Ik las een artikel dat oorspronkelijk in Trouw was gepubliceerd over de vraag of een fairtrade keurmerk de economische omstandigheden bij "de boer op de plantage" nu werkelijk verbetert, of niet. Conclusie: een consument die bananen of koffie met een keurmerk koopt en denkt dat kleine boeren en loonwerkers op plantages daardoor genoeg verdienen, heeft het mis.

Onderzoeken

Het artikel baseert zich o.a. op rapporten van Somo (Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen) en onderzoeksorganisatie 3ie (Internationale Initiatief voor Impact Evaluatie). Die laatste dook in 43 kwantitatieve en 136 kwalitatieve relevante onderzoeken, verschenen tussen 1990 en 2016. Veel zogenaamde 'effecten' die keurmerken als Fairtrade, UTZ en Hands in Hands op papier claimen bleken zwak of niet significant. Keurmerken scoorden erg wisselend, geen enkel keurmerk sprong er echt in positieve zin uit.

Acceptatie

Arbeiders die veelal voor kleine boeren of plantages werken hebben vaak een zwakke onderhandelingspositie. Het is veelal 'take it or leave it', men moet (lage) lonen accepteren die worden aangeboden. Nog veel te vaak worden arbeidsrechten geschonden en zijn arbeidsomstandigheden onverminderd slecht. Oók op die plantages die samenwerken met de grote internationale keurmerken: aansluiting hierbij blijkt geen garantie op verbetering. Nog altijd wordt het minimumloon gehanteerd, dat te laag is voor een fatsoenlijk leven.

Nuance

Natuurlijk betekent dit niet dat geen enkel keurmerk geen enkel effect bewerkstelligt in de woon- en werkomstandigheden op plantages in het buitenland. Verbetering van omstandigheden en toewerken naar een leefbaar loon is een proces, dat helaas tijd kost. Keurmerken als Fairtrade hanteren minimumeisen, maar dat wil nog niet zeggen dat die minimale eisen ook direct een leebaarder bestaan betekenen. Marktprijs, wereldwijde concurrentie en hoge productiekosten hebben nog vaak veel meer invloed op uiteindelijk beschikbare inkomens dan de minimumeisen die een keurmerk stelt.

Proces

Ondanks dat meetbare impact-effecten vooralsnog niet uit de onderzoeken naar voren komen, weten de diverse keurmerken toch stappen te zetten richting een leefbaarder bestaan van arbeiders op plantages. Er komt meer besef, de druk naar leefbare lonen wordt groter én boeren leren hoe ze hun bedrijven beter kunnen managen. Er komen meer trainingen op lokatie die de onderhandelingspositie van werknemers moet verbeteren. Maar uiteindelijk kost de ontwikkeling naar leefbaarder loon ook tijd. En dient het besef in álle onderdelen van de productieketen te groeien; pas dan komt een fatsoenlijk bestaan voor de werknemers op lokatie écht in beeld.

Deel je ervaringen

• Wat vind jij; is het zinvol dat we producten als koffie, bananen, chocolade en thee blijven kopen van leveranciers en producenten die aangesloten zijn bij (internationale) keurmerken?
• Of 'heeft het toch allemaal weinig zin', zoals de aangestipte onderzoeken claimen?
• Of hebben juist de (literatuur)onderzoekers van Somo en 3IE het niet bij het rechte eind en zijn er wel degelijk aantoonbare impact-effecten van keurmerken op arbeidsomstandigheden?
• Deel je mening via een reactie hieronder, of schrijf een eigen blog.

Lees meer

• Lees het oorspronkelijke artikel.
• Lees en download het volledige rapport van Somo van het onderzoek naar de effectiviteit van keurmerken bij het waarborgen en bevorderen van de naleving van internationaal geaccepteerde normen voor arbeidsomstandigheden op grootschalige landbouwbedrijven in lage- en middeninkomenslanden.
• Lees bij JoHo meer over Bewustzijn & Duurzaamheid: respect voor natuur en milieu in het buitenland.