Raad voor de Kinderbescherming - Universiteit Utrecht

Hoorcollege 3 Raad voor de Kinderbescherming 

Landelijke organisatie; ministerie van Veiligheid en Justitie 

De Raad onderzoekt, doet geen hulpverlening! 

Onafhankelijk: snijvlak recht ouders/overheid biedt bescherming kind 

• Bescherming: ondertoezichtstelling/gezagsbeëindigende maatregel 

• Strafzaken: alle jongeren tussen 12 en 18 die in aanraking komen met politie (zwaar delict (Halt is niet mogelijk)/herhaling van feiten) 

• Schoolverzuim: jongeren die structureel niet naar school gaan > absoluut verzuim 

• Gezag en Omgang: zaken waarin ouders uit elkaar gaan > discussie over gezag en omgangsregeling. 

• Toetsende taak beëindiging OTS/OTS uithuisplaatsing verlenging 2 jaar 

Hoeveel zaken doet de Raad per jaar? 

• Ongeveer 43.000 zaken per jaar 

• Sommige kinderen op meerdere gebieden (bijv. Jongere die een zwaar delict pleegt en er een onderzoek volgt > twee zaken). 

• Ong. 1% van de kinderen per jaar komt in aanraking met RvK. 

• Overgrote deel zijn beschermingszaken: hoe gaat het met (sociaal-emotionele/lichamelijke/seksuele/morele) ontwikkeling van het kind? Waar gaat het mis (kan in kind zelf of in opvoeding liggen)? 

• Gezags- en omgangszaken lijken meer te worden. Conflicten in scheidingen lijken ook toe te nemen (reden: wetswijziging: na scheiding hebben beide ouders gezag (eerder was dit alleen moeder) > ouders komen er minder goed uit). 

• Adoptie: onderzoek doen naar ouders die willen gaan adopteren: zijn deze ouders geschikt een kind op te voeden? Adoptie neemt af: steeds betere zorg in landen van herkomst. 

• Wanneer geen toestemming? Alleen als er een vermoeden is dat een kind echt niet veilig zal opgroeien. 

• Schoolverzuim: vaak speelt er meer (bijvoorbeeld persoonlijke- en gezinsproblematiek) dan alleen schoolverzuim > uitbreiden naar beschermingsonderzoek. 

• Taakstrafcoördinatoren: plek zoeken voor jongere en in de gaten houden of dat goed gaat. 

IVRK 

• Zowel ouders als kinderen hebben rechten in Nederland 

• Ouders: recht om je kind op te voeden. Uitzonderingen: kind heeft recht om op een gezonde manier op te voeden. Brengt ouder dit in gevaar? Dan mag overheid ingrijpen. 

• Belang van kind staat altijd voorop! 

• Vrijheidsbeneming is een uiterste middel om een kind te straffen. Hersenen zijn nog niet volgroeid > gevolgen van daden nog niet goed overzien > belangrijk dat kind van straf leert, en niet alleen maar straf. 

• Bij herhaling van delicten, of heel zwaar delict > detentie. Wel vaak gecombineerd met behandeling en begeleiding > jongere moet weer terug de maatschappij in kunnen. 

• Recht op eerlijk proces 

• Achter gesloten deuren (bescherming privacy) 

• Recht op advocaat (pro deo) 

• Ouders verplicht aanwezig bij strafzaak kind 

• Vrije meningsuiting 

• Deelname aan gerechtelijk proces 

• Zowel strafrechtelijk als civielrechtelijk > opgeroepen voor de zitting: gesprek met kinderrechter, aanwezig bij gehele/deel van de zitting.  

• Onderzoek: kinderen vinden het heel belangrijk om te vertellen wat hen bezighoudt. 

RvK doet in media geen uitspraken (bijvoorbeeld over waarom ze betrokken zijn bij een kind). 

Beschermingszaken (civiel recht) 

• (voorlopige) ondertoezichtstelling 

• Er is sprake van een ernstige bedreiging in de ontwikkeling van het kind: ouders zijn op dit moment onvoldoende bereid en in staat om onder eigen verantwoordelijkheid de bedreiging weg te nemen en hulpverlening te accepteren. 

• Machtiging uithuisplaatsing 

• Uithuisplaatsing is in het belang van de jeugdige om de bedreiging weg te nemen 

• “aanvaardbare termijn om onzekerheid over opgroeiperspectief te dragen” 

• Het recht zegt dat een kind een bepaalde periode maar kan verdragen dat hij niet weet of hij wel/niet teruggaat naar huis. Hoe jonger het kind, hoe korter die termijn is (half jaar, komt door hechting). Oudere kinderen kunnen een steeds langere periode overzien (1 of 2 jaar). Periode voorbij? > gezagsbeëindiging. 

• Uiterste maatregel 

• Lukt het ouder om alles weer op de rit te krijgen? Dan mag het kind weer terug. 

• Gezagsbeëindiging 

• Ouders hebben geen gezag meer over kind. Ouders blijven vaak wel betrokken door omgang. Maar een kind moet wel weten waar het aan toe is (weten waar het blijft wonen).  

• Voorlopige of tijdelijke voogdij 

• Als er niet in het gezag wordt voorzien 

• Bijv. Als een meisje onder de 18 een kind krijgt > voogdij over kind moet overlegd worden. 

• Tijdelijk: zodra het meisje 18 is, kan zij vragen het gezag zelf te dragen. 

• Als er wel in het gezag wordt voorzien, maar ouder op dat moment niet in staat is gezag uit te oefenen 

• Tijdelijk: wanneer ouder gedetineerd is, of in het buitenland zit. 

Gezag en omgang (civielrecht) 

• Adviezen over: 

• Omgangsregeling (beide ouders gezag)/contactregeling (ouders niet getrouwd) > hoe vaak zien ouders hun kind? 

• Gezagswijziging 

• Hoofdverblijfplaats 

• Bij wie is het kind het vaakst/staat het ingeschreven? 

• (Vervangende toestemming) erkenning 

• Getrouwd? > vader erkent (juridisch verwantschap) kind automatisch en krijgt gezag (over kind beslissen). Niet getrouwd? > dan moet dit eerst geregeld worden. Pas als erkent is, dan pas gezag aanvragen. 

• Vervangende toestemming: kan vader toch erkenning krijgen?  

• Informatieplicht  

• Wanneer ouders uit elkaar gaan en er geen omgang is tussen ouder en kind > moeder heeft plicht om vader te informeren over kind (of andersom). 

Taken van de Raad in strafzaken 

• Voorlichting- en advies aan Officier van Justitie, rechter-commissaris, raadkamer en kinderrechter/rechtbank 

• Betrokken bij verschillende fasen: van het moment van oppakken tot het moment dat de zitting is afgerond. 

• Onderzoek bij jongeren: 

• Met verhoogd risico op recidive 

• De in verzekering zijn gesteld door de politie (vastzitten voordat ze zijn veroordeeld) 

• Die veel schoolverzuim laten zien 

• Coördinatie taakstraffen: leer- en werkstraffen 

• Individuele casusregie: Raad volgt individuele zaak > gaat het goed?; toetsing jeugdreclassering 

• Consultatie Adolescentenstrafrecht 

• Strafrecht tussen 18 en 23 jaar. Voor wet volwassen, maar je kan via jeugdstrafrecht berecht worden. 

• Jongeren met verstandelijke beperking, psychiatrische problematiek etc. 

Strafproces 

• Figuur van LIJ (zoals in filmpje van LIJ) 

• Gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek: bepaalde factoren dragen zoveel bij aan recidiverisico. 

1. Politie: preselect > recidiverisico komt hieruit. Hoge preselect? > dan sneller doorverwijzing naar de Raad. Anders vaak doorverwijzing naar Halt. 

2. Raad van de Kinderbescherming 

1. 2a: in gesprek met jongeren en ouders > jongere functioneert vaak best goed, vaak afgedaan met taakstraf. Gaat het niet goed met jongere? > dan 2b. 

2. 2b: hier is wel echt iets aan de hand: foute vrienden, drugsgebruik, gezinsproblematiek etc. > advies jeugdreclassering/detentie 

3. Raad kan psychologisch onderzoek bij NIFP aanvragen: IQ, persoonlijkheidstesten etc. Gebruiken om advies te geven aan rechtbanken. De Raad kan dit onderzoek ook zelf doen. 

3. Jeugdreclassering gebruikt LIJ om plan van aanpak te maken. Doelen opstellen en dat aanpakplan up to date houden.  

4. Perspectiefplan JJI: ook gebruik van LIJ om plan te maken om jongeren zo goed mogelijk te begeleiden en zo mogelijk te behandelen. 

Voordelen Halt 

• Feit blijft buiten strafrechtelijk kader. Jongere krijgt geen strafblad (aantekening in het justitieel documentatie register). 

• Voorkomen wordt dat met te zwaar ingrijpen bij lichte zaken het tegendeel wordt bereikt (vergroten risico op herhaling). 

• Wordt ingezet bij licht delict en laag algemeen recidive risico.  

• Maximaal 2 keer een Halt-straf.  

Uitgangspunten onderzoek RvdK 

• Reactie op strafbaar gedrag is persoonsgericht en niet delictgericht. Welke zorgfactoren zijn zichtbaar en wat voor consequentie past daarbij? 

• Draagt bij aan toekomstperspectief: hoe kan jongere weer goed in de maatschappij gaan participeren? 

• Leren van fouten 

• Passend bij leeftijd 

• Gericht op vermindering specifieke recidivekans en minder gericht op afdoening delict. 

• De reactie/aanpak is contextgericht (ouders, gezin, school, werk, vrienden). 

• Ouders betrokken bij het onderzoek 

• Aanpak biedt perspectief en draagt bij aan ontwikkeling 

• Ombuigen van gedrag 

• Bieden van perspectief 

• Aanbieden van de middelen daartoe 

Raadsonderzoek 

• LIJ: op wetenschappelijke inzichten gebaseerd instrument om jeugdigen te screenen/risico recidive inschatten/zorg signaleren 

• Elementen in het LIJ: 

• Delictbespreking: niet schuldgevoel aanpraten of bekentenis verwachten, maar echt een beschrijving van hoe het ging. Waren er twijfels (morele ontwikkeling)? Wat zijn de risicofactoren? 

• Herstelrecht: delict met duidelijk slachtoffer en duidelijke dader. Vaak geweld. Herstelrecht: jongere de kans geven met slachtoffer in gesprek te gaan en de situatie te herstellen + uitleggen wat er is gebeurd + slachtoffer kan vertellen hoe het voor hem/haar was. Herstelrecht betekent niet dat er geen straf meer komt, maar wel dat de dader kan leren van zijn gedrag + meegenomen in uitspraak rechter. 

• Responsiviteit: is jongere in staat om te leren van gedragsinterventie? 

• Vraagstelling: 

• Wat heeft de jongere nodig om herhaling te voorkomen en welk strafadvies past daarbij? 

• Is nader onderzoek of verwijzing naar hulpverlening nodig? 

In kaart door het LIJ 

• Algemeen recidiverisico 

• Criminogene factoren: factoren die bijdragen aan herhaling (vrienden, drugsgebruik): 

• Signalen van psychosociale problemen en psychiatrische problemen 

• Responsiviteit: 

• Betere advisering effectieve maatregelen/interventies door toepassing what works beginselen 

• Betere samenwerking/informatieoverdracht en beheer in de keten 

Dynamisch risicoprofiel 

• DRP betreft de veranderbare factoren. Waar zitten de zorgen? 

• Wanneer het DRP laag is, dan geen interventie, vaak taakstraf. Er zijn dan weinig risicofactoren. 

Strafrechtelijke afdoeningen 

• Werkstraf 

• Geldboete 

• Tools4U: cognitieve sociale vaardigheidstraining 

• So Cool: cognitieve sociale vaardigheidstraining LVB 

• Tact: agressieregulatietraining (ook voor LVB = plus-variant) 

• Toezicht en begeleiding, jeugdreclasseringsmaatregel 

• Jeugdreclassering gaat je helpen met de risicofactoren. Hoe kan de jongere weerstand bieden aan uitdagingen? 

• Elektronische controle (EC) 

• Gedragsbeïnvloedende maatregel (GBM) 

• Er komt echt behandeling.  

• Niet houden aan maatregel? > vervangende jeugddetentie 

• Voorwaardelijke/niet voorwaardelijke PIJ 

• Jeugd-TBS: opgesloten in inrichting waar behandeling ook plaatsvindt. 

• Voorwaardelijke PIJ: wel PIJ opgelegd, maar jongere hoeft het niet uit te zitten als hij zich houdt aan voorwaarden. Lukt dit niet of pleeg je nog een delict? > dan PIJ. 

• Detentie 

Plaatsing in een inrichting voor jeugdigen 

• Jeugd TBS 

• Psychologisch en psychiatrisch rapport 

• ForCa-plaatsing (observatieplaatsing) 

• Wanneer jongeren niet willen meewerken aan rapport 

• Groep jongeren: welke rol hebben de jongeren, groepsdynamiek 

• Duur 3 jaar waarvan 1 voorwaardelijk, twee keer verlengd 

• Omzetting naar TBS mogelijk 

Adolescentenstrafrecht 

• Afwegingen op basis van: 

• Indicaties 

• Handelingsvaardigheden (waaronder IQ) 

• Pedagogische beïnvloeding 

• Contra-indicaties 

• Justitiële voorgeschiedenis 

• Criminele levensstijl 

• Psychopathische trekken 

• Pedagogische onmogelijkheden