Hoorcollege 5 Klinische Neuropsychologie 2023 Universiteit Utrecht

Hoorcollege 5: Lichaamspresentatie

two point discrimination (DIY): twee stimulatiepunten op dezelfde afstand worden ergens geplaatst op het lichaam. Middels dit wordt het onderscheid in gevoeligheid en specificiteit van receptieve velden in de cortex in kaart gebracht. 

• Two-point felt:  twee receptieve velden worden gestimuleerd. De receptieve velden zijn dus kleiner en gevoeliger. Bvb vingers
• One-point felt: één receptief veld gestimuleerd door de twee stimulatiepunten 

Mentale lichaamsrepresentatie:

•  Is van belang doordat we een lichaam hebben die we niet continu zien,  maar wel continu gebruiken
• intern model van het lichaam (blauwdruk) die wordt opgebouwd uit multi sensorische input. Omvat ook abstracte informatie (is niet enkel een plaatje van je lijf)
• Is cruciaal voor het dagelijks leven. Voor cognitie, affect, semantiek, perceptie, motoriek en actie

Lichaamsbeeld: Omvat cognitie/affect, semantiek, perceptie. Is bewust en stabiel over tijd. 
Anorexia is sprake van een verstoord lichaamsbeeld, ondanks de persoon veel is afgevallen behoudt deze een dikker lichaamsbeeld. Dit is ook terug te zien in lichaams schema's. Zo draaien zij voor brede poortjes al opzij om erdoorheen te kunnen

Lichaamsschema: Is van belang voor het plannen en uitvoeren acties. Dit gebeurd onbewust en wordt constant geupdate zodat we acties efficiënt kunnen uitvoeren. Bvb hoe lang is mijn arm/wat is de afstand om iemand een hand te kunnen geven. 
apraxie: mensen zijn niet meer goed in staat om bewegingen te plannen. Er is dan neurologisch iets mis bij de lichaamsrepresentatie (onbewust)

(neuro) psychiatrische stoornissen behelzen meer dan verstoorde cognitie/affect. Ook het lijf kan een rol spelen in hoe symptomen zich uiten. 

Ownerschip: de opvatting dat alle lichaamsdelen tot jezelf behoort. Komt voor uit 

• Visuo-proprioceptieve congruentie: de houding die we zien matcht met onze proprioceptie
• Visuo-tactiele congruentie: aanrakingen die we zien op ons lijf vóelen we ook

Agency: De opvatting dat je controle hebt over je lichaam en lichaamsdelen en deze kunt aansturen. Kan alleen plaatsvinden voor je eigen lichaam. Komt voor uit

• Congruentie tussen een voorspelde en daadwerkelijke consequentie van een actie
• Lichtknopje 

Stoornissen die te maken hebben met ownership en agency

• Somatoparafrnei: toeschrijven van de indentiteit van een ledemaat aan iemand anders “neem je je been mee?”. Schade aan rechterhemisfeer ten gevolge van een beroerte. Vaak ook sprake van hemiplegie (halfzijdige lichaamsverlamming) en Anosognosie (afwezigheid van ziekte-inzicht)
• Phantom limb: gevoel dat het geamputeerde of ontbrekende ledemaat nog steeds vastzit en sensties ervaart. Vindt plaats bij 50-80% van de amputaties. Komt bvb door corticale reorganisatie. 
• Alien hand syndrome: het optreden van bewegingen van een bovenste ledemaat die onbedoeld zijn, hoewel duidelijk gericht op een bepaald doel
• Body integrity dysphoria: gevoel dat je overcompleet bent. Er is een amputatie-lijn, ze willen dit lichaamsonderdeel niet meer hebben of vertonen pretending behavior , bvb rondlopen met prothese. Is aanwezig sinds de kindertijd, voornamelijk in mannen en gaat gepaard met veel schaamte. Amputatie helpt heel veel. Er is ook een verminderde parietale activiteit (lichaamsrepresentatie) bij stimulatie van het lichaamsdeel dat ongewild is. 

Rubber hand illusion: Er wordt een tactiele stimulatie aan de echte hand van een persoon toegediend, terwijl deze aan het zicht is onttrokken. Synchroon wordt een overeenkomstige visuele stimulatie toegediend aan een rubberen hand die volledig is zich is van de persoon en in een positie is geplaatst die overeenkomt met waar hun echte hand normaal gesproken zou kunnen zijn. Als er dan wordt geslagen op de rubberen hand, schrikt de persoon en ervaart deze ook zelfs pijn. 

Simplistisch overzicht:

• Somatoparafrenie: ledemaat is er wel, maar voelt niet als van jou
• Phantom limb: ledemaat is er niet, maar je voelt hem wel
• Alien hand syndrome: ledemaat is er wel, maar je hebt er geen controle over
• Body integrity dysphoria: ledemaat is er wel, maar zou er niet moeten zijn
• Rubber hand illusie: ledemaat is niet echt en niet van jou, maar voelt wel zo