Meerenberg (HR 13-01-1879, W 4330)

Relevante artikelen

Artt. 54 en 104 Grondwet 1848

Rechtsvraag

Hoe zit het met de wetgevende en uitvoerende bevoegdheden van de Koning (beter gezegd: de regering)?

Casus

Aan bestuurders van krankzinnigengestichten werd bij AMvB de plicht opgelegd een apart bevolkingsregister voor hun gesticht aan te leggen. De bestuurders van "Meerenberg" voldeden niet aan deze verplichting en werden vervolgd. Tot twee maal toe volgde ontslag van rechtsvervolging.

Hoge Raad

Wetgevende macht (lees: bevoegdheid tot het stellen van regels) wordt uitgeoefend door de Koning en de Staten-Generaal gezamenlijk volgens art. 104 GW. In art. 54 wordt aan de Koning geen wetgevende maar uitvoerende macht toegekend. De Koning mag bij AMvB regels stellen op die terreinen die volgens de GW tot zijn bevoegdheden behoren.  
Aan de andere kant is op alle andere terreinen de wetgever geroepen tot regelgeving, met dien verstande dat de wetgever op zijn beurt het stellen van nadere regelen mag delegeren aan de Kroon. Voor regelgeving door de Koning was naar het oordeel van de HR dus alleen dan nog ruimte als een grondwettelijk voorschrift  uitdrukkelijk een bevoegdheid aan de Koning toekende  óf als de formele wet de Koning de bevoegdheid geeft tot regelgeving.

Oefenvragen bij het eerstejaarsvak Beginselen van de Democratische Rechtsstaat aan de UL

Vraag 1

Welk van de onderstaande stellingen over het Meerenberg-arrest is juist?

a. Het Registratiebesluit 1877 was een onverbindende algemene maatregel van bestuur, omdat de inhoud ervan een interne overheidsinstructie van administratieve aard betrof.

b. Het Registratiebesluit 1877 was een onverbindende algemene maatregel van bestuur, omdat er geen bevoegdheid bestond voor de vaststelling ervan.

c. Het Registratiebesluit 1877 was een verbindende algemene maatregel van bestuur, omdat de Blanketwet 1818 de bevoegdheid tot de vaststelling ervan delegeerde aan de regering.

d. Het Registratiebesluit 1877 was een verbindende algemene maatregel van bestuur, omdat het op grond van artikel 89 lid 1 Grondwet was vastgesteld.

Vraag 2

Artikel 89 lid 1 van de Grondwet vormt een bijna letterlijke codificatie van het Meerenberg-arrest (HR 13 januari 1879, W 1879, 4330). In dit arrest stelde de Hoge Raad immers voor het eerst vast dat de Koning (tegenwoordig: regering) zelfstandige algemene maatregelen van bestuur kan uitvaardigen, omdat anders realisering van de verzorgingsstaat onmogelijk zou zijn.

a. Dit is juist.

b. Dit is onjuist.

Vraag 3

In het Meerenberg-arrest (HR 13 januari 1879, W (1879) 4330) heeft de Hoge Raad;

a. beslist dat aan de Koning (in hedendaagse termen: de regering) een zelfstandige regelgevende bevoegdheid toekomt, die voortvloeit uit de door de Grondwet aan de Koning toegekende bestuursbevoegdheden.

b. de positie van het parlement uitgehold door de praktijk van zelfstandige algemene maatregelen van bestuur die geen door straffen te handhaven voorschriften bevatten, goed te keuren en de zogenoemde ‘Blanketwet’ van 1818 in strijd met de Grondwet te oordelen.

c. bepaald dat overheidsmaatregelen die (zeer) ingrijpend zijn voor het persoonlijk leven van de burgers alleen getroffen mogen worden indien zij berusten op een expliciete formeel-wettelijke grondslag.

d. uitgesproken dat aan de Koning (in hedendaagse termen: de regering) geen zelfstandige regelgevende bevoegdheid toekomt en de Koning alleen bevoegd is tot het uitvaardigen van algemeen verbindende voorschriften indien de Grondwet of een andere wet in formele zin deze bevoegdheid verleent.

Vraag 4

In het Meerenberg-arrest is bepaalt door de Hoge Raad dat de koning (tegenwoordig: regering) zelfstandig algemene maatregelen van bestuur kan uitvaardigen, omdat anders de realisering van de verzorgingsstaat onmogelijk zou worden.

a. Dit is juist.

b. Dit is onjuist.

Antwoorden oefenvragen bij het eerstejaarsvak Beginselen van de Democratische Rechtsstaat aan de UL

1. B

2. B

3. D

4. B