Cruijff/Tirion - Arrest

Cruijff/Tirion; portretrecht (HR 14-06-2013, ECLI:NL:HR:2013:CA2788)

Feiten

I.c. gaat het om een zaak tussen oud-voetballer Johan Cruijff en uitgever Tirion. Tirion had het plan om een fotoboek over Cruijff uit te brengen. Ondanks het bezwaar van Cruijff, besloot Tirion het fotoboek in november 2003 toch op de markt te brengen. De daarin opgenomen foto's, uit de tijd dat Cruijff voor Ajax speelde, waren afkomstig uit een archief. Cruijff verzet zich in dit geding o.a. tegen de publicatie en verspreiding van het boek, en stelt dat het boek inbreuk maakt op zijn privacy (het portret en de naam) en dus jegens hem onrechtmatig is. De rechtbank heeft de vorderingen afgewezen. Het hof heeft dat vonnis bekrachtigd omdat er geen sprake zou zijn van onrechtmatig handelen van Tirion.

Hoge Raad

Wat is de reikwijdte van de bescherming die de geportretteerde aan art. 21 Aw kan ontlenen? Het standpunt van Cruijff dat zijn portretrecht absoluut was, wordt onderuit gehaald door de Hoge Raad. Op grond van art. 21 Aw is openbaarmaking van een portret ongeoorloofd als een redelijk belang van de geportretteerde zich hiertegen verzet. Dat kan een persoonlijk (privacy)belang of een commercieel belang zijn De Hoge Raad benadrukt dat de beantwoording van de vraag of een openbaarmaking onrechtmatig is, sterk afhankelijk is van de concrete omstandigheden van het geval. Deze vraag is dus beperkt vatbaar voor toetsing in cassatie. Toch geeft de Hoge Raad aanknopingspunten voor de afweging van belangen.

Wat betreft het privacybelang is er een verschil tussen bekende en niet-bekende personen. Voor onbekende personen geldt een verbodsrecht waardoor een portret in beginsel niet mag worden gebruikt. Publicatie van foto’s van beroemdheden is tot op zekere hoogte deel van hun werk waardoor zij zullen moeten aantonen waarom het gebruik van een foto onrechtmatig zou zijn. Bekende personen kunnen echter ook een commercieel belang hebben tegen publicatie van hun portret. Hierover stelt de Hoge Raad dat deze belangen bescherming genieten van art. 8 en 10 EVRM. Hierdoor wordt het commercieel belang van een geportretteerde dus onder het 'private life' grondrecht van art. 8 EVRM geplaatst.

Welke belangenafweging geldt bij een geportretteerde die erg populair is? De Hoge Raad stelt hierover dat: ‘Is bij een geportretteerde met verzilverbare populariteit enkel sprake van een zodanig (commercieel) belang en is geen sprake van omstandigheden die rechtvaardigen om aan dat belang voorbij te gaan, dan kan bij de beoordeling een belangrijke rol spelen of een redelijke vergoeding is aangeboden.’ Deze redelijke vergoeding speelt dus alleen als de geportretteerde alleen een commercieel belang heeft om zich tegen publicatie te verzetten. Ook stelt de Hoge Raad ‘In ieder zal geval de vergoeding recht moeten doen aan de mate van populariteit of bekendheid van de geportretteerde en in overeenstemming dienen te zijn met de waarde van het exploitatiebelang van de geportretteerde in het economisch verkeer.’ De vergoeding valt dus samen met de waarde van de geportretteerde. De redelijke vergoeding speelt alleen een rol als de privacy niet in het geding is. In die gevallen zal de geportretteerde aanvullende onrechtmatige omstandigheden moeten aanvoeren om zich tegen publicatie te kunnen verzetten.

Kern

Een bekende persoon moet meer dulden. Als er geen inbreuk is op de persoonlijke levenssfeer, dan kan er nog wel een commercieel belang bestaan dat zich verzet tegen publicatie van zijn portret. Dit commercieel belang van een geportretteerde kan vallen onder het grondrecht van art. 8 EVRM. Bescherming van de exploitatie van zijn populariteit kan dus ook een redelijk belang zijn. In die gevallen moet de uitgever een ‘redelijke vergoeding’ aanbieden die ieder geval recht doet aan de mate van populariteit of bekendheid van de persoon. Het zal ook overeen moeten komen met de waarde van het exploitatiebelang van de geportretteerde in het economische verkeer.