geen grenzen om binnen te denken

Een dromer met grote ambities maar weinig praktische uitvoering, ik wil het allemaal wel, maar het lef ontbreekt een beetje. Dat was ik vroeger, voordat ik afgelopen zomer als nieuwsgierige 14-jarige met worldmapping naar Uganda ging. Een reis van 15 dagen, waarvan ik wist dat het veel indruk zou maken, dat ik zou genieten en dat het me zou veranderen. Achteraf gezien gebeurde dat allemaal nog 20 x meer dan ik had verwacht. Want nu, ben ik nog steeds een dromer, maar ook een doener. Ik heb mijn wereld leren kennen, vanuit een perspectief dat ik nog niet kende en dat heeft me gevormd tot een ander mens. Ik krijg kansen, iedere dag, keer op keer, alleen maar doordat ik het geluk heb dat ik geboren ben in Nederland. Twee ouders, een groot huis en alle voorzieningen die ik nodig heb, binnen hand bereik. Dat in tegenstelling tot een heleboel leeftijdsgenoten, evenveel recht op al die kansen, maar uiteindelijk krijg ik er meer dan ik kan grijpen en zij weinig tot geen. Nu grijp ik alle kansen die zich voordoen, ik ontwikkel me in sneltrein vaart en voel dat. Alles dat ik nu doe, doe ik met overgave en een duidelijk doel. Later, later wil ik dat doordat ik mijn kansen greep, ik in ontwikkelingslanden een verschil kan maken, groot verschil, klein verschil. Ik ga niet meer zeggen dat ik dat niet kan, als ik het wil, er voor werk, er nog harder voor werk en mijn stinkende best doe. Dan moet het mogelijk zijn ergens een verschil te kunnen maken.

Ik ben veranderd, in positieve zin. Ik heb mezelf, de wereld en ontwikkelingshulp leren kennen. Ik heb genoten, gelachen, gewerkt, gehuild, gezongen, gedanst, ervaren, beleefd, gevoeld, gedeeld onder de Afrikaanse zon en dat heeft me gevormd. Het klinkt allemaal zo cliché en omschrijven wat het met me heeft gedaan is ontzettend moeilijk. Nu ruim een jaar na datum, ben ik nog steeds op zoek naar een manier om mijn ervaringen en nieuwe zienswijzen vorm te geven. Op papier, maar het is lastig, hoe je het ook went of keert, ik heb een ongelofelijk puberbrein, waar alle ideeën tot laat in de nacht door mijn hoofd suizen, niet in rechte banen, maar als de wegen in Uganda. Rommelig, druk en alles komt voorbij gevlogen en is voordat ik het eens goed heb kunnen bekijken alweer weg.

De afgelopen weken heb ik mijn hersenen (met liefde en plezier) gepijnigd over ontwikkelingshulp. Want dat is toch eigenlijk wel verdomd lastig. Wat is er nodig? Wat kan je doen en wat niet? En waarom? Hoe en wat? Waar, wanneer, hoe lang? Nuttig of niet? Voor mezelf concludeerde ik al snel dat het absoluut nodig is. Hoe je het precies vorm geeft is een heel ander verhaal. Ik schreef op een nacht (want op een wonderbaarlijke manier zijn mijn hersenen dan het productiefst) 3 dingen op die ontwikkelingslanden nodig hebben.
1. geld
2. kennis
3. tijd
En vooral dat laatste is heel belangrijk. Ontwikkeling heeft tijd nodig en dat is heus niet alleen in Afrika het geval. We willen het soms allemaal nog wel eens vergeten, maar in Nederland is het ook niet altijd geweest zoals het nu is. Relatief niet eens zo lang geleden, was het hier ook een pot nat van ongelijkheid en corruptie. Sterker nog, niet eens zo heel ver hier vandaan, bijvoorbeeld op De Krim, gaat het momenteel ook allemaal niet zo 'Westers' aan toe (als ik dat zo mag noemen).
Kunnen we van Afrikanen verlangen dat ze zich op dezelfde manier en binnen hetzelfde tijdsbestek ontwikkelen? Ik denk het niet. Ontwikkeling is er overigens wel degelijk. Rommelige Afrikaanse ontwikkeling. Maar Afrika zoekt haar weg zelf zeker ook wel. Als we continue onze dwingende westerse normen en waarden op Afrika projecteren, dan is ze zeker een rampzalig en erbarmelijk continent.
Kinderen die sterven voor hun eerste verjaardag.
Het aantal aids-wezen.
De schrikbarend grote groep analfabeten.
Het aantal kinderen dat misbruikt, uitgehuwelijkt of mishandeld wordt.
Het lage bruto nationaal product, dat niet lijkt te stijgen.
Afrika naast Europa lijkt permanent in crisis. Afrika naar onze westerse maatstaven is een grote mislukking.

Reizend door Uganda heb ik iets heel anders ervaren. Mensen zijn vol levenslust, idealen, plannen, dromen. Ze zijn gelukkig, dat zie je en voel je. Iets waar we 'hier' nog héél veel van kunnen leren. In Afrika moeten we niet beleren, maar in eerste instantie zelf heel veel leren.
Afrika is Afrika, heeft misschien wel recht op haar eigen lijden. Tijd heeft het nodig. Jammer genoeg is tijd een ontzettend relatief begrip. Waarin heel veel, of veel te weinig kan gebeuren. Het kan je maken of breken. Voor dat laatste moeten we waken. Dus zeker niet stoppen met ontwikkelingshulp, maar ondersteunen daar waar mogelijk, kansen creëren zodat ze die zelf kunnen grijpen. Om die kansen te creëren zijn de eerste twee punten belangrijk. Geld, jammer genoeg altijd en overal een belangrijke vereiste. En kennis, want hoe je het ook went of keert, in sommige dingen zijn wij nou eenmaal beter ontwikkelt. Zaak is die kennis te delen zodat ze er zelf verder mee kunnen.

Ontwikkeling is een ingewikkeld, onduidelijke proces, zeker geen steriele operatie. Je kan op honderd duizend verschillende manier de mist in gaan. We zijn niet superieur aan de Afrikanen, met die instelling kom je nergens. Enkel en alleen geld ophoesten is ook de oplossing niet. Onze normen en waarden opdringen en verkopen als de enige mogelijke leefwijze schiet ook niet op.
Afrika vindt (samen met alle andere ontwikkelingslanden) haar eigen weg, met zo hier en daar een steuntje in de rug. Ik ben bang dat ik het zelf niet meer mee ga maken, maar hoop dat mijn kinderen, achterkleinkinderen, achter achter kleinkinderen, ooit kunnen leven naast een Afrika waar gelijke mensenrechten zijn, iedereen kansen krijgt en er een samenleving is ontstaan waarin er voor elk individu mogelijkheden bestaan zich te ontwikkelen en ontpoppen tot de persoon die ze willen zijn. Maar dat ze ook leven naast een Afrika met haar eigen cultuur, rituelen, gewoontes en misschien wel in de allereerste plaats, de geweldig lieve, positieve, open en hartelijke inwoners die het continent rijk is.

Ik denk dat dat is wat ik denk. Maar morgen denk ik weer wat meer, wat extra, wat beter of wat slechter. Ik weet dat dit hoogstwaarschijnlijk niet de waarheid is (als die al bestaat, of gevonden kan worden). Per slot van rekening, ben ik slechts een 15 jarig 'meisje', dat door de wolken de hemel niet meer ziet. Maar dat geeft niet, er zijn genoeg mensen die dit soort dingen veel beter weten dan ik en waar ik op mijn plaats heel veel van kan leren. Maar ik blijf denken, wie weet bedenk ik ooit iets dat voor dat kleine verschil zorgt en zo niet, vind ik het in de eerste plaats ook gewoon mateloos interessant én erg belangrijk om over dit soort onderwerpen te blijven denken. Ik ben gegroeid van Nederlander tot wereldbewoner en heb nu dus geen grenzen meer waarbinnen ik denk. Dat bevalt me wel.