Hoorcollege 2 Klinische Neuropsychologie 2023 Universiteit Utrecht

Hoorcollege 2: wetenschappelijke methoden, beeldvorming en plasticiteit

Methoden leveren ons een manier op om naar de hersenen en gedrag te kijken. En zo dus ook naar plasticiteit, mogelijkheid om naar verandering/plasticiteit/adaptiviteit te kijken wat hoort bij revalidatie. Dit is allemaal met elkaar in verbinding. Zonder deze methoden zouden we niet naar de mogelijkheden van de hersenen kunnen kijken

Belang van psycholoog: als psycholoog ben je in staat om het probleem van meerdere kanten/perspectieven te bekijken en vanuit hier beslissingen te nemen. Zo kan er worden gekeken naar persoonlijkheidsfactoren, omgevingsfactoren en neurologische factoren. Hierdoor verschillen zij significant van “de buurvrouw” die het probleem alleen vanaf haar perspectief als buurvrouw zal bekijken.

Verschillende manieren om hypothesen te benaderen binnen de empirische cyclus

• Inductief redeneren: observatie → data verzamelen → patroon ontdekken→ hypothese of theorie formuleren (generaliseren)
• deductief redeneren: theorie (generalisering) → hypothese formuleren → observeren of analyseren → hypothese bevestigen of verwerpen

Operationaliseren: hoe ga ik het gewilde gedrag uitlokken? middels een experiment opzetten, gestructureerd observeren etc. Operationaliseren vergt structuur voor het helder uit elkaar kunnen rafelen van het gedrag. Cut off scores zijn nodig om goed, fout, passend etc vast te kunnen stellen. Hierbij moet rekening worden gehouden met task impurity. Task impurity kan komen door onder andere storende factoren

Ethiek: is het ethisch verantwoord om bepaalde taken te verrichten? Is bijvoorbeeld de patiënt voldoende bij bewustzijn dat zijn/haar toestemming ook daadwerkelijk voldoende is. Is het onderzoeksdesign wel verantwoord? Hiervoor gaat het eerst langs een toetsingscommissie

• Informed consent
• METC
• AVG: privacy, persoonsbescherming
• WMO
• GCP
• GCP (Good, Clinical Practice): dit een toets die wordt gedaan in onder andere ziekenhuizen voordat een arts aan het werk mag om te kijken of hij wel ethisch verantwoord is.

Statistiek: wordt gedaan om zeker te weten dat wat je op het ene moment meet reëel is en of het wel meet wat je wilt meten. Onthoud hierbij de kracht van de gevarieerde herhaling in de versterking van je ondervindingen. Zo kun je een daadwerkelijke diagnose vaststellen en meer betrouwbaar te werk gaan dan in vergelijking met een momentopname. Wees wel voorzichtig met herhaalde metingen er kan namelijk een leercurve ontstaan. Zorg dus dat er parallelversies zijn van de test. 
Daarnaast wordt er ook gekeken naar generaliseerbaarheid. Kijk hierbij uit welke populatie je steekproef bestaat. Statistiek wordt onder andere gedaan met JASP, SPSS en R-Statistics. Statistiekprogramma’s veranderen over de tijd heen

Reliable Change Index: formule die is opgesteld door Neil Jacobson en Gordon Chelune
Om te testen of het verschil dat je tussen twee metingen bevind een betrouwbaar verschil is of dat er sprake is van toeval. Hierbij wordt er rekening gehouden met een reliable change boundary. Deze zegt wat over normaal fluctuaties, eigenschap van de taak en ruis. Vooraf stel je een cut-off vast vanaf wanneer je een klinisch verschil vast stel en dus van toepassing is om verdere stappen te nemen.

Dissociatie: uitval op 1 taak, maar geen uitval op  taak 2. 
Dubbele dissociatie: twee parallelle processen die onafhankelijk van elkaar kunnen verlopen. Dit wordt in een grafiek weergegeven als twee lijnen die met elkaar kruisen. 

Open-science: zorgt er voor dat andere je data kunnen analyseren en hergebruiken. Een kanttekening is dat hier nog wel een wetgeving en ethiek voor moet worden opgesteld. Zo worden problemen voorkomen. Momenteel bestaan hier de FAIR principes voor

FAIR:  zorg dat je de tijd neemt voor de presentatie van je data. Bvb grafieken etc. 

• Findable
• Accessible
• Interoperable
• Reusable

PICO

•  P = Patiënt (wie is de patiëntengroep?)
•  I = Intervention (diagnostische test, CGT…)
•  C = Comparison (waar vergelijk je mee? Dit is om te controleren voor placebo)
•  O = Outcome (uitkomstmaat, effectgrootte, specificiteit)

De P-waarde (0.05): Voorheen werd hier de nadruk opgelegd. Echter is dit tegenwoordig niet meer voldoende. Zorg Zorg dat je verwachtingen, hypothesen en verklaringen goed op orde hebt. Ook effectgrootte, betrouwbaarheidsinterval en interpreteerbaarheid van de resultaten moet vermeld worden.

Typen onderzoek:

• Beschrijvend/observationeel: wat kun je waarnemen?
• Correlationeel: verhoudingen, verbanden tussen twee zaken
• Experimenteel: de ene zaak beïnvloeden om de te kijken wat dit doet met de uitkomst op de andere zaak

Onderzoeksdesigns

• Review & Meta-analyse: in verbinding brengen met de literatuur
• RCT:Randomized Control Study: proefpersonen random toewijzen aan een conditie
• Cross-over design: controlegroep en uitkomst groep worden ook een keer gewisseld
• Multiple Baseline: eerst wordt het testeffect uitgedoofd en daarna wordt de interventie toegevoegd
• Longitudinaal: over de tijd heen
• Case Control: unieke gevallen/proefpersonen worden onderzocht
• Gevalsstudie: bepaalde casussen worden aan proefpersonen voorgelegd

Hersenen in beeld: Brain Tutor 3D is een app die goed is om meer een visueel beeld te krijgen waar ongeveer de meest belangrijke onderdelen van de hersenen zich bevinden. 

• lateraal aanzicht: zijaanzicht
• Mediaal aanzicht: hersenen doorgesneden en vervolgens gekeken van de zijkant
• Anterior: voorkant van de hersenen
• Posterior: achterkant van de hersenen

fMRI: laat zien waar zich het meeste zuurstof bevindt. Zo is terug te leiden welke hersengebieden het meest actief zijn bij een bepaalde taak. Dit is een vorm van correlationeel onderzoek. Bepaalde gebieden zijn betrokken bij bepaalde activatie/uitvoering van een taak. Dit is echter niet causaal. Je kan hier namelijk niet uit afleiden of deze gebieden ook noodzakelijk zijn voor het uitvoeren van deze taak.

plasticiteit: mate waarin cellen zich kunnen aanpassen en veranderen. Krabben kunnen bijvoorbeeld nieuwe poten groeien. Bij de mens is dit alleen tot in beperkte mate in de hersenen, naarmate we opgroeien neemt dit erg af. Zo is sprake van een kritische periode. Plasticiteit neemt of, maar flexibiliteit (leren) neemt toe.