Inleiding Staats- en Bestuursrecht - UU - Werkgroepopdrachten 2016/2017 - Week 6

MC-vragen

Vraag 1

De uitspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in ‘Sunday Times’ is van belang omdat in deze uitspraak:

1. de onpartijdigheid van de rechterlijke macht zwaarder weegt dan de vrijheid van meningsuiting;
2. wordt vastgelegd dat ‘prescribed by law’ alleen betrekking heeft op het geschreven recht, maar niet alleen op wetten in formele zin, maar ook op de regelingen van lagere overheden;
3. het begrip ‘contempt of court’ een veel wijdere toepassingsruimte krijgt dan alleen het Verenigd Koninkrijk;
4. wordt vastgelegd dat ongeschreven recht een grondslag voor beperking van grondrechten kan vormen.

Vraag 2

Onlangs heeft de rechter bepaald dat de ontruiming van een kraakpand in Amsterdam op grond van de Wet kraken en leegstand niet is toegestaan wegens strijd met artikel 8 EVRM. Welke stelling over het toetsen aan grondrechten onder het EVRM is juist?

1. Toetsen van de Wet kraken en leegstand aan artikel 8 EVRM is ingevolge artikel 120 Grondwet mogelijk.
2. Toetsen van de Wet kraken en leegstand is mogelijk, omdat deze wet een wet in formele zin is en het grondrecht van artikel 8 EVRM slechts door een formele wet (by law = bij wet) kan worden beperkt.

1. Beide stellingen zijn juist.
2. Alleen stelling I is juist.
3. Alleen stelling II is juist.
4. Beide stellingen zijn onjuist.

Vraag 3

Wat is de primaire functie van klassieke grondrechten?

1. Het waarborgen van de vrijheid van de burgers tegen inbreuken daarop van andere burgers.
2. Het waarborgen dat overheidsoptreden dat de burgers bindt op een wettelijke grondslag berust.
3. Het voor rechterlijke toetsing vatbaar maken van overheidsoptreden waardoor burgers in hun vrijheden worden beperkt.
4. Het waarborgen van de vrijheden van de burgers ten opzichte van de overheid.

Vraag 4

Onder de term ‘wet’ in de beperkingsclausules van grondrechten opgenomen in de Grondwet, wordt verstaan:

1. Wetten in formele zin en zelfstandige AMvB’s.
2. Wetten in formele zin en niet-zelfstandige AMvB’s.
3. Wetten in formele zin en zelfstandige en niet-zelfstandige AMvB’s.
4. Geen van bovenstaande alternatieven is juist.

Vraag 5

De heer Grief is deze regering meer dan zat. Grief laat dan ook geen gelegenheid voorbij gaan om krachtig te protesteren. Staande op een podiumpje op het Binnenhof, roept hij per megafoon zijn medeburgers op om het ‘neoliberale kabinetsbeleid’ niet meer te pikken. Kan de overheid deze uitoefening van het recht op vrije meningsuiting van de heer Grief beperken?

1. Ja, op grond van artikel 7 lid 1 Grondwet indien het algemeen belang dat eist en er een formeel-wettelijke grondslag voor de beperking is.
2. Ja, op grond van artikel 7 lid 3 Grondwet, echter ten aanzien van de inhoud van de openbaring alleen indien er geen sprake is van censuur en er een formeel-wettelijke grondslag voor de beperking is.
3. Nee, op grond van artikel 7 lid 3 Grondwet is censuur verboden, tenzij deze beperking noodzakelijk is in een democratische samenleving.
4. Nee, op grond van artikel 10 lid 2 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens moet een beperking noodzakelijk zijn in een democratische samenleving en dat kan in casu niet het geval zijn.

Open vragen

Vraag 1

Het Verenigd Koninkrijk heeft grondrechten vervat in de Human Rights Act 1998, een Act of Parliament (te vergelijken met een wet in formele zin): 

1998 CHAPTER 42
An Act to give further effect to rights and freedoms guaranteed under the European Convention on Human Rights; to make provision with respect to holders of certain judicial offices who become judges of the European Court of Human Rights; and for connected purposes.  Be it enacted by the Queen’s most Excellent Majesty, by and with the advice and consent of the Lords Spiritual and Temporal, and Commons, in this present Parliament assembled, and by the authority of the same, as follows (…).” [9th November 1998]
(Bron: http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1998/42/contents)

Leg uit waarom er in Nederland geen vergelijkbare wet nodig was voor de doorwerking van het EVRM.

Vraag 2

Lees de volgende uitspraak: https://www.raadvanstate.nl/uitspraken/zoeken-in-uitspraken/tekst-uitspraak.html?id=50427

U wordt zeer gewaardeerd als rechtenstudent. Door uw studentenvereniging wordt u gevraagd om aan enkele zeer geïnteresseerde leden uit te leggen wat deze uitspraak betekent.
Om een sprankelende lezing en daarna een vurige discussie te houden gaat u in ieder geval in op de volgende punten:

• Wat zijn de feiten?

• Welke bevoegdheid houdt artikel 174a Gemeentewet in? Waarom is deze bepaling in
  de Gemeentewet opgenomen?

• Wat heeft de Rechtbank besloten?

• Welk standpunt huldigt de burgemeester?

• Wat is het oordeel van en hoe redeneert de ABRvS?

• Zou het zomaar kunnen gebeuren dat de burgemeester de sociëteit van een studentenvereniging sluit?

Vraag 3

Marieke van Doorn, onderzoekster geschiedenis aan de Universiteit IJsseldam, schrijft een artikel waarin zij beargumenteert dat er een verband bestaat tussen de toename van geweld en vandalisme en motorclubs. Een studentenvereniging voor motorliefhebbers is zeer verontwaardigd over de strekking van het essay, waarvan delen al gepubliceerd zijn in het universitaire weekblad. Een bezetting van de Faculteit Sociale wetenschappen van de Universiteit IJsseldam is door deze studentenvereniging aangekondigd indien het gehele artikel openbaar gemaakt wordt.
Marieke van Doorn heeft het volledige artikel ter publicatie aangeboden aan het IJsseldamsche Dagblad. Dit laat weten, ondanks de protesten van de studentenvereniging, binnen een week tot publicatie van de volledige tekst van het artikel over te zullen gaan. In reactie op de publieke onrust die daarop ontstaat, besluit de burgemeester van IJsseldam de plaatselijke drukkerij te verbieden het artikel in het IJsseldamsche Dagblad af te drukken op grond van artikel 45 van de (op artikel 149 Gemeentewet gebaseerde) Algemene Plaatselijke Verordening IJsseldam. Deze bepaling geeft de burgemeester de bevoegdheid om publicatie door het drukken of doen drukken van kwetsende bijdragen in de plaatselijke media te verbieden indien redelijkerwijs voorzien kan worden dat deze een ernstige verstoring van de openbare orde tot gevolg zal hebben.

1. Hoe beoordeelt u de rechtmatigheid van het verbod door de burgemeester in het licht van artikel 7 Grondwet?
2. Hoe beoordeelt u de rechtmatigheid van het verbod door de burgemeester in het licht van artikel 10 EVRM?
3. Verschillende grondrechten worden zowel door de Grondwet als door het EVRM beschermd (wat bij a en b ook het geval was). Wat bepaalt het EVRM over de verhouding tussen nationale bescherming van grondrechten en de bescherming die door het Verdrag zelf wordt geboden?

Vraag 4

De laatste tijd wordt het gemeentebestuur van Amersfoort overspoeld met klachten over geluidsoverlast ten gevolge van het luiden van de klokken van de Heilige Margaritakerk. De grote klok van de kerk slaat dag en nacht elk half uur om de tijd aan te geven. Iedere ochtend worden bovendien om zeven uur, gedurende twintig minuten, vier klokken geluid om de gelovigen op te roepen tot het bijwonen van de ochtendmis. Het gemeentebestuur heeft het kerkbestuur meerdere malen laten weten dat het zo niet langer kan. Overleg met de pastoor van de kerk heeft helaas niets opgeleverd. De gemeenteraad is van mening dat het afgelopen moet zijn met het luiden van klokken en heeft een verordening aangenomen waarin het luiden van klokken op alle dagen van de week wordt verboden. De pastoor is het absoluut niet eens met dit verbod. Volgens de pastoor is de verordening in strijd met de godsdienstvrijheid en artikel 10 van de Wet openbare manifestaties.

1. Bent u van mening dat de godsdienstvrijheid van de pastoor hier inderdaad in het geding is?
2. Kan de verordening de toets aan de Grondwet doorstaan?
3. Kan de verordening de toets aan het EVRM doorstaan?

Antwoordindicatie MC-vragen

1. D

2. D

3. D

4. D -> bij de grondwet kijken we wel naar de formele wet (zelfstandige of niet-zelfstandige amvb’s zijn niet van toepassing)

5. B

Antwoordindicatie Open vragen

Vraag 1

Nederland heeft geen vergelijkebare wet nodig voor de doorwerking van de EVRM omdat de Nederlandse grondwet specifieke regels heeft opgesteld voor het internationale recht.
In artikel 94 GW regelt dat de internationale regels voor de nationale regels gaan zonder dat de nationale staat daar nog tussen hoeft te komen. Wel eist de grondwet dat het verdrag voor het Nederlandse parlement is goedgekeurd en dat de internationale regels voldoende bekend gemaakt zijn. (rechtszekerheid) artikel 93 GW.

Voor het recht van de EU geldt namelijk in veel gevallen dat het altijd direct naar de burgers doorwerkt, of het nu voldoet aan de eisen van de nationale grondwet of niet. Deze uitzonderingspositie van het EU-recht is vastgelegd in uitspraken van het Europese Hof van Justitie. Het Hof bepaalde daarin dat de EU in dit geval niet als een normale internationale organisatie moet worden beschouwd, maar als een soort ‘superstaat’ die zelf een directe relatie met haar burgers heeft.

Wij hebben een monistisch stelsel (ongeschreven recht). Hiertoe behoren het nationale en internationale stelsel. De wetten die gemaakt worden gelden, na bekendmaking van art. 93 en 94 GW. -> door deze twee artikelen heeft Nederland dualistische trekjes, gematigd monistisch.

Vraag 2

• Feiten: Geluidsoverlast (vastgesteld in politierapporten), klachten van buurtbewoners, verkeersonveilig gedrag, parkeeroverlast, geluidsoverlast, bedreigingen, intimidaties, vervuiling, overbewoning, onzedelijk gedrag, mishandelingen, wapenbezit en vermogensdelicten. (in algemene zin gekwalificeerd, documenten zijn te algemeen en niet toegespitst genoeg om te gebruiken) Niet specifiek genoeg, geen deugdelijke motivering. Alleen duidelijk; geluidsoverlast. De rest niet, maar geluidsoverlast niet genoeg voor verstoring van de openbare orde.

• De bevoegdheid van artikel 174a Gemeentewet houdt in dat de burgemeester kan besluiten een woning, een niet voor het publiek toegankelijk lokaal of een bij die woning of dat lokaal behorend erf te sluiten, indien door gedragingen in de woning of het lokaal of op het erf de openbare orde rond de woning, het lokaal of het erf wordt verstoord. Art. 35 APV Venlo was in strijd met artikel 10 GW. Burgemeester had niet de bevoegdheid om het pand te sluiten. Hij heeft niet het recht om het recht op persoonlijke levenssfeer van art. 10 GW te beperken.
  Deze bepaling is in de Gemeentewet opgenomen omdat deze gedragingen de ruimtelijke orde kan verstoren in de buurt waar dit huis staat. De burgemeester die hoofd is van de gemeente/stad/dorp heeft de bevoegdheid om hier in te grijpen.

• De rechtbank heeft besloten dat het hoger beroep (van de appellant: burgemeester) ongegrond is. Gezien het voorgaande, heeft de rechtbank met juistheid overwogen dat het besluit van 4 augustus 2009 op een ondeugdelijke motivering berust. Het betoog faalt.

• Het standpunt wat de burgemeester huldigt is 2.2.3

• Geluidsoverlast is niet genoeg om het pand te sluiten.

• Puur op grond van geluidsoverlast kan het pand niet gesloten worden op basis van verstoring van de openbare orde.

Vraag 3

1. Niet rechtmatig want volgens artikel 7 (lid1) GW heeft niemand voorgaand verlof nodig om door de drukpers gedachten of gevoelens te openbaren, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet. Valt binnen de reikwijdte want zij wil precies doen wat in artikel 7 lid 1 geschreven staat. Er moet een wettelijke grondslag zijn en dat mag worden gedelegeerd als er staat ‘bij of krachtens’ de wet. (Burgemeester krijgt bevoegd door art. 45 Algemeen plaatselijke ordening van IJsseldam. De gemeenteraad heeft helemaal niet de bevoegdheid om een beperking vast te stellen. Er is geen sprake van delegatie, slechts de formele wetgever mag art. 7-1 GW beperken. Het is onrechtmatig.
2. Artikel 10 EVRM: recht op vrijheid van meningsuiting en persvrijheid. Valt het binnen de reikwijdte van artikel 10 EVRM? Ja, omdat zij haar menig wil uiten d.m.v. een publicatie. (staat in artikel 10 EVRM). Dus is er sprake van een beperking van artikel 10 EVRM. In artikel 10-2 staat waar voldaan aan moet worden voor een beperking (opgesomde doelen). Artikel 45 APV is kenbaar en voorzienbaar. Legitiem doel: bescherming van de naam en voorkomen van wanordelijkheden. Het voorkomen van deze middelen zou ook met een minder heftige maatregel kunnen volstaan, dan moet je dat ook doen want de mensenrechten moeten gewaarborgd worden.
3. In het geval van NL via art. 94 gaat het EVRM voor op de nationale wetten en de grondwet. Steeds geldt het hoogste beschermingsniveau. Als de grondwet beter bescherming biedt dan geldt de grondwet van een land boven het EVRM en als het EVRM beter bescherming biedt dan de grondwet van een land dan geldt het EVRM.

Vraag 4

1. Nee, ik ben het oneens met de pastoor dat de godsdienstvrijheid volgens artikel 10 Wet openbare manifestaties in het geding is omdat het luiden van de klokken niks te maken heeft met wel dan niet in het geding van godsdienstvrijheid. De pastoor zou ook kunnen overwegen om de klokken één keer per uur te laten luiden en gedurende 5 minuten de mensen op te roepen voor de mis. De mensen hebben dan nog steeds godsdienstvrijheid om te geloven wat ze willen en daarvoor uit te komen.
   Kan de verordening de toets aan de Grondwet doorstaan?

2. Tijdsaanduiding -> valt niet binnen de reikwijdte van de godsdienstvrijheid.
   Oproepen ochtendmis -> valt binnen de reikwijdte van de godsdienstvrijheid. Alleen maar te kijken ‘oproepen ochtendmis’ of dat voldoet aan de criteria wil er sprake zijn van een rechtmatige beperking; (art. 6 GW) wordt van de grondwetgever aan de formele wetgever gedelegeerd door ‘regelt’ staat in de wet, maar er moet wel een specifieke formele wettelijke grondslag zijn (art. 10 WoM) (arrest Drugspand Venlo) en mag alleen met oog op behartiging van bepaalde belangen (doelcriteria). Conclusie: gemeente Amersfoort had niet het luiden van de kerkklokken helemaal mogen verbieden op basis van art. 10 WOM niet, daarin zijn alleen beperkingen toegestaan. De verordening kan de toets van de Grondwet niet doorstaan.

3. Kan de verordening de toets van het EVRM doorstaan?
   Bij wet voorzien -> verordening Amersfoort. Dient het wel een legitiem doel; kijken in artikel 9-2; bv. bescherming van de openbare orde, rechten en vrijheden van anderen, gezondheid etc. Is de beperking noodzakelijk in een democratische samenleving? Nee, omdat hadden het ook makkelijker kunnen op te lossen (niet meteen verbod op het luiden van de klokken), hadden eerst ook decibel geluid kunnen verlagen. Had dus met een minder heftige maatregel kunnen volstaan.
   Het is geen rechtmatige beperking in de zin van het EVRM.

Aantekeningen werkgroep

1. Eerst kijken of het binnen de reikwijdte van de grondwet valt, (als het er niet binnen valt kan er ook geen sprake zijn van een beperking).

2. Wel of geen sprake van een rechtmatige beperking?

Of er sprake is van een beperking (GW)

• Competentievoorschrift: wie mag er regels maken om GW wel of niet te beperken? -> bv. art 6-1 ; competentievoorschrift (‘behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet)

• Doelcriteria

• Procedurele voorschriften

Of er sprake is van een beperking (EVRM)

• Lid 1 staat wat de grondrecht inhoudt

• Lid 2 beperkingen moeten aan bepaalde criteria voldoen (GW beperking is niet snel toegestaan)

• EVRM beperking moet altijd bij de wet voorzien zijn -> Sunday Times arrest. Als de voorziening maar kenbaar en voorzienbaar is.

• Legitiem doel (niet zomaar een beperking opleggen)

• Proportioneel doel (noodzakelijk in een democratische samenleving) -> is de maatregel evenredig of had er met een minder heftige maatregel kunnen volstaan.

Sunday Times -> Zolang de wet kenbaar en voorzienbaar is voor de burger dan is het goed. (ongeschreven recht). Hier kan een grondwetbeperking op gebaseerd worden mits er sprake is van een legitiem doel en proportioneel doel.