Uitleg testament - Arrest

Uitleg testament (HR 08-02-2013, ECLI:NL:HR:2013:BY2595)

Feiten

In deze zaak gaat het om de uitleg van het in januari 2003 opgemaakte testament van erflater, die in 2006 is overleden. Eiseres tot cassatie, is de tweede echtgenote van deze erflater. Verweerders in cassatie, zijn de kinderen van erflater uit zijn eerste huwelijk.

Nadat de eerste echtgenote is overleden, is de erflater met de eiseres tot cassatie getrouwd. Tijdens dit huwelijk heeft de erflater zijn testament aangepast in die zin dat alle eerdere uiterste wilsbeschikkingen herroepen werden en dat niet afgeweken wordt van de wettelijke erfopvolging of van de wettelijke regels van plaatsvervulling. De verdeling van de nalatenschap moet ertoe leiden dat de echtgenote van de erflater (eiseres tot cassatie), over alle tot de nalatenschap behorende goederen zal beschikken terwijl de voldoening van de schulden van de nalatenschap voor haar rekening komen. Ook werd in het testament bepaald dat de echtgenote de verplichting tot overdracht van goederen aan de kinderen door de echtgenoten wordt opgeheven.
M.a.w. in dit testament heeft erflater de wilsrechten van artikel 4:19 en 4:20 uitgesloten. Deze wilsrechten betreffen de situatie dat kinderen een niet-opeisbare geldvordering verkrijgen op hun eigen ouder. I.c. is er sprake van een stiefouder, waardoor deze verwijzing zinloos is.

Er ontstaat een geschil tussen de tweede echtgenote (dus de weduwe van de erflater) en de kinderen. De tweede echtgenote stelt dat erflater bedoeld heeft de wilsrechten van artikel 4:21 en 4:22 uit te sluiten. De kinderen stellen zich op het standpunt dat zij hun wilsrechten kunnen uitoefenen. De kinderen hebben de eiseres tot cassatie toen voor de rechter gedaagd. In reconventie heeft zij gevorderd voor rechte te verklaren dat het testament zo moet worden uitgelegd dat de wilsrechten van art. 4:21 en 4:22 BW zijn uitgesloten, of in ieder geval dat art. 4:21 BW is uitgesloten, omdat dit de bedoeling van de erflater is geweest.

De rechtbank heeft zowel de conventionele als de reconventionele vordering afgewezen. Het hof heeft het vonnis van de rechtbank bekrachtigd. Het hof oordeelde dat het hier erom gaat dat in het testament bij vergissing de toepassing van de wilsrechten van de artt. 4:19 en 4:20 BW is uitgesloten en dat het hier dus niet zozeer gaat om uitleg maar om de mogelijkheid deze vergissing (die pas zichtbaar was na het overlijden van de erflater) te herstellen en dat de uitlegregels van art. 4:46 BW niet zien op die situatie.

Hoge Raad

In cassatie kijkt de Hoge Raad naar de uitleg van het testament. De Hoge Raad overweegt dat op grond van art. 4:46 BW bij de uitleg van een testament moet worden uitgegaan van de verhouding die het testament beoogd te regelen en op de omstandigheden waaronder het testament is opgesteld. Bij de uitleg van een testament mag alleen rekening worden gehouden met de daden of de verklaringen van de erflater als het testament zonder deze daden en verklaring geen duidelijke zin heeft. De Hoge Raad stelt dat het hof blijk heeft gegeven van een onjuiste rechtsopvatting door de verklaringen van de erflater voorafgaande aan het wijzigen van het testament in de uitleg te betrekken, nu het testament geen duidelijke zin heeft als bedoeld in art. 4:46 BW. De Hoge Raad vernietigt het arrest van het hof.

Conclusie

i.c. had de erflater had 3 kinderen uit een eerste huwelijk. Na de dood van zijn echtgenote trouwde hij met zijn latere weduwe. Tijdens dit huwelijk maakte hij zijn laatste uiterste wil, waarbij de verkeerde wilsrechten werden uitgesloten; i.p.v. art. 4:21 en 4:22 BW werden de art. 4:19 en 4:20 BW uitgesloten, die niet toepasselijk konden zijn op erflaters nalatenschap. De Hoge Raad oordeelt dat het testament uitgelegd moet worden en dat daarbij de correspondentie tussen de erflater en de notaris alsmede de verklaring van de notaris over de wensen van de erflater gebruikt mogen worden.