Inleiding Europees Recht - UU - Oefententamen 2017/2018

Vragen

Vraag 1

Met de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon is de codecisie procedure verheven tot de gewone wetgevingsprocedure. Tevens werd deze procedure van toepassing op de overgrote meerderheid van beleidsterreinen.

Leg uit wat de bevoegdheden van het Europees Parlement in dit besluitvormingsproces zijn. Verwijs daarbij naar relevante verdragsbepalingen. [15 punten]

Vraag 2

Vasili is een nieuwe drank die in Zuid-Europa op de markt is gebracht. Er zit veel codeine in deze drank, en vanwege een innovatief productieproces is het ook niet duur. Voor de prijs van brood kan er nu veel codeine worden gedronken.

De Europese Commissie is erg bezorgd over de gezondheidsrisico’s van deze drank. Zij overweegt de productie, de verkoop, en het nuttigen van Vasili in de gehele EU te verbieden. Zodoende zullen er minder mensen in het ziekenhuis belanden wegens codeine overdosis. Daarnaast is het mooi meegenomen dat de verkoop van allerhande andere dranken en hoestsiropen niet in de weg wordt gestaan.

Denkt u dat er een (of meer) rechtsgrondslag(en) voor dit voorstel in het VWEU-Verdrag te vinden is?

Waarom wel/niet? Verwijs naar toepasselijke jurisprudentie. [15 punten]

Vraag 3

1. De bevoegde nationale autoriteiten en rechters moeten nationaal recht zoveel mogelijk uitleggen in het licht van EU-recht. Noem drie situaties waarin de conforme interpretatie van het nationaal recht niet mogelijk is. [10 punten]
2. Leg uit waarom het Hof van Justitie conforme interpretatie als de eerste wijze van doorwerking beschouwt, en het de voorkeur zou moeten verdienen boven rechtstreekse werking? [5 punten]

Vraag 4

Verordening 2018/199 betreffende de algemene beginselen en voorschriften van de levensmiddelenwetgeving (de nieuwe Algemene Verordening Levensmiddelen, kortweg “AVL”), tot stand gekomen via de gewone wetgevingsprocedure van Art. 294 VWEU, schrijft voor dat levensmiddelen niet in de handel worden gebracht wanneer zij onveilig zijn. Indien een exploitant van een levensmiddelenbedrijf van mening is of redenen heeft om aan te nemen dat een levensmiddel dat hij in de handel gebracht heeft niet aan de voedselveiligheidsvoorschriften voldoet, is hij verplicht om het betrokken levensmiddel uit de handel te nemen en de bevoegde autoriteiten daarvan in kennis te stellen. De Nederlandse onderneming Say Cheese B.V. produceert o.a. room, die zij in de gehele Europese Unie verkoopt. Say Cheese B.V. is van mening dat deze Verordening hem een onevenredig belastende controleplicht oplegt, die bovendien veel extra kosten met zich meebrengt, en hoopt de Verordening aan te kunnen vechten voor het Hof van Justitie.

Is Say Cheese B.V. beroepsgerechtigd om een beroep tot nietigverklaring in te stellen? Verwijs in uw antwoord naar relevante jurisprudentie. [20 punten]

Vraag 5

1. In beginsel is het Europese recht alleen van toepassing op situaties waarin er sprake is van een grensoverschrijdende situatie. Welke implicaties bracht het Zambrano-arrest met zich mee voor de toepassing van dit criterium in het kader van de toekenning van verblijfsrecht aan derdelanders? [15 punten]
2. Hoe vergaand zijn deze implicaties gebleken in latere rechtspraak? Verwijs naar relevante jurisprudentie van het Hof van Justitie. [5 punten]

Vraag 6

Stichting de Bewuste Mens is een vrijwilligersorganisatie die zich bezighoudt met het ophalen van voedsel dat dreigt verloren te gaan. Zij werken samen met de Gemeente Den Haag. De vrijwilligers rijden op bakfietsen langs restaurants, hotels, en andere grote organisaties om het overschot aan eten op te halen en te verdelen aan voedselbanken en andere soortgelijke organisaties.

Eens per jaar worden de lang houdbare goederen (zoals groenteconserven of rijst) geinventariseerd en het overschot wordt verkocht op een duurzame markt. De middelen worden tegen kostprijs aangeboden. De Stichting heeft geen winstoogmerk en blijft overeind door donaties.

1. Kan Stichting de Bewuste Mens worden aangemerkt als een onderneming in de zin van het Europees mededingingsrecht? [10 punten]
2. Had uw antwoord anders geluid als bovenstaande casus niet Stichting de Bewuste Mens betrof, maar de Gemeente Den Haag – een publiekrechtelijk orgaan dat wordt gefinancierd uit de gemeentelijke belastingen? [5 punten]

Antwoordindicatie

Vraag 1

Het Europees Parlement oefent samen met de Raad de wetgevingstaak uit, art. 14 lid 1 VEU. [3 punten]. In de gewone wetgevingsprocedure ex art. 294 VEU [2 punten] is het Europees Parlement ‘gelijkwaardige’ medewetgever. Zonder instemming van het Europees Parlement komt er geen wetgeving tot stand. [4 punten] Het Europees Parlement kan amendementen indienen, art. 294 lid 3 en lid 7 sub c VWEU. [3 punten] Het Europees Parlement kan ieder besluit blokkeren (vetorecht). [3 punten]

Vraag 2

Er zijn twee kandidaat-rechtsbases, art. 114 VWEU (interne markt) staat harmonisatie toe en art. 168 lid 5 VWEU (volksgezondheid) staat geen harmonisatie toe. [3 punten] De relevante jurisprudentie is Tabaksreclame [2 punten]. In par. 84 staat: bovendien moet een op basis van art. 114 VWEU vastgestelde handeling “metterdaad ten doel hebben de voorwaarden voor de instelling en de werking van de interne markt te verbeteren” [3 punten]. In par. 88 staat: indien aan deze voorwaarden is voldaan “kan het feit dat bij de te maken keuzen de bescherming van de volksgezondheid doorslaggevend was voor de gemeenschapswetgever geen beletsel vormen om deze artikelen als rechtsgrondslag te nemen” [3 punten]. Toepassing: men kan beargumenteren dat de maatregel metterdaad ten doel heeft de voorwaarden voor de instelling en de interne markt te verbeteren (immers, het zal de interne markt voor de traditionele gedestilleerde dranken weer openen) [2 punten]. Conclusie: De Europese Commissie kan art. 114 VWEU als rechtsgrondslag gebruiken voor haar wetsvoorstel. [2 punten]

Vraag 3

a.

1. Er is geen toepasselijke nationale bepaling die enige ruimte laat voor interpretatie (randvoorwaarde) [4 punten]
2. Conforme interpretatie zou leiden tot schending van algemene rechtsbeginselen zoals rechtszekerheid (begrenzing) [3 punten]
3. Conforme interpretatie zou leiden tot een uitlegging contra legem van het nationaal recht (begrenzing) [3 punten]

b.

Het instrument is minder ingrijpend, fijnmaziger, past beter in de subsidiariteitsgedachte en heeft een verzoenend effect in een conflictueuze situatie (de nationale rechter hoeft de nationale bepaling immers niet buiten toepassing te laten) [3 punten] Conforme interpretatie voorkomt dat er strijd ontstaat tussen de nationale en Europese rechtsorde. [2 punten]

Vraag 4

Blijkens artikel 263 vierde alinea VWEU kan “iedere natuurlijke of rechtspersoon (...) beroep instellen tegen handelingen die tot hem gericht zijn of die hem rechtstreeks en individueel raken, alsmede tegen regelgevingshandelingen die hem rechtstreeks raken en die geen uitvoeringsmaatregelen met zich meebrengen” [2 punten]. Say Cheese B.V. is geen normadressaat; de handeling is niet aan Say Cheese B.V. gericht [2 punten]. Boer B.V. wordt niet individueel geraakt door de handeling [2 punten]. Plaumann [1 punt]: “dat zij, die niet zijn de adressaten ener beschikking slechts zouden kunnen stellen dat zij individueel worden geraakt, indien deze beschikking hen betreft uit hoofde van zekerebijzondere hoedanigheden of van een feitelijke situatie, welke hen ten opzichte van ieder ander
karakteriseert en hen derhalve individualiseert op soortgelijke wijze als de adressaat” [2 punten].

Say Cheese B.V. behoort niet tot een ‘gesloten categorie’ aan belanghebbende. De rechtspersoon wordt (evenals Plaumann) niet geraakt uit hoofde van een zekere bijzondere hoedanigheid of feitelijke situatie, welke hem ten opzichte van iedere andere karakteriseert en derhalve individualiseert op soortgelijke wijze als de adressaat. Daarentegen wordt Say Cheese B.V. (wederom evenals Plaumann) geraakt uit hoofde van een commercieel beroep, hetwelk ten allen tijde door iedere justitiabele kan worden uitgeoefend. Say Cheese B.V. wordt niet individueel geraakt door deze Verordening. [2 punten]

De handeling betreft niet een regelgevingshandeling (die geen uitvoeringsmaatregelen met zich meebrengt en waardoor Say Cheese B.V. rechtstreeks geraakt wordt) [2 punten]. Onder regelgevingshandeling verstaat het Hof “alle handelingen van algemene strekking, met uitzondering van wetgevingshandelingen”(Microban, r.o. 21) [2 punten]. De Verordening is daarmee geen regelgevingshandeling in de zin van art. 263 vierde alinea VWEU [1 punt]. Conclusie: Say Cheese B.V. is niet beroepsgerechtigd om een beroep tot nietigverklaring in te stellen. [2 punten]

Bonuspunt: correcte bespreking van “rechtstreeks geraakt” onder verwijzing naar Microban par. 27

Vraag 5

a.

Nu de kinderen (Unieburgers dankzij hun Belgische nationaliteit) geen gebruik hadden gemaakt van hun vrij verkeersrechten, kon Zambrano geen afgeleid verblijfsrecht ontlenen aan Richtlijn 2004/38 en art. 21 VWEU. [2 punten] Zambrano betrof een ‘zuiver interne situatie’ [3 punten]. Men zou dus verwachten dat het Belgische nationale recht bepaalt of Zambrano een verblijfsvergunning krijgt [1 punt]. Het Hof introduceerde echter het Zambrano-criterium: art. 20 VWEU verzet zich tegen nationale maatregelen die tot gevolg hebben dat burgers van de Unie het effectieve genot wordt ontzegd van de belangrijkste aan hun status van burger van de Unie ontleende rechten (r.o. 42) [4 punten]. Ondanks het bestaan van een ‘zuiver interne situatie’ kon Zambrano een verblijfsrecht ontlenen aan art. 20 VWEU [2 punten]. Met dit arrest leek het Hof af te wijken van de ‘zuiver interne situatie’ doctrine en het criterium dat voor de toepassing van het Europese recht er sprake moet zijn van een grensoverschrijdend element [3 punten].

b.

Het Hof maakt in Dereci [2 punten] duidelijk dat de zuiver interne situatie doctrine nog geen verleden tijd is en dat het grensoverschrijdende element in beginsel nog steeds vereist is om een situatie binnen de werkingssfeer van het Unierecht te brengen [2 punten]. De implicaties bleken dus niet zo vergaan als oorspronkelijk gespeculeerd werd [1 punt].

Vraag 6

a.

De definitie van ‘onderneming’ is te vinden in het Höfner-arrest in r.o. 21 [1 punt]: “elke eenheid (...) die een economische activiteit uitoefent, ongeacht haar rechtsvorm en de wijze waarop zij wordt gefinancierd” [2 punten]
De definitie van economische activiteit is te vinden in het arrest Commissie/Italië [1 punt]: “het aanbieden van goederen of diensten op een bepaalde markt” [2 punten]. Stichting de Bewuste Mens biedt verschillende groenten en fruit (goederen) aan op een bepaalde markt. Dit is een economische activiteit, en daarmee is de Stichting aan te merken als een onderneming in de zin van het Europees mededingingsrecht. [3 punten]

Dus ja, de Stichting kan worden aangemerkt als een onderneming in de zin van het Europees mededingingsrecht [1 punt].

b.

Zoals net genoemd is de definitie van ‘onderneming’ te vinden in het Höfner-arrest in r.o. 21: “elke eenheid (...) die een economische activiteit uitoefent, ongeacht haar rechtsvorm en de wijze waarop zij wordt gefinancierd” [2 punten]
Voor de kwalificatie van ‘onderneming’ in het Europees mededingingsrecht is het niet relevant dat het gaat om een publiekrechtelijk orgaan (rechtsvorm) of dat de middelen afkomstig zijn uit de gemeentelijke belastingen (wijze van financiering) [2 punten].

Dus het antwoord had niet anders geluid [1 punt].