Begrip

Definitie

Actiepotentiaal

Het elektrische signaal dat geleid wordt langs de axonen of spiervezel waarbij informatie overgedragen wordt van de ene naar de andere plek in het zenuwstelsel.

Afferente neuron

Een neuron (of axon) dat een actiepotentiaal geleid van het perifere zenuwstelsel naar het centrale zenuwstelsel.

Anterograde

Signalen of impulsen die in voorwaartse richting reizen. Voorbeelden zijn van het cellichaam, naar de axon, van de pre-synaps naar de post-synaps of van het centrale zenuwstelsel naar het perifere zenuwstelsel.

Associatie systeem

Neurale cel circuits die geen onderdeel zijn van de gedefinieerde sensorische- (input) en motorsystemen (output). Ze medieren de meest complexe en minst gedefinieerde breinfuncties.

Astrocyte

Één van de drie grote klassen van gliacellen in het centrale zenuwstelsel. Deze is belangrijk voor het reguleren van het ionische milieu van zenuwcellen en soms ook voor het reguleren van de neurotransmitter heropname.

Axon

Het neuronale proces dat de actiepotentiaal van het cellichaam naar het doel brengt.

Axon Hillock

Punt op het cellichaam waar de actiepotentiaal begint.

Centraal zenuwstelsel

Het brein en de ruggengraat van gewervelden. De centrale zenuw en ganglia van ongewervelden. 

Chemische synaps

Synapsen die informatie doorgeven chemische signalen (neurotransmitters) uit te scheiden.

Cognitieve neurowetenschappen

Een onderdeel in de neurowetenschappen dat zich richt op het begrijpen van cognitieve functies.

Commissuren

Axon wegen die de middellijn van het brein doorkruisen. 

Computationele map

Binnenkomende informatie wordt vergeleken en geïntegreerd. Hierdoor wordt de essentiële informatie eruit gehaald en verwerkt.

Computerized tomography (CT)

Non-invasieve methode om het brein in kaart te brengen. Röntgenstraling wordt rondom het hoofd, in 3D, toegebracht waarna grijze- en witte stof, ventrikels en meer duidelijk worden.

Convergentie

Een doelcel voegt meerdere signalen van axonen samen om de informatie te bewerken. Op visueel gebied gaat het om het samenvoegen van de informatie afkomstig van staafjes en kegeltjes naar ganglioncellen. 

Cortex

Het oppervlakkige gebied dat over de hemisferen en het cerebellum ligt. Het bestaat uit grijze stof, waar de meeste neuronen zich bevinden.

Dendriet

Een arm van een neuron dat informatie ontvangt.

Diffusion tensor imaging (DTI)

Kan verschillen zien in axonpaden en richtingen.

Divergentie

Een enkele axon kan met verschillende takken meerdere doelcellen beïnvloeden.

Dorsale root ganglia

Een gedeelte van de sensorische ganglia uit de ruggengraat. Ze bevatten neuronen uit de dorsale kolom/mediale lemnicus en spinothalamisch pad. 

Efferente neuron

Een neuron of axon dat informatie weg voert van het centrale zenuwstelsel en richting het perifere zenuwstelsel. 

Elektrische synaps

Een synaps die informatie doorgeeft met behulp van een elektrische stroom bij gap junctions.

Elektrofysiologische opname

Een meting van de elektrische activiteit door/bij het membraan van een zenuwcel door middel van elektrodes. Dit kan zowel intracellulair als extracellulair gebeuren.

Extracellulaire opname

De elektrode is buiten een zenuwcel geplaatst en kan de activiteit meten van meerdere cellen meten.

Functional magnetic resonance imaging (fMRI)

Een non-invasieve methode die kijkt naar bloedverbruik in de hersenen. Zuurstofrijk bloed wordt gezien als actieve hersengebieden en zuurstofarm bloed komt voor bij non-actieve hersengebieden.

Ganglia

Collectie van honderden of duizenden neuronen buiten het brein en ruggengraat, maar in het perifere zenuwstelsel. 

Gap junctions

Een speciaal contact tussen cellen door het vormen van kanalen dat het cytosol van beide cellen direct verbind.

Gen

Een erfelijk gebied dat op een chromosoom ligt. Hier ligt een stuk DNA dat als één gebied wordt gelezen door het polymerase enzym.

Genoom

De complete set genen van een organisme.

Glia cel

De supportcellen die in contact zijn met neuronen.

Glia stam cel

Neurale precursor cellen in een volwassen brein die de mogelijkheid hebben om voort te leven en om bijkomende precursor cellen en gedifferentieerde te maken.

Grijze stof

Een algemene term om gebieden aan te duiden van het centrale zenuwstelsel die veel neuronale lichamen en neuropupillen bevatten. 

Interneuron

Een neuron in een pad tussen primaire sensorische- en primaire effector neuronen. Over het algemeen, zijn het korte neuronen die tussen twee andere neuronen liggen.

Intracellulaire opname

Een elektrode is in de zenuwcel geplaatst en meet de elektrische activiteit van die zenuwcel.

Laesie studie

Functieverlies kan beschreven worden bij dieren waar specifiek hersenschade wordt toegebracht. Ook kunnen mensen met gelijke laesies bestudeerd worden.

Lokaal circuit neuronen

Zie interneuron.

Magnetic resonance imaging (MRI)

Een non-invase method om het brein in kaart te brengen. Watermoleculen bewegen in willekeurige richting, maar worden in een rechte lijn gezet door grote magnetische kracht. Daarna wordt een radiogolf uitgezonden, opgevangen door de moleculen en als deze loslaat (de moleculen gaan weer in de magneetrichting liggen) dan wordt het signaal opgepakt en vindt er beeldvorming plaats.

Magnetic source imaging (MSI)

Combinatie van MEG en MRI.

Magnetoencephalography (MEG)

Meet onafhankelijke currents in de hersenen met behulp van magnetisme in plaats van elektriciteit.

Microglia cel

Een van de drie grote klassen van gliacellen in het centrale zenuwstelsel. Deze klasse repareert neurale schade.

Motor systeem

Een brede term dat gebruikt wordt om alle centrale- en perifere gebieden aan te duiden die te maken hebben met motorisch gedrag.

Motorneuron

Elke neuron die invloed uitoefent op een skeletspier.

Myeline

De omhulsels van axonen om elektrische stroom te geleiden. Gevormd door oligodendendrocyten of Schwann cellen.

Myotatisch reflex(goed vertaald?) blz 11

Een fundamentele ruggengraat reflex dat veroorzaakt wordt door een motorische respons afkomstig van een spier. De knie reflex is hier een voorbeeld van. De informatie wordt richting afferente sensorische neuronen gestuurd.

Neuraal circuit

Verschillende subgroepen van neuronen. In een neuraal systeem kunnen zij specifieke informatie verwerken.

Neuro-ethologie

Werkt nauw samen met cognitieve neurowetenschap, zodat gedrag bestudeerd kan worden en er beter begrip is van cognitieve functies.

Neuron

Een cel die gespecialiseerd is in het geleiden en uitzenden van elektrische signalen in het centrale zenuwstelsel. 

Neuropil

De wirwar van axon- en dendriet uiteindes, en de synapsen daar tussen in, dat tussen cellichamen in de grijze stof ligt in het brein en de ruggengraat.

Neurotransmitter

Een substantie die vrijgelaten wordt aan het einde van een synaps om informatie door te geven van de ene kant naar de andere kant; van de pre-synaps naar de post-synaps.

Nuclei

Collectie van zenuwcellen in het brein dat duidelijk afgezonden is en een bepaalde functie heeft.

Oligodendrocyte

Een van de drie grootste klassen van gliacellen in het centrale zenuwstelsel. De belangrijkste functie van deze gliacellen is om myeline neer te leggen op neurale paden.

Parallele paden

De gespleten axonen van cerebrale granule cellen die uitkomen op synapsen op dendrieten of Purkinje cellen.

Parasympatisch zenuwstelsel

Een verdeling in het viscerale motor systeem waarbij de effectoren (cholinerge ganglion cellen) vlakbij de doelorganen liggen. 

Perifere zenuwstelsel

Alle zenuwen en neuronen die buiten het brein en de ruggengraat liggen.

Positron emission tomography (PET)

Hierbij wordt een stof ingespoten met gelabelde glucose of water. Deze stoffen zullen snel ‘opgeroepen’ bij actieve delen in de hersenen.

Postsynaptisch

Een onderdeel van de synaps die gespecialiseerd is in het ontvangen van uitgescheiden informatie.

Presynaptisch

Een onderdeel van de synaps die gespecialiseerd is in het verzenden van informatie.

Projecterende neuronen

Een neuron met lange axonen die ver gelegen doelcellen kunnen bereiken.

Receptor potentiaal

Zie synaptische potentiaal.

Receptor veld

Een ontvankelijk gebied (lichaamsoppervlakte of een gespecialiseerde structuur als de retina) waar de sterkste actiepotentiaal terecht komt. 

Representatie

In kaart brengen van bepaalde onderdelen van het brein of neurale netwerken.

Retrograde

Signalen of impulsen die achterwaarts werken. Voorbeelden zijn van de axon terminaal richting het cellichaam, van de postsynaptische- naar de presynaptische terminaal of van de periferie naar het centrale zenuwstelsel.

Ruggengraat

Het gedeelte van het centrale zenuwstelsel dat van de medulla naar de cauda equina loopt.

Schedel zenuw ganglia

De sensorische ganglia die betrokken is met de schedelzenuwen. De schedel zenuwen behoren bij de dorsale root ganglia in de ruggengraat.

Schwann cel

Gliacellen in het perifere zenuwstelsel die myeline op axonuitlopers legt. Dit zijn cellen die vernoemd zijn naar de 19-eeuwse anatomist Theodor Schwann.

Sensorische systeem

Een term die gebruikt wordt om alle cellen aan te duiden in het centrale- en perifere zenuwstelsel die betrokken zijn bij gevoel.

Single-photon emission computerized tomography (SPECT)

Een radio-actieve stof wordt ingespoten. Deze bind aan specifiek weefsel. Dit kan per stof bepaald worden. Vervolgens worden de gekozen weefsels in kaart gebracht.

Somatisch motorisch systeem

De motorneuronen die een verbinding maken tussen de hersenen en de skeletspieren.

Sympathisch

Een verdeling in het viscerale motor systeem bij gewervelden bestaande uit adrenergische ganglion cellen. Ze liggen vrij ver van het doelorgaan af. 

Synaptisch blaasje

Sferisch, membraan gebonden organellen die vastzitten aan het presynaptische membraan om neurotransmitters op te slaan. 

Synaptische potentiaal

Overdracht van neurotransmitters om informatie door te geven.

Synaptische transmissie

Het chemische en elektrische proces waarbij de informatie door wordt gegeven van de presynaps (initiatie) naar de postsynaps (doel). 

Topografische map

Locatie van hersenonderdelen of neurale paden.

Tracts

Bepaalde paden in circuits.

Visceral (autonoom motorisch systeem)

Cellen en axonen die gladde spieren en klieren innerveren. Werkt samen met het somatisch motorisch systeem.

Witte stof

Een algemene term die refereert naar grote axonen paden in het brein en de ruggengraat. 

Zenuw

Een collectie van perifere axonen die samengebundeld zijn en een gelijke route volgen.

Zenuwcel

Zie neuron.

Begrip

Definitie

Actiepotentiaal

Het elektrische signaal dat geleid wordt langs de axonen of spiervezel waarbij informatie overgedragen wordt van de ene naar de andere plek in het zenuwstelsel.

Actieve transporteurs

Transmembraan eiwitten die met behulp van ATP ionen de cel in of uit transporteren. Dit kan tegen de concentratie gradiënt in gaan, maar er kan ook gebruik gemaakt worden van de gradiënt waardoor het ion naar binnen gevoerd wordt.

Depolarisatie

Een verandering in het membraan potentiaal. Hierbij wordt de concentratie minder negatief.

Elektrochemisch equilibrium

De conditie waarbij geen transport plaats vindt van ionen door membranen, omdat de gradiënten precies gelijk zijn aan elkaar.

Equilibrium potentiaal

Het membraan potentiaal waarbij een ion in een elektrochemisch equilibrium verkeert.

Goldman-vergelijking

Gelijke formule als de Nernst-vergelijking, maar de Goldman-vergelijking bevat een component voor permeabiliteit van ionen door ionkanalen.

Hyperpolarisatie

Een verandering in het membraan potentiaal. Hierbij wordt de concentratie meer negatief.

Ionkanaal

Geïntegreerde membraan eiwitten die ionen verplaatsen van binnen naar buiten en vice versa. Dit kan gebeuren met behulp van energie, maar ook door verschillen in gradiënten binnen in en buiten de cel.

Nernst equation

Een wiskundige formule die het elektrische potentiaal voorspelt op basis van ionen en elektrochemisch equilibrium.

Passieve elektrische respons

Een stroom door de axon. Deze loopt er door heen en moet niet telkens opnieuw gestart worden door de beginrespons.

Receptor potentiaal

Het membraanpotentiaal dat verandert bij receptoren in neuronen tijdens sensorische transductie.

Rustende membraan potentiaal

Het membraan potentiaal dat klaar ligt om veranderd te worden en om informatie te verwerken. Het bevat ionen die permeabel zijn. ~-70 mV.

Synaptisch potentiaal

De verandering die plaats vindt bij de synaps door informatie overdracht.

Threshold potentiaal

Het level van het membraan potentiaal waarbij een actiepotentiaal wordt opgewekt.

Begrip

Definitie

Activeren

De tijd afhankelijke opening van ionkanalen door een bepaalde stimulus. Hier is sprake van membraan depolarisatie.

Conductie snelheid

De snelheid waarmee een actiepotentiaal over een axon loopt.

Inactiveren

De tijd afhankelijke sluiting van ionkanalen door een stimulus. Hier is sprake van membraan hyperpolarisatie.

Membraan conductie

Membraanpotentialen kunnen veranderen door ionkanalen te openen of te sluiten. Dit proces is wederkerig.

Myeline

De omhulsels van axonen om elektrische stroom te geleiden. Gevormd door oligodendendrocyten of Schwann cellen.

Myelinisering

Proces waarbij gliacellen (oligodendrocyten of Schwann cellen) om axonen heen wikkelen om meerdere lagen glia cel membranen te krijgen. Hierdoor wordt de conductie snelheid verhoogd.

Ranvier knoop

Om de axonen liggen myeline en daar tussen in zijn soms ‘knopen’ te vinden. Hier springen de signalen en zetten zich af, om vervolgens over de myeline heen te springen.

Refractie periode

Een korte periode na het genereren van een actiepotentiaal. Dit duurt ongeveer een seconde en hierbij is het moeilijk/onmogelijk om een volgend actiepotentiaal te starten.

Springende geleiding

Mechanisme van het voortzetten van een actiepotentiaal, omdat het signaal over de myeline heen springt naar een volgende Ranvier knoop.

Voltage clamp methode

Een techniek dat gebruik maakt van elektronische feedback om gelijkertijd het membraan potentiaal te beïnvloeden en de transmembraan stromen te meten (resulteert door het openen en sluiten van ionkanalen).

Begrip

Definitie

Actieve transporteerder

Transmembraan eiwitten die met behulp van ATP ionen de cel in of uit transporteren. Dit kan tegen de concentratie gradiënt in gaan, maar er kan ook gebruik gemaakt worden van de gradiënt waardoor het ion naar binnen gevoerd wordt.

ATPase pomp

Membraanpompen die ATP hydrolyseren om energie te verkrijgen. Hierdoor kunnen ionen tegen hun gradiënten in getransporteerd worden.

CACNA genes

De genen die coderen voor calciumkanalen.

Co transporteerder

Actieve transporteerders die gebruik maken van energie van ionische gradiënten om meerdere ionen door het membraan te dragen.

Elektrogeen

Mogelijkheid om een elektrische stroom te genereren. Deze term wordt meestal gebruikt bij membraan transporteerders die een elektrische stroom genereren bij het verplaatsen van ionen.

Ion uitwisselaar

Membraan transporteerders die intracellulaire en extracellulaire ionen, tegen hun concentratie gradiënten in, uitwisselen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van energie afkomstig van elektrochemische gradiënten van andere ionen.

Ionselectiviteit

Het kanaal bepaalt welke ionen door het kanaal passen en/of mogen. Dit verschilt per ionkanaal.

Ligand poort ion kanaal

Ionkanalen die reageren op chemische signalen in plaats van ion gradiënten.

Macroscopisch current

Ionische stromen die door vele ionkanalen heen gaan.

Microscopische current

Een ionische stroom door één ionkanaal.

Patch clamping

Een methode om stromen door individuele ionkanalen te meten.

Porie

Een onderdeel van een ionkanaal waar ionen door heen getransporteerd worden.

Porie loop

Een extracellulair domein van aminozuren dat over de porie heen ligt en selectief ionen door laat. Dit is bij een aantal ionkanalen het geval.

Selectiviteitsfilter

Het nauwste deel van het ionkanaal. Bevindt zich aan de buitenkant.

Voltage poort

Een term om ionen te beschrijven die openen en sluiten door veranderingen in het membraan potentiaal.

Voltage poort ionkanaal

Zie ionkanaal uit hoofdstuk 2.

Begrip

Definitie

Acetylcholine (ACh)

Een neurotransmitter die voorkomt bij motor neuron synapsen, in autonome ganglia cellen en in andere centrale synapsen. Het bindt aan twee soorten acetylcholinereceptoren (AChR): ligand-poort ionkanalen (nicotine receptoren) en G-eiwit-gekoppelde receptoren (muscarine receptoren).

Actine

Is een eiwit dat onderdeel is van het cytoskelet in de eukaryote cel. Ze maken onderdeel uit van de microfilamenten.

Auxilin

Een co-factor dat hsc70 recruteert.

Ca²⁺/Calmodulin-afhankelijk eiwit kinase 2 (CaMK2)

Is een kinase dat gereguleerd wordt door Ca²⁺/Calmoduline complex. Speelt een belangrijke rol bij leren en geheugen.

Clathrin

Het meest belangrijke eiwit voor endocytose vanaf het plasmamembraan. Het blaasje wordt ontvangen op de triskelia.

Co-transmitter

Twee of meer typen van de neurotransmitters die zich in een synaps bevinden. Ze kunnen verpakt zijn in aparte blaasjes of naast dezelfde synaptische blaasjes liggen.

Connexon

Een perfect afgesteld transmembraan kanaal dat gap junctions vormt tussen cellen. Ze worden gevormd door connexins (familie van gespecialiseerde kanaal eiwitten).

Dynamine

Een GTPase dat verantwoordelijk is voor endocytose.

Eind plaat

Een gespecialiseerde postsynaptische plek die uitkomt op een zenuwtract op spiercellen.

Eind plaat current (EPC)

Een macroscopische current die veroorzaakt wordt door het openen van vele ionkanalen. Deze current wordt geproduceerd door het binden van neurotransmitters aan de motor eind plaat.

Eind plaat potentiaal (EPP)

Depolarisatie van het membraan potentiaal van spiercellen, veroorzaakt door acetylcholine.

Endocytose

Een mechanisme om blaasjes van het plasmamembraan op te nemen in de cel. Hierdoor kunnen stoffen van buiten af opgenomen worden.

Excitatoir (EPSP)

Een verandering in het post-synaptische potentiaal, depolarisatie, door neurotransmitters. Het maakt de kans groter dat er een actie potentiaal wordt gegenereerd voor de volgende cel.

Gap junction

Een speciaal contact tussen cellen door het vormen van kanalen dat het cytosol van beide cellen direct verbind.

G-eiwit

Eiwitten die actief worden door het binden van GTP in plaats van GDP. Zitten vast aan receptoren en laten los als ze geactiveerd zijn.

G-eiwit gekoppelde receptoren

Een grote familie van neurotransmitter- of hormoonreceptoren. De receptor gaat zeven keer door het membraan. Agonisten activeren de receptor en de bijbehorende intracellulaire G-eiwitten.

Hsc70

Hsc70 is een belangrijk onderdeel van chaperonne-gemedieerde autofagie, waarbij selectief eiwitten worden afgebroken door deze lysosomale route.

Inhibitoir (IPSP)

Een verandering in het post-synaptische potentiaal, hyperpolarisatie, door neurotransmitters. Het maakt de kans kleiner dat er een actie potentiaal wordt gegenereerd voor de volgende cel.

Ionotropische receptoren

Receptor waarbij de ligand bindingsplaats geïntegreerd is in de receptor.

Kleine clear-core blaasjes

Blaasjes van 40-60 mm die kleine molecuul transmitters verpakken. De kern is helder als deze bekeken wordt.

Langzaam axonaal transport

0,5-5,0mm/dag. De synthese van kleine molecuul transmitters gebeurt lokaal in de presynaps. Het enzym dat hiervoor nodig is wordt door ‘langzaam axonaal transport’ naar de presynaps gebracht.

Ligand-poort ion kanaal

Ionkanalen die reageren op chemische signalen in plaats van ion gradiënten.

Metabotropische receptor

Receptoren die indirect geactiveerd worden door neurotransmitters of andere extracellulaire signalen, maar direct door G-eiwitten. Worden ook wel G-eiwit gekoppelde receptoren genoemd.

Miniatuur eind plaat potentiaal (MEPP)

Kleine en spontane depolarisatie van het membraan potentiaal van spiercellen, door vrijlating van een kleine hoeveelheid acetylcholine.

NSF (NEM-sensitive fusion protein)

Een eiwit dat betrokken is bij het binnenhalen van blaasjes met behulp van SNARE-eiwitten.

Neurotransmitter

Een substantie die vrijgelaten wordt aan het einde van een synaps om informatie door te geven van de ene kant naar de andere kant; van de pre-synaps naar de post-synaps.

Omkeerbare potentiaal

Een membraan potentiaal van een postsynaptische neuron (of andere doelcel) waarbij de actie van een neurotransmitter geen current start.

Postsynaptisch

Een onderdeel van de synaps die gespecialiseerd is in het ontvangen van uitgescheiden informatie.

Postsynaptische current (PSC)

Een current gegenereerd door het binden van een neurotransmitter op de postsynaps.

Postsynaptische potentiaal (PSP)

Een potentiaalverandering door het binden van een neurotransmitter op de postsynaps.

Presynaptisch

Een onderdeel van de synaps die gespecialiseerd is in het verzenden van informatie.

Receptor

Een eiwit dat gespecialiseerd is in het ontvangen van chemische signalen, zoals neurotransmitters.

SNAP (soluble NSF-attachment protein) 

Helpt bij het fuseren van een membraan gebonden blaasje.

SNARE (SNAP receptor)

Helpt bij het fuseren van een membraan gebonden blaasje. Ca²⁺ gebonden synaptotagmin katalyseert membraan fusie door het binden van SNARE aan het plasmamembraan. Hierdoor vindt er exocytose (uitscheiding) plaats.

Snel axonaal transport

Synaptische blaasjes met inhoud, die gemaakt worden in het cellichaam, worden hierdoor naar het uiteinde van de axon gebracht.

Sommatie

De additie van meerdere synaptische potentiaal om een groot postsynaptische respons te geven. Deze respons is dan groter dan normaal.

Synapsin

Worden betrokken bij het reguleren van het aantal synaptische blaasjes waar exocytose bij plaats vindt.

Synaptisch blaasje

Sferisch, membraan gebonden organellen die vastzitten aan het presynaptische membraan om neurotransmitters op te slaan. 

Synaptische blaasjes cyclus

De sequentie van binding en fusie reacties die plaatsvinden bij presynaptische uiteindes om de hoeveelheid blaasjes te behouden.

Synaptische spleet

De ruimte die pre- en postsynaptische neuronen scheidt bij chemische synapsen.

Synaptobrevin

Wordt gebruikt bij SNARE reacties om blaasjes te fuseren.

Synaptojanin

Is een eiwit dat betrokken is bij de blaasjes-ontmanteling in neuronen. Dit is een belangrijk regulerende lipide fosfatase.

Synaptotagmin

Door binding van calcium kan synaptotagmin SNARE helpen.

Syntaxin

Behoort tot de familie die te maken heeft met SNARE en het uitvoeren van exocytose.

Begrip

Definitie

Acetylcholinesterase (AChE)

Een enzym in de synaptische speelt dat de overgebleven acetylcholine afkomstig uit de presynaps verwijdert. AChE hydrolyseert ACh in acetaat en choline. Choline wordt gerecycled en gebruikt om Ach te maken.

AMPA receptor

Zie ionotropische glutamaat receptor.

Biogenische amine

Een categorie van kleine molecuul neurotransmitters. Voorbeelden zijn catecholamines, (epinephrine, norepinephrine en dopamine) serotonine en histamine.

Catecholamine

Een term die refereert naar moleculen met een catechol ring en een aminogroep. Voorbeelden zijn epinephrine, norepinephrine en dopamine.

Endorfine

Neurotransmitter met een pijnstillende werking.

Epinephrine (adrenaline)

Een catecholamine hormoon en neurotransmitter dat bindt aan adrenerge G-eiwit-gekoppelde receptoren.

Glutamaat-glutamine cyclus

Een metabolische cyclus van glutamaat uitscheiding en het heropnemen om glutamaat opnieuw te maken. Hier zijn neuronen en gliacellen bij betrokken.

Histamine

Een biogenische amine neurotransmitter die verkregen wordt van histidine.

Ionotropische glutamaat receptor

Glutamaat-poort-ion-kanalen die doorlating van Na⁺ en K⁺ toestaan. Voorbeelden zijn AMPA receptor, NMDA receptor en kainate receptor. Vernoemd naar de stoffen die de receptor activeren en een excitatoire respons geven.

Kainate receptor

Zie ionotropische glutamaat receptor.

Kleine molecuul neurotransmitter

De non-peptide neurotransmitters zoals acetylcholine, de aminozuren glutamaat, aspartaat, GABA en glycine en de biogenische amines.

Muscarinische ACh receptor (mAChR)

Een groep van G-eiwitten gekoppelde acetylcholine receptoren die geactiveert worden door muscarine (afkomstig van planten).

Neuropeptides

Een algemene term die een vele peptides (neurotransmitters of neurohormonen) beschrijft.

NMDA receptor

Zie ionotropische glutamaat receptor.

Nicotinische ACh receptor (nAChR)

Een acetylcholine receptor die reageert op nicotine. Hier zitten Na⁺- and K⁺-ionkanalen aan vast.

Norepinephrine (noradrenaline)

Catecholamine hormoon en neurotransmitters dat bindt aan α- en β-adrenerge receptoren (G-eiwit-gekoppelde-receptoren).

P2X receptor

Ligand-poort ion kanaal dat opent door ATP binding aan de extracellulaire kant van het membraan.

Pre-propeptide

Het eerste eiwit dat vertaald wordt in een cel. Deze polypeptides zijn vaak groter dan het eindresultaat. De volwassen peptides bevatten signaal sequenties die de peptide aan lumen op het ER binden.

Propeptide

Een deels gevouwen eiwit dat nog verder gevouwen wordt met de overgebleven peptide sequenties.

Selectieve serotonine heropname inhibitor (SSRI)

Blokkeert de heropname van serotonine. Hierdoor blijft de serotonine langer in de synaptische spleet, waardoor een antidepressiva effect optreedt.

Serotonine

Een biogenische amine neurotransmitter verkregen uit tryptofaan.

Substantie P

Een 11-aminozuur tellende neuropeptide. De eerste neuropeptide die is ontdekt.

Calcium pomp

Een speciaal ion kanaal voor het toelaten of verwijderen van calcium ionen.

Calmodulin

Een intracellulair Ca²⁺ bindingseiwit dat een grote conformatie verandering nodig heeft om aan Ca²⁺ te binden. Hierdoor kan het wel de activiteit van vele eiwitten reguleren. De actieve vorm wordt Ca²⁺/calmodulin genoemd.

Cel-associatie signaleringsmoleculen

Moleculen die op het oppervlakte zitten van het plasma membraan en geven alleen signalen door als ze fysiek contact hebben met andere cellen.

Cel-impermeant

Moleculen die uitgescheiden worden en aan receptoren binden. Voornamelijk steroïdes.

Cel-permeant

Moleculen die uitgescheiden worden, binden aan receptoren en hierbij signalen in de cel vrijgeven.

Eiwit fosfatase

Eiwitten die fosfaatgroepen van andere eiwitten of moleculen verwijderen.

Eiwit kinase

Eiwitten die fosfaatgroepen aan andere eiwitten of moleculen toevoegen.

Endocriene

Lange-afstandssignalen door middel van hormonen.

Enzym gekoppelde receptor

Een oppervlakte-cel receptor dat een cytoplasmisch domein heeft dat enzymatisch is of in contact staat met een enzym. In beide gevallen wordt de enzymatische activiteit gestimuleerd door een extracellulair ligand aan de receptor.

G eiwit

Een eiwit met GTPase activiteit dat GPCR’en aan enzymen bindt. Hierdoor wordt een ion- of een enzymkanaal actief in het plasma membraan.

G eiwit gekoppelde receptoren

Een G eiwit gekoppelde receptor dat geactiveerd wordt door een ligand van buitenaf. Vervolgens activeert het G-eiwit een enzym of ionkanaal. Deze zorgen daarna voor meerdere activiteiten en signalen in de cel.

GTP-bindingseiwit

Zie G eiwit.

Heterotrimerische G eiwitten

Klasse 1 van G eiwitten dat een α-, een β- en een γ-unit bevatten. De actieve vorm laat het α-unit los, door middel van GTP, om responsen in de cel te starten.

Intracellulaire receptoren

Deze receptoren worden geactiveerd door cel permeante of lipofilische signaleringsmoleculen. Hierbij ontstaan signaleringscascades en de productie van mRNA. Dit gebeurt doordat het signaal het inhibitie complex los laat.

Intracellulaire signaal transductie

Signalen doorgeven binnen in de cel.

Inositol trifosfaat (IP3)

Is een calciumkanaal dat vooral voorkomt in het membraan van het endoplasmatisch reticulum van cellen in hetcerebellum.

Kanaal gekoppelde receptor

Bevatten een bindingsplaats aan de buitenkant van de cel en kunnen een kanaal openen voor een ion.

Kleine G eiwitten

Zie monomerische G eiwitten.

Monomerische G eiwitten

Eiwitten die signalen opnieuw uitzenden in de cel richting andere eiwitten of tweede boodschappers.

Na⁺/Ca²⁺ wisselaar

Na²⁺ wordt uit de cel gehaald, terwijl Na⁺ in de cel wordt toegelaten.

NGF

Zie zenuwgroei factor.

Onmiddellijk vroeg gen

Genen die als eerste worden gekopieerd en vertaald, zodat ze vertraagde respons genen kunnen activeren voor transcriptie.

Paracrine

Lokale communicatie tussen cellen.

Promoter

Start sequentie dat nodig is voor translatie en waar de RNA polymerase aan bindt.

Ras

Een tweede boodschapper die helpt bij differentiatie en toename van cellen.

Ryanodine receptor

Receptoren die geblokkeerd kunnen worden door ryanodine. Ze zorgen voor het samentrekken van spieren en zitten op het ER.

Signaal versterking

Een signaal zorgt ervoor dat vele andere eiwitten, enzymen en tweede boodschappers geactiveerd worden.

Transcriptie activator eiwitten

Eiwitten die zorgen voor het starten van de transcriptie

Transcriptie factoren

Zie transcriptie activator eiwitten.

Tweede boodschappers

Een molecuul dat gevormd of vrijgelaten wordt voor actie door middel van een extracellulair signaal. Het zorgt voor de heruitzending van een signaal. Voorbeelden zijn cAMP, cGMP, IP₃ Ca²⁺ en DAG.

Vertraagde respons genen

Genen die geactiveerd worden nadat onmiddellijk vroege genen gemaakt zijn.

Zenuwgroei factor

Zorgt voor differentiatie, overleving en synaptische connecties tussen sympathische en sensorische neuronen

Begrip

Locatie en/of definitie

Abducens zenuw (6)

Motorisch, oogbewegingen (laterale bewegingen) en in abducens nucleus in middenbrein.

Achterbrein

Breinstam en cerebellum.

Amygdala

In temporaalkwab, deel van limbisch systeem. Einde van caudate.

Anterior commisure

In anteriore gedeelte is de commisure een verbinding tussen de twee hemisferen.

Anteriore circulatie

Afkomstig uit internale carotid bloedvat. Hemisferen en diencephalon.

Anteriore cerebrale bloedvaten

Ontstaat uit internal carotid bloedvaten samen met midden cerebral bloedvaten.

Anteriore communicerende bloedvaten

Ontstaat uit de cirkel van Willis en vormt een brug tussen bloedvaten.

Anteriore choroidale bloedvat

Ontstaat uit de midden cerebrale bloedvaten en voorziet de amygdala, hippocampus, anterior thalamus, deel van de globus pallidus, posteriore gedeelte van de internale capsule en choroïd plexus.

Anteriore inferiore cerebellair bloedvat

Voorziet medulla en pons van bloed. Schade zorgt voor specifieke defecten van schedel zenuw, somatische sensorische en motorische functie.

Anteriore ruggen- merg bloedvaten

Gevormd uit medullaire bloedvaten.

Arachnoïde mater

Tweede meninge.

Archicortex

Cortex met drie lagen, meest geëvolueerd en bevat hippocampus.

Basale ganglia

Bestaat uit caudate, putamen en globus pallidus.

Basilaire bloedvaten

De vertebrale bloedvaten komen samen op het niveau van de pons, ventraal, en vormen de middellijn.

Bloed-hersen barrière

Een diffusie barrière tussen de hersenbloedvaten en de substantie van het brein, gevormd door tight junctions in endotheelcellen.

Branchiale motor nuclei

Breinstam nuclei projecteert naar spieren verkregen uit embryonische structuren (branchial arches; spieren en botten voor kaken).

Breinstam

Middenbrein, pons en medulla.

Calcarine sulcus

Verdeelt occipitaalkwab in tweeën.

Cauda equina

Overgebleven zenuwuiteindes onderin het ruggenmerg zonder wervels.

Caudaal

Voorbeeld: ruggenmerg, medulla, pons, cerebellum, middenbrein, diencephalon en cerebrum (CZS).

Caudate

Grijze stof naast laterale ventrikels en om thalamus.

Caverneuze sinus

Oppervlakkige cerum bloedvaten lopen hierin over.

Centrale sulcus

Anterior ligt de primaire motorische cortex. Posterior ligt de primaire sensorische cortex. Scheidt ook de frontaalkwab van parietaalkwab.

Cerebellaire cortex

Oppervlakte van cerebellum.

Cerebrale aquaduct

Aquaduct van Sylvius. Verbindt het 3^e en 4^e ventrikel.

Cerebrale cortex

Dunne laag weefsel dat het hele cerebrum bedekt.

Cerebrale hemisferen

Verdeling in rechter- en linkerhemisfeer om het voorbrein op te delen.

Cerebellaire peduncles

Verbinden het cerebellum aan het dorsale gedeelte van de pons. Er zijn drie soorten; zie begrippenlijst hoofdstuk 19.

Cerebrospinale vloeistof

Zit in ventrikels gemaakt door choroïd plexus. Komt ook voor in subarachnoïde ruimtes vanuit vierde ventrikel.

Cerebrum

Grote hersenen.

Cervicaal (hals) gebied

Bovenste gedeelte van het ruggenmerg.

Cervicale vergroting

Een ruggenmerg gebied dat vergroot is, zodat alle zenuwen van de ledematen een plek hebben. Hier armen, C3-T1.

Choroïde plexus

Komt voor in elke ventrikel en maakt cerebrospinale vloeistof.

Cingulate gyrus

Gyrus boven het corpus callosum. Onderdeel van limbisch systeem.

Cingulate sulcus

Ligt boven de cingulate gyrus.

Cirkel van Willis

Internale carotid- en basilair bloedvaten komen hier samen, basaal.

Cistern

Gevuld met vloeistof om de onrekbare pia mater te vormen over de gyri

Coronaal

Een vlak achter de ogen. Ook wel frontaal genoemd.

Corpus callosum

Een gebied van vele zenuwbanen die de twee hemisferen verbindt.

Derde ventrikel

Is gelegen tussen de twee thalami in het diencephalon. Bedekt door voorbrein en continu in contact met cerebrale aquaduct.

Diencephalon

Thalamus en hypothalamus.

Dorsale column

Mechanosensorische informatie paden van first-order sensorische neuronen in de dorsale root ganglia richting de dorsale column nuclei.

Dorsale horn

Dorsale gedeelte van grijze stof in ruggenmerg; verwerkt sensorisch.

Dorsale root

Axonen van de dorsale root ganglia naar de dorsale horn; ontvangt sensorische informatie uit de periferie.

Dorsale thalamus

Grootste component van de diencephalon.

Dura mater

Buitenste meninge en is een harde en dikke stof.

Dwars (transverse)

Dwars op de lange as van het ruggenmerg.

Dwars sinusen

De superior sagittal sinus en diepere sinussen komen hierin terecht.

Folia

Dalen en bergen in het oppervlakte van het cerebellum.

Foramina van Monro

Zie interventriculaire foramina.

Fornix

Verbindt hippocampus met hypothalamus in het midden van brein.

Frontaal kwab

Anterior aan de centrale sulcus en superior aan laterale fissure.

Gezichtszenuw (7)

Sensorisch en motorisch, voor gezichtexpressie controle, smaak voorin tong en speekselklieren, en in gezichtsmotor nucleus, pons en ganglion.

Globus pallidus

Grijze stof aan de binnenkant van de putamen.

Glossopharyngeal zenuw (9)

Sensorisch en motorisch, voor sensatie en smaak achtertong en strottenhoofd, carotid baroreceptoren en chemoreceptoren, en in nucleus ambiguus en inferior salvatory.

Gyri

Gevouwen tissue (enkelvoud: gyrus).

Horizontale secties

Lopen parallel aan de rostraal-caudaal richting. Ook wel axiale sectie.

Hippocampus

Consolideert geheugen in het mediale gedeelte van de temporaalkwab.

Hydrocephalus

Leidt tot verdrukking van brein door slechte afvoering van CSF.

Hypofyse

Boven superior colliculus en naast posterior commisure.

Hypofyse steel (pituitary stalk)

Infundibulum. Aan de onderkant van de hypofyse.

Hypoglossale zenuw (12)

Motorisch, voor tongbewegingen en in hypoglossale nucleus van de medulla.

Hypothalamus

Boven het optisch chiasma bevindt het ventrale gedeelte zich. In diencephalon voor homeostase en reproductieve functies.

Inferior olive

Lateraal in medulla en input naar cerebellum.

Insula

Achter de laterale fissure. Ook wel insulaire cortex genoemd.

Internale capsule

Witte stof richting het midden in de diencephalon.

Internale carotid vaten

Bloedvoorziening anterior ruggenmerg en komt vanaf de common carotid artery. Deze komt weer uit de dorsale aorta.

Interventriculaire foramina

CSF vloeit tussen de twee laterale ventrikels door deze smalle middenruimtes tussen het rechter- en linker diencephalon.

Jugulaire vaten

Anteriore circulatie terug naar hart door jugulaire bloedvaten.

Korte circumferentiaal

Gaat door de breinstam heen, lateraal, en kan zorgen voor motorische- en sensorische schade. Komt van basilaire bloedvat.

Kwab

Verdeling van hemisferen in vier soorten.

Lange circumferentriale bloedvaten

Ook dorsolaterale bloedvaten genoemd. Twee belangrijkste zijn: posterior inferior cerebellair bloedvat en anterior inferior cerebellair.

Laterale column

Laterale witte stof gebieden om motorische info van brein naar ruggenmerg te zenden. Ook pijn en temperatuur info naar cerebellum.

Laterale corticospinale tract

Axonen die reizen van de cerebrale cortex, via interneuronen en motor neuronen in de ventrale horn.

Laterale fissure

Sylvian fissure. Scheidt temporaalkwab van de frontaal en parietaal.

Laterale ventrikels

Liggen in het diencephalon en komen voor in de frontale-, de occipitaal en de temporaalkwab. Ook wel 1^e en 2^e ventrikel genoemd.

Lenticulostriatie bloedvaten

Diep binnen dringende bloedvaten in kernen zoals het striatum.

Limbisch systeem

(Sub)corticale gebieden te maken met emotie. Cingulate gyrus, hippocampus en amygdala.

Longitudinaal

Parallel lopend aan ruggenmerg as.

Lumbar gebied

Derde gedeelte van het ruggenmerg.

Lumbosacrale vergroting

Een ruggenmerg gebied dat vergroot is, zodat alle zenuwen van de ledematen een plek hebben. Hier benen, L1-S2.

Mammillary lichamen

Ventraal gezien zijn het twee bolletjes in het midden van het brein. Gedeelte van caudale hippocampus en in diencephalon.

Medulla

Het caudale gedeelte van de breinstam, van pons naar ruggenmerg.

Medullaire bloedvaten

Voorziet samen met de vertebrale bloedvaten het ruggenmerg van bloed. Vormen anterior- en posterior ruggenmerg bloedvaten.

Medullaire pyramides

Bobbels bij het ventrale aspect van de medulla die de corticobulbar- en en corticospinale paden representeren.

Meninges

De drie hersenzakken die het brein beschermen.

Middenbrein

Bevat superior- en inferior colliculi substantia nigra en rode nucleus.

Midden cerebrale bloedvaten

Ontstaat uit internal carotid bloedvaten samen met anterior cerebral bloedvaten.

Motor cortex

Cortex ‘van’ de precentrale gyrus.

Neocortex

Een cortex gevormd uit zes lagen. Is het grootste gedeelte van cortex.

Occipitaal kwab

Achterin het brein dat over het cerebellum ligt. Voornamelijk zicht.

Oculomotor zenuw (3)

Motorisch, voor oogbewegingen, pupilconstrictie en –accommodatie en spieren ooglid, en in oculomotor- en EW nucleus in middenbrein.

Olfactorische bulb

Einde van de olfactorische tract in een bol. Ontvangen input van neus.

Olfactorische tract

Pad vanuit olfactorische bulb naar brein.

Olfactorische zenuw (1)

Sensorisch, voor reuk en in nasale epithelium.

Optisch chiasma

Meest centrale aspect van het ventrale oppervlakte met twee punten.

Optische zenuw (2)

Sensorisch, voor zicht en in retina.

Paleocortex

Bevat inferiore en mediale aspecten van temporaalkwab.

Parahippocampale gyrus

Ventrale-mediale oppervlakte van de temporaalkwab. Er wordt gekeken aan de onderkant van het brein. Verbergt de hippocampus.

Paramediaan circumferential

Gaat door de breinstam heen, ventraal, en kan zorgen voor motorische- en sensorische schade. Komt van basilaire bloedvat.

Parietaal kwab

Ligt tussen de ocipitaalkwab en frontaalkwab in. Achter centrale sulcus.

Parieto-occipitaal sulcus

Scheidt parietaalkwab van occipitaalkwab.

Perifere zenuwen

Ruggenmerg zenuwen of segmentale zenuwen genoemd. Buiten CZS.

Pia mater

Derde meninge en is verbonden met de buitenste gliacellen van brein.

Plexus Chorioides

Bevindt zich in het derde ventrikel en maakt hersenvloeistof aan.

Pons

Rostraal aan de medulla een brug voor zenuwen. Dorsaal: cerebellum.

Postcentrale gyrus

Gyrus achter de centrale sulcus.

Posteriore cerebrale bloedvaten

Ontstaat uit de cirkel van Willis. Ontvangt bloed dan uit het vertibrale/basilaire systeem.

Posteriore circulatie

Circulatie afkomstig uit vertebrale bloedvaten. Breinstam, cerebellum, bovenste gedeelte van ruggenmerg en posterior voorbrein.

Posteriore communicatie bloedvaten

Ontstaat uit de cirkel van Willis en vormt een brug tussen bloedvaten.

Posteriore inferiore cerebellair bloedvat

Voorziet medulla en pons van bloed. Schade zorgt voor specifieke defecten van schedel zenuw, somatische sensorische en motorische functie.

Posteriore spinale bloedvaten

Gevormd uit medullaire bloedvaten.

Precentrale gyrus

De gyrus voor de centrale sulcus.

Primaire visuele cortex

Gedefinieerd door calcarine sulcus.

Putamen nuclei

Grijze stof, bol in de thalamus en vormt uit de caudate.

Reticulaire formatie

Reguleren van bewustzijn door de voorbrein projecties van een gedeelte van de breinstam.

Rode nucleus

Een middenbrein structuur die betrokken is bij motorische coördinatie, voornamelijk bij non-humane zoogdieren.

Ruggenmerg

Onderdeel van CZS dat van de medulla naar de cauda equina loopt.

Sacrale

Vierde gebied van het ruggenmerg.

Sagitaal

Een vlak dat tussen de ogen in staat. Parasagitaal (lateraal) en midsagitaal (midden).

Schedelzenuwen

Twaalf zenuwen vanuit de breinstam en verzenden sensorische informatie richting en versturen motorische informatie naar CZS.

Schedelzenuwen nuclei

In breinstam en zendt/verkrijgt informatie naar/van schedelzenuwen 3 t/m 12.

Septum pellucidum

Bepaalt mediale oppervlakte van laterale ventrikels. Membraan weefsel dat een midden sagittaal gebied vormt in het brein.

Somatische motor nuclei

Een breinstam nuclei die projecteert naar striated spieren.

Somatische sensorische cortex

Het gebied ‘van’ de postcentrale gyrus.

Spinale accessory zenuw (11)

Motorisch, voor schouder- en nekspieren en in spinale accesory nucleus.

Staartweefsel

Onderste gedeelte van het ruggenmerg. (coccygeal)

Striatum

Caudate en putamen nuclei.

Sulci

Groeven. Enkelvoud: sulcus. Uitspraak: sultsie.

Superior colliculi

Gelaagde structuur dat het dak vormt van het middenbrein. Het is belangrijk bij het oriënteren van hoofd- en oogbewegingen. 

Superior sagitaal sinus

De oppervlakkige bloedvaten komen hierin terecht langs de dorsale middenlijn.

Temporaal kwab

Ligt onder de laterale fissure, naast de oren.

Thorocale gebied

Tweede gebied van het ruggenmerg.

Trigeminaal systeem

Breinstam is een doorgang voor alle binnenkomende sensorische paden van uit de ruggenmerg. Hier: sensorisch pad voor hoofd en nek.

Trigeminale zenuw (5)

Sensorisch en motorisch, voor somatische sensatie in gezicht, mond en cornea, en kauwspieren, en in pons en gasserian ganglion.

Trochlear zenuw (4)

Motorisch, voor oogbewegingen en in trochlear nucleus in middenbrein.

Uncus

Mediaal gezien vanaf de parahippocampale gyrus. Bevat amygdala.

Vagus zenuw (10)

Sensorisch en motorisch, autonome functies van maag, sensatie van strottenhoofd en keelholte, slikken en stembandspieren, en in dorsale motor nucleus van vagus en vagale zenuw ganglion.

Vasocorona

Verbindt anteriore- en posteriore ruggenmerg bloedvaten en zorgt ervoor dat dunne bloedvaten in het witte stof bloed krijgen.

Ventrale columns

Zenden pijn en temperatuur info naar breinstam en krijgen motorische info van de motorische cortex.

Ventrale horn

Het ventrale gedeelte van grijze stof in ruggenmerg. Bevat primaire motorneuronen.

Ventrale root

Collectie zenuwen die motor axonen bevatten die ventraal weglopen.

Ventrikels

De met vloeistof gevulde ruimten in de gewervelde hersenen die de holte van de embryonale neurale buis vertegenwoordigen.

Vertebrale bloedvaten

Posteriore circulatie, komt uit subclavian artery en die komt weer uit de dorsale aorta.

Vestibulocochleare zenuw

Sensorisch, voor horen en balans en in de spirale- en vestibulaire ganglion. (8) en auditoir.

Vierde ventrikel

Ruimte tussen de pons en het cerebellum. Begint aan caudale uiteinde van het cerebrale aquaduct.

Viscerale motor nuclei

Breinstam motor nuclei die projecteert naar perifere ganglia die gladde spieren enerveren.

Voorbrein

Bestaat uit diencephalon en cerebrale hemisferen.

Begrip

Definitie

Associativiteit

Een proces in de hippocampus waarbij een zwakke groep neuronen verbeterd worden, omdat een naastgelegen groep flink geactiveerd wordt.

Augmentatie

Vergroting. Vergroot de activiteit en de hoeveelheid neurotransmitter vrijlating. Werkt samen met potentiatie, maar werkt enkele seconden.

Coïncidentie detector

Het gaat om een meetmethode, waarbij twee of meer detectoren ingezet worden om hetzelfde verschijnsel op twee verschillende plaatsen waar te nemen en zo de nauwkeurigheid te verhogen.

Habituatie

Het geleidelijk (passief) wennen aan herhaaldelijke terugkerende prikkels.

Lange termijn depressie (LTD)

Een blijvende verzwakking van synapsen gebaseerd op de recente activiteitspatronen.

Post-tetanische potentiatie (PTP)

Een verbetering van synaptische transmissie waarbij vele actiepotentialen ontstaan.

Potentiatie

Versterking. Vergroot de activiteit en de hoeveelheid neurotransmitter release. Werkt samen met augmentatie, maar werkt tientallen seconden.

Sensitizatie

Verhoogde sensitiviteit ontstaat in een gebied rondom letsel. Hierbij ontstaat een aversieve respons, omdat het gebied zeer doet.

Spike-timing dependant plasticity (STDP)

Tijd-afhankelijke activiteit dat nodig is voor het bewerkstelligen van synaptische plasticiteit. Dit is het resultaat van Ca²⁺ signalering in de postsynaptische cel.

Synaptische depressie

Een tijdelijke vermindering van synaptische kracht door uitputting van de blaasjes aan de presynaptische kant.

Synaptische verlichting

Een snelle toename van synaptische kracht wanneer twee of meer actiepotentialen de presynaptische terminaal bereiken in een paar milliseconden.

Begrip

Definitie

α-motor neuronen

Neuronen in het ventrale gebied van de ruggenmerg die enerveren met skeletspieren.

Basale ganglia

Een groep nuclei die diep in de witte stof van de frontaalkwabben liggen. Hebben te maken met motorisch gedrag. Hierbij horen de caudate, putamen en globus pallidus, maar soms ook de subthalamische nucleus en substantia nigra.

Cerebellum

Een structuur in de achterhersenen voor motorische coördinatie, houding en balans. Het bestaat uit drie lagen cortex en diep gelegen nuclei. Het zit vast aan de breinstam door peduncles.

γ-motor neuronen

Klasse van motor neuronen in de ruggenmerg die de lengte van spieren reguleren. Deze neuronen enerveren met de intrafusale spieren uit de spier spindle.

Langzame (S) motor unit 

Ze hebben een lage activatiedrempel, waardoor ze langzamer geactiveerd worden. Zijn wel veel actief, continu doorbloedt, waardoor ze minder snel vermoeid worden.

Mesencephalon locomotor gebied

Zorgt voor activatie van beweging en de snelheid hiervan veranderen.

Motor unit

Een motor neuron dat skelet spier spindles beïnvloedt. Oftewel, de collectie van skelet spier spindles die beïnvloedt worden door één neuron.

Premotor cortex

Motor associatie gebied in de frontaalkwab anterior aan de primaire motor cortex. Betreft plannen van vrijwillige bewegingen.

Primaire motor cortex

Ligt in de precentrale gyrus en essentieel voor vrijwillige bewegingen. Projecteert naar motorneuronen in ruggenmerg en schedelzenuw nuclei.

Size principle

Hoe groter motor neuronen, hoe meer spierspanning.

Snelle fatigable (FF) motor unit

Spieren die gebruikt worden bij flinke inspanning, maar zijn snel vermoeid, omdat er geen mitochondriën aanwezig zijn.

Spier spindle

Gespecialiseerde sensorische organen voor mechanosensorische informatie over spierlengte. Komen voor bij bijna alle skeletspieren.

Spier tone

De normale spanning in spieren en gemeten door de resistentie bij passief strekken.

Upper motor neuronen

Een neuron die naar de lagere neuronen signaleert in de breinstam en ruggenmerg.

Begrip

Definitie

Broca's gebied

Een gebied in de linker frontaal kwab voor spraak productie.

Corticobulbar tract

Een pad dat informatie uit de primaire- en secundaire motor cortices naar de breinstam zendt.

Corticospinale tract

Een pad dat motorische informatie vanuit de primaire en secundaire motor cortices naar het ruggenmerg zendt voor vrijwillige beweging (voornamelijk handen en voeten).

Decerebrate rigidity

Overmatige spierspanning bij extensor spieren door schade aan breinstam.

Laterale vestibulospinale tract 

Ontvangt sensibele informatie over de positie van het hoofd. Deze tract loopt lateraal door de witte stof en eindigt op mediale lagere motorneuronpools voor de proximale spieren.

Mediale vestibulospinale tract

Ontvangt sensibele informatie over de positie van het hoofd. Deze tract eindigt bilateraal in de mediale ventrale hoorn. Hier wordt de hoofdpositie geregeld tijdens rotatie van het hoofd.

Medullaire pyramide cellen

Longitudinale uitstulpingen op de medulla (ventraal) die werken in de corticobulbar- en corticospinale paden.

Reticulaire formatie

Een netwerk van neuronen en axonen in de kern van de breinstam voor netspanning in myeline omhult materiaal. Grootste functies: controle van respiratie en hartslag, postuur en bewustzijn.

Rubrospinale tract

Bij non-humane dieren, het pad dat bijdraagt aan beweging en loopt van de rode nucleus (middenbrein) naar het ruggenmerg. Het corticospinale pad regelt deze functie. Bij mensen is de rubrospinale tract rudimentair of zelfs afwezig. 

Spiegel motor neuron

Een specifieke groep neuronen wordt ook actief alleen al bij het zien van een beweging, gemaakt door een ander.

Spinale shock

De eerste zwakke verlamming dat veroorzaakt wordt door schade aan aflopende motorische paden.

Superior colliculus

Gelaagde structuur dat het dak vormt van het middenbrein. Het is belangrijk bij het oriënteren van hoofd- en oogbewegingen. 

Upper motor neuron syndroom

Symptomen (verlamming, spastica en een positieve Babinski respons) die ontstaan door schade aan aflopende motorische paden. 

Begrip

Definitie

Caudate nucleus

Een van de drie onderdelen uit de basale ganglia. 

Corpus striatum

Algemene term voor de caudate nucleus en putamen samen. 

Corticostriataal baan

Alle projecties naar de cerebrale cortex, voor input, die eindigen in het corpus striatum.

Externaal segment

Een onderverdeling van de globus pallidus.

Globus pallidus (pallidum)

Een van de drie onderdelen uit de basale ganglia. Zendt opnieuw signalen uit van het corpus striatum naar de thalamus. 

Hemiballismus

Een syndroom dat veroorzaakt wordt door schade aan de subthalamische nucleus (basale ganglia). Het zorgt voor onvrijwillige en gewelddadige bewegingen van de ledematen.

Huntington

Een autosomale dominante genetische aandoening waarbij een mutatie in een enkel gen zorgt voor veranderingen in de persoonlijkheid, progressief verlies van controle over vrijwillige beweging en uiteindelijk sterfte. Veroorzaakt door schade in de basale ganglia.

Internaal segment

Een onderverdeling van de globus pallidus.

Medium spinale neuron

De projecterende neuronen van de caudate en putamen. 

Parkinson

Een neurodegeneratieve ziekte dat schade veroorzaakt in de substantia nigra. Het veroorzaakt tremoren in rust en moeilijkheden in bewegen. 

Putamen

Een van de drie onderdelen uit de basale ganglia.

Substantia nigra

Een kern in de basale ganglia laag in het middenbrein dat informatie ontvangt van verschillende (sub)corticale structuren. Substantia nigra pars compacta cellen zenden naar de caudate en putamen. Substantia nigra pars reticulata cellen zenden naar de thalamus. 

Subthalamische nucleus

Een kern in de ventrale thalamus dat input ontvangt van de caudate en putamen. Het regelt motorisch gedrag.

Begrip

Definitie

Actie (intentie) tremor

Ontstaan vaak bij dysmetrie en zorgen voor trillingen bij het reiken naar objecten.

Basket cel

Inhibitoire interneuronen in de cerebellaire cortex. De cellichamen liggen in de Purkinje cel laag om de Purkinje cellichamen heen.

Cerebellaire ataxia

Door laesies in het cerebellum, zorgt voor onkunde van gecoördineerde bewegingen.

Cerebellaire peducles

Drie bilaterale paren van axonpaden die informatie van en naar het cerebellum zenden/ontvangen. De superior cerebellaire peduncle (brachium conjunctivum) is een efferent motorpad. De midden cerebellaire peduncle (branchium pontis) is een afferent pad vanuit de pontine nuclei. De kleinste en meest complexe is de inferior cerebellaire peduncle (restiform lichaam) omvat meerdere paden.

Cerebrocerebellum

Het gedeelte van de cerebellaire cortex die input ontvangt van de cerebrale cortex, via de pontine relay nuclei.

Climbing fibers

Axonen die beginnen in de inferior olive, gaan door de inferior cerebellaire peduncle en maken terminale vertakkingen die de dendritische spines omringen van Purkinje cellen.

Decussatie

Een kruising van weefsel paden in de middenlijn.

Dorsale nucleus van Clarke

Een groepje neuronen die in het mediale gedeelte van de dorsale ruggenmerg kolom. Het is een component van een cerebellair motorpad die helpt bij het verwerken van proprioceptieve input en zendt opnieuw informatie uit.

Dysdiadochokinesia

Moeite bij het uitvoeren van snelle veranderende bewegingen.

Dysmetria

Onnauwkeurige bewegingen die veroorzaakt worden door het verkeerde inschatten van afstand.

Golgi cel

Zijn remmende interneuronen in de granulaire laag van het cerebellum.

Inferior olivary nucleus (inferior olive)

Nucleus in de medulla die informatie zendt naar cerebellum.

Mesenchephalische nucleus 

Proprioceptieve signalen van het gezicht worden hier door heen gestuurd richting het spinocerebellum.

Nystagmus

Herhalende bewegingen van de ogen door grote schaal bewegingen van het visuele veld (optokinetische nystagmus). Zorgt ook voor knikken en veroorzaakt door breinstam en cerebellaire pathologie.

Pontine nuclei

Collectie neuronen in de pons die input ontvangen van de cerebrale cortex en hun axonen lopen via de midden cerebellaire peduncle door de middellijn.

Rode nucleus

Een middenbrein structuur die betrokken is bij motorische coördinatie, voornamelijk bij non-humane zoogdieren.

Spinocerebellum

Een gebied in de cerebellaire cortex die informatie ontvangt uit het ruggenmerg. Voornamelijk uit Clark's nucleus.

Stellate cel

Een neuron met vele dendrieten aan het cellichaam, waardoor een stervormige neuron ontstaat. Inhibeert Purkinjecellen.

Vermis

Het mediale deel van het spinocerebellum bemoeit zich met bewegingen van proximale spieren en reguleert specifieke oogbewegingen.

Begrip

Definitie

Cholinerge nuclei

Betreft kernen die gebruik maken/beïnvloedt worden door acetylcholine.

Chronische vermoeidheid (CFS; chronic fatigue syndrome) 

Een aanhoudende vermoeidheid die niet veroorzaakt wordt door inspanning, niet aanzienlijk verlicht door rust, en wordt niet veroorzaakt door andere medische aandoeningen. Er ontstaat ook spierpijn, keelpijn, hoofdpijn en mentale vermoeidheid.

Delta golven

Langzame EEG golven (

Histamine-(bevattende neuronen)

Een biogenische amine-neurotransmitter dat verkregen wordt uit de aminozuur histidine.

Hypofyse (pineal gland)

Ligt op het dorsale oppervlakte van het middenbrein. Het regelt circardiaan ritmes en volgens Descartes zat hier de ziel.

Insomnia

Slapeloosheid.

Melanopsin

Is een fotopigment in lichtgevoelige ganglioncellen van de retina die betrokken zijn bij de regulatie van het circardiaan ritme, pupil-licht reflex en andere niet-visuele reacties op licht. Werkt samen met een G-eiwit.

Melatonine

Een hormoon dat helpt bij het circardiaan ritme en slaap.

Narcolepsie

Is een chronische neurologische aandoening waarbij de slaap-waak cyclus niet normaal wordt gereguleerd. Gaat vaak samen met insomnia.

Non-rapid eye movement (non-REM sleep)

Slaapfases waar de ogen geen snelle bewegingen maken. Gebeurt in alle vier de slaapfases.

Orexin (hypocretin)

Is een neurotransmitter die opwinding, waakzaamheid, en de eetlust reguleert. Kataplexie (kort verlies van spierspanning) wordt veroorzaakt door een gebrek aan orexin in de hersenen als gevolg van vernietiging van de cellen die het produceren.

Paramediale pontine reticulaire formatie (PPRF)

Neuronen in de reticulaire formatie van de pons die acties van motorneuronen (in abducens en oculomotor nuclei) coördineren, om horizontale oogbewegingen te maken.

Photoentrain

Werkt mee om te reageren op licht voor het circardiaan ritme.

Pontine-geniculo-occipitaal (PGO) golven

Karakteristieke EEG-golven die rapid eye movement detecteren in slaap.

Pontine reticulair formatie

Reguleert slaap-waak cyclus en filtreert irrelevante informatie van belangrijke informatie.

Reticulair activatie systeem

Gebied in tegmentum dat opwinding veroorzaakt, als het gestimuleerd wordt. Betrokken bij waak en slaap.

Rostrale interstitiale nucleus

Neuroncluster in de reticulaire formatie dat de acties van neuronen in de oculomotor nuclei coördineert. Reguleren verticale oogbewegingen.

Rusteloos been syndroom

Een neurologische aandoening die gekenmerkt wordt door een onbedwingbare drang om je lichaam te bewegen om ongemakkelijke of vreemde gewaarwordingen stoppen, meestal in de benen.

Serotonerge neuronen

Serotonine wordt afgegeven door serotonerge neuronen in de hersenen die naar verschillende onderdelen lopen.

Slaap apneu

Is een slaapstoornis waarbij tijdens de slaap perioden van ademstilstand of ernstig verzwakte ademhaling voorkomen.

Slaapfases

1. Non-REM slaap en is een overgangsfase tussen de waak- en slaaptoestand. Duurt 3-5 minuten.

2. Diepe slaap, duurt 30-40 minuten en haal je de meeste rust uit.

3 en 4. Zeer diepe slaap, ben je ontspannen en in de loop van de nacht worden deze fases korter.

Na fase 4 begint de REM-slaap en ben je tijdelijk verlamd.

Slaap spindle

Overgang naar non-REM slaap te zien door een verhoogde EEG-activiteit (10-14 Hz) voor een paar seconden.

Slow-wave sleep

Diepe slaap, uit fase 3 en 4 van non-REM slaap.

Suprachiasmatische nucleus (SCN)

Hypothalamische nucleus gelegen boven het optisch chiasma die direct input verkrijgt van de retina. Betrokken bij lichtperceptie voor het circardiaan ritme.

Tonically actieve status

Langzame, maar continue activatie.

Tuberomammilaire nucleus (TMN)

Een subnucleus van het onderste gedeelte van de hypothalamus. Het bestaat voornamelijk uit histamine neuronen en is betrokken bij de controle van opwinding, slaap en circardiaan ritme.

Ventrolaterale preoptische nucleus (VLPO)

Het slaap promoterende systeem.