde je opeens gekras op je raam. Op dat moment begon je hart sneller te bonken. Welk gedeelte van je zenuwstelsel is verantwoordelijk voor deze reactie?

Het parasympathische gedeelte van het autonome zenuwstelsel.
Het sympathische gedeelte van het autonome zenuwstelsel.
Het ‘skeletal motor’ stelsel.
Het cerebellum.

Vraag 17

Duidelijke altruïstische handelingen waarbij nietfamilieleden net zo vaak geholpen worden als familieleden kunnen het best verklaard worden door …

De ‘kin selection’ theorie.
De ‘reciprocity’ theorie.
Zowel de ‘kin selection’ als de ‘reciprocity’ theorie.
Het sociaal Darwinisme.

Vraag 18

De …… is het gebied op de retina dat in de zichtlijn (‘line of sight’) ligt en waar de grootste concentratie …… aanwezig is.

De blinde vlek; staafjes (‘rods’)
De blinde vlek; kegeltjes (‘cones’)
De fovea; staafjes (‘rods’)
De fovea; kegeltjes (‘cones’)

Vraag 19

Een verlegen persoon heeft erin toegestemd om gedag te zeggen tegen tien mensen die hij gedurende de dag tegenkomt. Als deze begroetingen beantwoord worden met vriendelijke reacties is de verlegen persoon meer geneigd om in de toekomst iemand te begroeten. Deze procedure is een therapeutisch gebruik van:

Habituatie.
Klassieke conditionering.
Operante conditionering.
Observationeel leren.

Vraag 20

‘Scepticisme’ betekent in de wetenschap:

Het weigeren een theorie te geloven die in tegenspraak is met gegevens uit eerder onderzoek.
Het zoeken naar alternatieve verklaringen en bewijzen die een theorie kunnen weerleggen, zelfs als het om je eigen theorie gaat.
Zorgvuldig observeren en het accuraat vastleggen van gegevens.
Geen persoonlijke vooroordelen (‘biases’) of overtuigingen hebben

Vraag 21

Neurotransmitters ...

Dragen een actiepotentiaal van de dendriet via het cellichaam over op het axon.
Beïnvloeden de snelheid waarmee de actiepotentiaal zich langs het axon voortbeweegt.
Dragen de zenuwimpuls vanuit de eindknopen ('terminal buttons') via de synaptische spleet ('synaptic cleft') over op de dendriet van een andere zenuwcel.
Zijn chemische boodschappers die via het bloed specifieke hersengebieden activeren.

Vraag 22

Als een soort “shorthand” (verkorte notatie) spreken onderzoekers soms over genen “voor” artistieke aanleg of over genen “voor” intelligentie. Wat ze dan bedoelen is dat:

Die genen van invloed zijn op de fysiologische processen die bijdragen aan artistieke of intellectuele vaardigheden.
Die genen die vaardigheden direct veroorzaken.
Deze vaardigheden niet worden beïnvloed door de omgeving.
In de evolutie deze vaardigheden de kans op overleving hebben verhoogd.

Vraag 23

Een “cochlear implant” (gehoor-implantaat) vermindert doofheid wanneer die is veroorzaakt door:

Beschadiging aan de primaire auditieve cortex.
Vernietiging van haarcellen in het binnenoor (“inner ear”).
Vernietiging van de auditieve zenuw (“auditory nerve”).
Blokkering van de gehoorgang (“auditory canal”).

Vraag 24

Stel dat de wet van Weber correct is. Als je dan een gewicht van 90 gram net kunt onderscheiden van een gewicht van 99 gram, dan kun je ook een gewicht van 300 gram net onderscheiden van een gewicht van …

309 gram.
318 gram.
330 gram.
399 gram

Vraag 25

Je herkent een voorwerp sneller als het een onderdeel is van een betekenisvolle scène, dan wanneer het een onderdeel is van verzameling ongerelateerde voorwerpen. Deze observatie vormt bewijs voor …

Het belang van onderscheidende kenmerken (‘features’).
Het verwerken van betekenis voordat er aandacht op een voorwerp gericht is.
De kracht van ‘top-down’ verwerking.
De kracht van ‘bottom-up’ verwerking.

Vraag 26

Onderzoekers vragen proefpersonen om met één oog door een heel klein gaatje in een muur een kamer in te kijken. Proefpersonen kunnen zich in die situatie toch een beeld vormen van de relatieve posities van de voorwerpen in die kamer. Welke "diepte cues" gebruiken ze daarbij?

‘Binocular cues’.
‘Motion parallax’.
‘Pictorial cues’.
‘Eye convergence’.

Vraag 27

Om te kunnen ruiken of de aardappelen staan aan te branden, moeten de receptorcellen in de neus fysische energie omzetten in elektrochemische energie. Dit proces heet ...

Inhibitie.
Sensorische adaptatie.
Codering.
Transductie.

Vraag 28

De techniek binnen de klassieke conditionering die gebruikt wordt om de zintuiglijke vermogens van een dier (bijvoorbeeld het al dan niet kunnen onderscheiden van twee kleuren) te bestuderen, heet:

‘Shaping’.
Uitdoving (‘extinction’).
Generalisatie.
‘Discrimination training’.

Vraag 29

De ideeën van Thomas Hobbes droegen bij aan het ontwikkelen van een filosofie die bekend staat als het empirisme. Bij het empirisme staat de volgende gedachte centraal:

Elementaire ideeën zijn aangeboren en hoeven niet verworven te worden door ervaringen.
Alle menselijke kennis komt uiteindelijk voort uit zintuiglijke waarneming (‘sensory experience’).
De waarneembare handelingen van mensen en dieren moeten worden bestudeerd, niet de zintuiglijke waarneming (‘sensory experience’).
Er kan geen relatie gelegd worden tussen het menselijk denken en menselijke ervaringen.

Vraag 30

Welke uitspraak over dromen is onjuist?

Volwassenen brengen meer tijd door in de REM slaap, en dromen daardoor meer dan kleine kinderen.
Dromen in beelden vindt vooral plaats in de REM slaap; de dromen in de NREM slaap hebben meer het karakter van denken-in-de-slaap ('sleep thought').
Freud noemt de verborgen betekenis van een droom 'de latente inhoud'.
Dat dromen 'slechts' een neveneffect ('side effect') zijn van nachtelijke neurale activiteit hoeft niet te betekenen dat ze betekenisloos zijn.

Antwoordindicatie MC-vragen

Access:

Public

2400 keer gelezen

TentamenTests bij Inleiding in de Psychologie aan de Universiteit Leiden - 2015/2016

MC-vragen
Antwoordindicatie MC-vragen

MC-vragen

Vraag 1

Welke bewering is juist?

I: Met naturalistisch bedrog wordt de aanname bedoelt dat onze genen de controle hebben over ons gedrag en wij daar niets aan kunnen veranderen.

II: De reciprociteit theorie gaat ervan uit dat gedrag dat altruïstisch lijkt, eigenlijk samenwerking op de lange termijn is.

I is juist, II is onjuist
I is onjuist, II is juist
I en II zijn beide onjuist
I en II zijn beide juist

Vraag 2

De theorie waarbij men veronderstelt dat neuronen geprikkeld kunnen worden door golflengtes van het ene deel van het spectrum en geïnhibeerd worden door golflengtes van het andere deel van het spectrum heet de:

Opponent-process theory
Trichromatic theory
Law of complementarity
Three-primaries law

Vraag 3

Tardive dyskinesia is een bijwerking welke veroorzaakt wordt door:

SSRI’s
Benzodiazepinen
Klassieke antipsychotica
Antidepressiva

Vraag 4 

Welke ouderschapsstijl wordt gezien als het beste met betrekking tot de opvoeding van een kind?

Autoritaire ouderschapsstijl
Authoratieve ouderschapsstijl
Permissieve ouderschapsstijl
Gemengde ouderschapsstijl

Vraag 5

In een dubbel blind onderzoek:

Weet de onderzoeker niets van het doel van het onderzoek.
Weet de deelnemer niets van het doel van het onderzoek.
Weten zowel de onderzoeker als de deelnemer niets van het doel van het onderzoek.
Weten zowel de mensen die de data invoeren in de computer als de onderzoeker en de deelnemer niets van het doel van het onderzoek.

Vraag 6 

De zienswijze dat sommige kennis en regels aangeboren zijn, behoort tot het:

Empirisme
Materialisme
Nativisme
Dualisme

Vraag 7 

In de experimenten van Pavlov is de reactie van de hond met kwijl op het horen van de bel de:

Geconditioneerde stimulus
Ongeconditioneerde stimulus
Geconditioneerde respons
Ongeconditioneerde respons

 Vraag 8

Welke aandoening wordt veroorzaakt door een extra chromosoom 21?

Syndroom van Down
Autisme
Alzheimer
ADHD

Vraag 9

Welke wetenschapper leerde katten uit een doos te komen en verklaarde dit door middel van de law of effect?

Skinner
Pavlov
Thorndike
Watson

Vraag 10

Een conceptueel model om bestaande feiten te verklaren noemen we een;

Hypothese
Theorie
Voorspelling
Speculatie

Vraag 11

Wat houdt onderdrukking als verdedigingsmechanisme in?

Angstopwekkende gedachten worden buiten het bewustzijn gehouden.
Een onbewuste, onacceptabele wens of drang wordt omgezet in een meer acceptabele.
Wanneer een persoon bewust een drift ervaart alsof het die van een ander is.
Het gebruik van bewust redeneren om angstuitlokkende gedachten en -gevoelens weg te wuiven.

 Vraag 12

Wat wordt bedoelt met de theorie van onderhoud en protectie van slaap?

De functie van slaap is om energie te behouden op momenten dat wakker zijn van weinig waarde en mogelijk gevaarlijk is.
De functie van slaap is herstel van uitputting door inspanningen overdag.
De functie van slaap is het consolideren van herinneringen, vooral tijdens de REM-slaap.
De functie van slaap is het behoud van de hersenen.

 Vraag 13

Welke neuronen dragen informatie van het centrale zenuwstelsel naar de spieren?

Sensorische neuronen
Motorneuronen
Interneuronen
Spierneuronen

Vraag 14

Met welke test wordt het interferentie-effect gemeten?

Iets natekenen via een spiegel.
Tellen van het overgooien van een bal.
Een schaakspel.
Stroop-taak

Vraag 15

Welke factor(en) zorgde(n) er bij de experimenten van Milgram voor dat de proefpersonen door bleven gaan met het toedienen van schokken?

Enkel de nabijheid van de onderzoeker.
Enkel de nabijheid van de onderzoeker en geen voorbeeld van alternatief gedrag.
Enkel de nabijheid van de onderzoeker, geen voorbeeld van alternatief gedrag en de eigen overtuigingen van de proefpersoon.
De nabijheid van de onderzoeker, geen voorbeeld van alternatief gedrag, norm van gehoorzaamheid aan een legitieme autoriteit, acceptatie van verantwoordelijkheid van de onderzoeker en gevoel van cognitieve dissonantie bij de proefpersoon.

Vraag 16

Een kind kan volgens Piaget nadenken over de omkeerbare gevolgen van acties in de:

Sensorimotorische fase
Preoperationele fase
Concreet operationele fase
Formeel operationele fase

 Vraag 17

Welke bewering is juist?

I: Wanneer er sprake is van conductieve doofheid, zijn de ossicles te stijf om vibraties door te geven.

II: Wanneer er sprake is van sensorineurale doofheid, is er schade aan de cochlea.

I is juist, II is onjuist
I is onjuist, II is juist
I en II zijn beide onjuist
I en II zijn beide juist

Vraag 18

Hoe wordt de bias genoemd waarbij mensen met onder andere een rond hoofd, groot voorhoofd en grote ogen eerlijker worden gevonden?

Friendly-face bias
Baby-face bias
Attractiveness bias
First-impression bias

 Vraag 19

Wat wordt bedoelt met onvrijwillige minderheden in een land?

Groepen mensen die met hun ouders naar een bepaald land zijn gegaan en daardoor geen keus hadden.
Groepen mensen die gekoloniseerd zijn geweest of die slaven zijn geweest.
Groepen mensen die geëmigreerd zijn in de hoop op een beter leven.
Groepen mensen die vanwege hun werk naar een ander land moesten.

Vraag 20

Wat wordt bedoelt met mitose?

Celdeling waarbij nieuwe cellen worden geproduceerd anders dan ei- of spermacellen.
Proces waarbij een nieuwe cel geproduceerd wordt, als een ei- en spermacel samengaan.
Celdeling waarbij ei- of spermacellen worden geproduceerd.
Het proces waardoor de genetische aanleg tot uitdrukking komt.

Antwoordindicatie MC-vragen

Access:

Public

2305 keer gelezen

TentamenTests bij Inleiding in de Psychologie aan de Universiteit Leiden - 2012/2013

MC-vragen
Antwoordindicatie MC-vragen

MC-vragen

Vraag 1

Habituatie.
Klassieke conditionering.
Operante conditionering.
Observationeel leren.

Vraag 2

Terwijl je bijna lag te slapen hoorde je opeens gekras op je raam. Op dat moment begon je hart sneller te bonken. Welk gedeelte van je zenuwstelsel is verantwoordelijk voor deze reactie?

Het parasympathische gedeelte van het autonome zenuwstelsel.
Het sympathische gedeelte van het autonome zenuwstelsel.
Het ‘skeletal motor’ stelsel.
Het cerebellum.

Vraag 3

Genetische benadering
Neuronale benadering
Cognitief-psychologische benadering
Ontwikkelings-psychologische benadering

Vraag 4

Welke filosofie kan worden gezien als tegengesteld (“opposite”) aan het empirisme (“Empiricism”)?

Het dualisme.
Het nativisme.
Het materialisme.
Het expirisme

Vraag 5

Snelle, onregelmatige golven; het niet-gesynchroniseerd vuren van neuronen.
Langzame, regelmatige golven; het niet-gesynchroniseerd vuren van neuronen.
Snelle, onregelmatige golven; het gesynchroniseerd vuren van neuronen
Langzame, onregelmatige golven; het gesynchroniseerd vuren van neuronen.

Vraag 6

Waarin vertoont de 'Law of effect' van Thorndike gelijkenis met de idee van natuurlijke selectie uit de evolutietheorie?

Beide impliceren dat soorten fysieke veranderingen kunnen ondergaan.
Beide impliceren dat alleen de gedragingen met gunstige consequenties blijven voortbestaan.
Beide verwerpen het model van klassiek conditioneren.
Zowel a, b als c zijn juist.

Vraag 7

Wanneer de genetische invloed op een bepaald kenmerk is toe te schrijven aan het gecombineerde effect van een groot aantal genen, dan noemen we die eigenschap ...

Dominant.
Recessief.
Heterozygoot.
Polygeen.

Vraag 8

Duidelijke altruïstische handelingen waarbij nietfamilieleden net zo vaak geholpen worden als familieleden kunnen het best verklaard worden door …

De ‘kin selection’ theorie.
De ‘reciprocity’ theorie.
Zowel de ‘kin selection’ als de ‘reciprocity’ theorie.
Het sociaal Darwinisme.

Vraag 9

309 gram.
318 gram.
330 gram.
399 gram

Vraag 10

Een “cochlear implant” (gehoor-implantaat) vermindert doofheid wanneer die isveroorzaakt door:

Beschadiging aan de primaire auditieve cortex.
Vernietiging van haarcellen in het binnenoor (“inner ear”).
Vernietiging van de auditieve zenuw (“auditory nerve”).
Blokkering van de gehoorgang (“auditory canal”).

Vraag 11

De ideeën van Thomas Hobbes droegen bij aan het ontwikkelen vaneen filosofie die bekend staat als het empirisme. Bij het empirismestaat de volgende gedachte centraal:

Elementaire ideeën zijn aangeboren en hoeven niet verworven te worden door ervaringen.
Alle menselijke kennis komt uiteindelijk voort uit zintuiglijke waarneming (‘sensory experience’).
De waarneembare handelingen van mensen en dieren moeten worden bestudeerd, niet de zintuiglijke waarneming (‘sensory experience’).
Er kan geen relatie gelegd worden tussen het menselijk denken en menselijke ervaringen.

Vraag 12

Gerechtvaardigd; experimenteel.
Gerechtvaardigd; correlationeel.
Niet gerechtvaardigd; experimenteel.
Niet gerechtvaardigd; correlationeel.

Vraag 13

De opvatting dat gedrag wordt bepaald door de genen en nauwelijks te beïnvloeden is door de directe omgeving en de culturele achtergrond wordt door Gray de ..... genoemd.

Deterministic fallacy'
'Naturalistic fallacy'
'Hindsight fallacy'
'Panglossian fallacy'

Vraag 14

Welke van de volgende factoren speelt in de meeste gevallen een intermediërende rol bij het placebo effect?

De productie van endorfinen.
Een verhoogde gevoeligheid van de A-delta vezels.
De herabsorbtie ('reabsorption') van kalium door C vezels.
Directe elektrische stimulatie van het 'Periaqueductal Gray' (PAG).

Vraag 15

Voorafgaand aan het conditioneren komt er dopamine vrij in de nucleus accumbens zodra het dier het geluid van de bel hoort.
Als het dier geconditioneerd is komt er dopamine vrij in de nucleus accumbens zodra het dier het voedsel ontvangt.
Alternatieven a en b zijn beide juist
Alternatieven a en b zijn beide onjuist

Vraag 16

In zijn dualistische filosofie ging Descartes er van uit dat gedrag dat mensen en dieren gemeenschappelijk hebben (zoals het zich kunnen bewegen) veroorzaakt moet zijn door … en niet door …

De spieren; de zintuigen.
Het lichaam; de ziel (“soul”).
De zintuigen; de spieren.
De ziel (“soul”); het lichaam.

Vraag 17

De …… is het gebied op de retina dat in de zichtlijn (‘line of sight’) ligt en waar de grootste concentratie …… aanwezig is.

De blinde vlek; staafjes (‘rods’)
De blinde vlek; kegeltjes (‘cones’)
De fovea; staafjes (‘rods’)
De fovea; kegeltjes (‘cones’)

Vraag 18

Watson’s traditionele S-R (stimulus-respons) benadering.
De cognitief-psychologische benadering.
De ecologische benadering.
De operante-conditionerings benadering.

Vraag 19

Neurotransmitters ...

Dragen een actiepotentiaal van de dendriet via het cellichaam over op het axon.
Beïnvloeden de snelheid waarmee de actiepotentiaal zich langs het axon voortbeweegt.
Dragen de zenuwimpuls vanuit de eindknopen ('terminal buttons') via de synaptische spleet ('synaptic cleft') over op de dendriet van een andere zenuwcel.
Zijn chemische boodschappers die via het bloed specifieke hersengebieden activeren.

Vraag 20

De techniek binnen de klassieke conditionering die gebruikt wordt om de zintuiglijke vermogens van een dier (bijvoorbeeld het al dan niet kunnen onderscheiden van twee kleuren) te bestuderen, heet:

‘Shaping’.
Uitdoving (‘extinction’).
Generalisatie.
‘Discrimination training’.

Vraag 21

Als een soort “shorthand” (verkorte notatie) spreken onderzoekers soms over genen “voor” artistieke aanleg of over genen “voor” intelligentie. Wat ze dan bedoelen is dat:

Die genen van invloed zijn op de fysiologische processen die bijdragen aan artistieke of intellectuele vaardigheden.
Die genen die vaardigheden direct veroorzaken.
Deze vaardigheden niet worden beïnvloed door de omgeving.
In de evolutie deze vaardigheden de kans op overleving hebben verhoogd.

Vraag 22

Het belang van onderscheidende kenmerken (‘features’).
Het verwerken van betekenis voordat er aandacht op een voorwerp gericht is.
De kracht van ‘top-down’ verwerking.
De kracht van ‘bottom-up’ verwerking.

Vraag 23

Welke uitspraak over de amygdala is niet juist?

De amygdala maakt deel uit van het lymbische systeem.
De amygdala is het “snelle waarschuwingssysteem” in het brein.
De amygdala ontvangt signalen via een subcorticale route en via een corticale route.
De amygdala reageert alleen op bewust waargenomen stimuli

Vraag 24

‘Binocular cues’.
‘Motion parallax’.
‘Pictorial cues’.
‘Eye convergence’

Vraag 25

Om te kunnen ruiken of de aardappelen staan aan te branden, moeten de receptorcellen in de neus fysische energie omzetten in elektrochemische energie. Dit proces heet ...

Inhibitie.
Sensorische adaptatie.
Codering.
Transductie.

Vraag 26

‘Scepticisme’ betekent in de wetenschap:

Het weigeren een theorie te geloven die in tegenspraak is met gegevens uit eerder onderzoek.
Het zoeken naar alternatieve verklaringen en bewijzen die een theorie kunnen weerleggen, zelfs als het om je eigen theorie gaat.
Zorgvuldig observeren en het accuraat vastleggen van gegevens.
Geen persoonlijke vooroordelen (‘biases’) of overtuigingen hebben

Vraag 27

Welk van de volgende principes is geen Gestalt principe van perceptuele groepering?

Good continuation
Closure
Reciprocity
Similarity

Vraag 28

zeldzame gen te krijgen?

100 procent.
50 procent.
25 procent.
0 procent

Vraag 29

Iemand die kenbaar maakt dat hij boodschappen heeft gedaan zegt: 'Koop brood winkel”. Deze persoon heeft waarschijnlijk ...

Een stoornis in het gebied van Broca ('Broca's aphasia').
Een stoornis in het gebied van Wernicke ('Wernicke's aphasia').
Een 'split-brain' operatie achter de rug.
Een beschadiging in de hippocampus.

Vraag 30

Welke uitspraak over dromen is onjuist?

Volwassenen brengen meer tijd door in de REM slaap, en dromen daardoor meer, dan kleine kinderen.
Dromen in beelden vindt vooral plaats in de REM slaap; de dromen in de NREM slaap hebben meer het karakter van denken-in-de-slaap ('sleep thought').
Freud noemt de verborgen betekenis van een droom 'de latente inhoud'.
Dat dromen 'slechts' een neveneffect ('side effect') zijn van nachtelijke neurale activiteit hoeft niet te betekenen dat ze betekenisloos zijn.

Antwoordindicatie MC-vragen

Access:

Public

2517 keer gelezen

Access:

Public

This content refers to .....

Psychology Leiden: summaries and study notes - Theme

Studying Psychology in Leiden Study online - Check summaries - Pass exams - Internship abroad

20720 keer gelezen

Click & Go to more related summaries or chapters:

Studiegids voor tentamens halen van Inleiding in de Psychologie aan de Universiteit Leiden

TentamenTests bij Psychology van Gray en Bjorklund - 8e druk

TentamenTickets bij Psychology van Gray en Bjorklund - 8e druk

TentamenTickets bij Inleiding in de Psychologie aan de Universiteit Leiden

BulletPointsamenvatting van Psychology van Gray en Bjorklund - 8e druk

Voorbeeldtentamen bij Inleiding in de Psychologie aan de Universiteit Leiden - 2023/2024 -Exclusive

Studiegids van afgelopen jaren voor tentamens halen van Inleiding in de Psychologie

Psychology Leiden: summaries and study notes - Theme

Join WorldSupporter!

Join with a free account for more service, or become a member for full access to exclusives and extra support of WorldSupporter >>

This content is related to:

Psychology Leiden: summaries and study notes - Theme

20720 keer gelezen

Check more of topic:

Samenvattingen voor psychologie en gedrag

Universiteit Leiden en studieverenigingen

Going abroad?

Insure your way around the world

International expat insurances

Travel & Worldsupporter insurances (NL)

Study with summaries

Associate with your Field of Study

Search Summaries or Notes

Start using Summaries

Add a Summary

Search a summary

Contributions: posts

Help other WorldSupporters with additions, improvements and tips

Add new contribution

Spotlight: topics

Check the related and most recent topics and summaries:

Institutions, jobs and organizations:

Universiteit Leiden en studieverenigingen

Samenvattingen voor psychologie in Leiden via Labyrint en JoHo

Activity abroad, study field of working area:

Samenvattingen voor psychologie en gedrag

Check how to use summaries on WorldSupporter.org

Online access to all summaries, study notes en practice exams
How and why use WorldSupporter.org for your summaries and study assistance?
Using and finding summaries, notes and practice exams on JoHo WorldSupporter
Quicklinks to fields of study for summaries and study assistance

Online access to all summaries, study notes en practice exams

Check out: Register with JoHo WorldSupporter: starting page (EN)
Check out: Aanmelden bij JoHo WorldSupporter - startpagina (NL)

How and why use WorldSupporter.org for your summaries and study assistance?

For free use of many of the summaries and study aids provided or collected by your fellow students.
For free use of many of the lecture and study group notes, exam questions and practice questions.
For use of all exclusive summaries and study assistance for those who are member with JoHo WorldSupporter with online access
For compiling your own materials and contributions with relevant study help
For sharing and finding relevant and interesting summaries, documents, notes, blogs, tips, videos, discussions, activities, recipes, side jobs and more.

Using and finding summaries, notes and practice exams on JoHo WorldSupporter

There are several ways to navigate the large amount of summaries, study notes en practice exams on JoHo WorldSupporter.

Use the summaries home pages for your study or field of study
Use the check and search pages for summaries and study aids by field of study, subject or faculty
Use and follow your (study) organization
- by using your own student organization as a starting point, and continuing to follow it, easily discover which study materials are relevant to you
- this option is only available through partner organizations
Check or follow authors or other WorldSupporters
Use the menu above each page to go to the main theme pages for summaries
- Theme pages can be found for international studies as well as Dutch studies

Do you want to share your summaries with JoHo WorldSupporter and its visitors?

Check out: Why and how to add a WorldSupporter contributions
JoHo members: JoHo WorldSupporter members can share content directly and have access to all content: Join JoHo and become a JoHo member
Non-members: When you are not a member you do not have full access, but if you want to share your own content with others you can fill out the contact form

Quicklinks to fields of study for summaries and study assistance

Main summaries home pages:

Main study fields:

Business organization and economics, Communication & Marketing, Education & Pedagogic Sciences, International Relations and Politics, IT and Technology, Law & Administration, Medicine & Health Care, Nature & Environmental Sciences, Psychology and behavioral sciences, Science and academic Research, Society & Culture, Tourisme & Sports

Main study fields NL:

Studies: Bedrijfskunde en economie, communicatie en marketing, geneeskunde en gezondheidszorg, internationale studies en betrekkingen, IT, Logistiek en technologie, maatschappij, cultuur en sociale studies, pedagogiek en onderwijskunde, rechten en bestuurskunde, statistiek, onderzoeksmethoden en SPSS
Studie instellingen: Maatschappij: ISW in Utrecht - Pedagogiek: Groningen, Leiden , Utrecht - Psychologie: Amsterdam, Leiden, Nijmegen, Twente, Utrecht - Recht: Arresten en jurisprudentie, Groningen, Leiden

WorldSupporter: what are the features, functionalities and rules on WorldSupporter.org?

WorldSupporter NL: hoe vind je samenvattingen en studiehulp op WorldSupporter.org en JoHo.org

Summaries and Study Assistance - Start

Follow the author: Psychology Supporter

Psychology Supporter

Work for WorldSupporter

JoHo can really use your help! Check out the various student jobs here that match your studies, improve your competencies, strengthen your CV and contribute to a more tolerant world

Working for JoHo as a student in Leyden

Parttime werken voor JoHo

Statistics

233

External and related links:

Gedrag & Psychologie: opleiding tot studeren in het buitenland

Psycholoog & Coach: stagelopen tot werken in het buitenland

Studeren in het buitenland verzekeren

Competenties en kwaliteiten verbeteren en versterken