HC 5A: Besluitvormingsprocedures en bevoegdheidsuitoefening

Belangrijk: balans tussen EU lidstaten, instellingen onderling, burger en lidstaten en tussen belangen.

Wat is een autonome rechtsorde?

• Van Gend en Loos: het EEG-verdrag is meer dan een ovk welke slechts wederzijdse verplichtingen tussen verdragsluitende mogendheden schept.
• Dit heeft ook effect op de normale burger van een lidstaat.
• Nauw verbonden met soevereiniteit.
• Een project dat kenmerken herbergt dat niet eerder in internationale organisaties voorkwam.
• NL is een autonome rechtsorde. De VN niet (overlegorgaan van 98 landen), kan niet echt onderdanen binden of besluiten nemen. Duitse deelstaten en Amerikaanse staten zijn ingewikkeld, want zij mogen bepaalde dingen wel zelf bepalen en bepaalde dingen niet. De EU is voor een groot deel een autonome rechtsorde.

Functional spillover: praktische insteek van organisatie en later dat laten inktvlekken naar gerelateerde gebieden.

VN: specifiek internationaal overlegorgaan met alleen bindende macht in noodsituaties.

ASEAN, African Union, ECOWAS: doel organisaties met een gelijksoortig doel, maar niet de middelen.

Volledig autonoom?

• Een lidstaat meestal wel.
• De EU niet, want zoals gesteld in VG&L geldt het alleen voor specifieke bevoegdheden.
  
  • 4 lid 2 VEU: EU eerbiedigt de essentiële staatsfuncties van de Lidstaten.
  • 4(1) VEU: EU heeft alleen de bevoegdheden die de lidstaten aan haar hebben toegedeeld.
  • 5(1) en (2) VEU: EU handelt slechts binnen de grenzen van haar bevoegdheden en de daarin bepaalde doelstellingen te verwezenlijken.
• Bevoegdheden:
  
  • Exclusief: lidstaten kunnen zelf geen handelingen meer overnemen, alles overgedragen aan de EU. Bijv. visserij, Europese buitengrens, mededinging. Als je het deelt leidt dat alleen maar tot problemen.
    
    • Exclusieve noodzaak: Engels schip wordt geramd door Franse visser. Vissen gaat d.m.v. quota en gebiedsverdeling. EU deelt alle territoriale wateren op in vakken en ieder vak krijgt rechten om te vissen. Hierbij was het noodzakelijk dat de EU iets ging regelen, anders was er steeds ruzie.
  • Gedeeld: lidstaten kunnen in principe alles zelf ondernemen, totdat er een probleem zich voordoet. Bijv. interne markt, landbouw, milieu.
  • Ondersteunend: lidstaten kunnen het wel zelf, maar geld ontvangen is wel handig. Bijv. onderwijs, toerisme, cultuur.
• Bevoegdhedenstrijd: bijv. bij Tabaksreclamerichtlijn l. Is dit interne markt (gedeelde bevoegdheid) of gezondheid (geen gedeelde bevoegdheid)?
• Balans tussen het recht van de EU en van de lidstaat:
  
  • Heel soms ook begin van een Institutioneel Probleem
  • Commissie v. Raad (Antartica): Antartica is in gebieden verdeeld, sommigen zijn van lidstaten van de EU. Verdrag opgesteld over milieubescherming en over vissen. Raad: milieubescherming in brede zin is een gedeelde bevoegdheid.
  • Zwaartepunttest: waar ligt het zwaartepunt van het besluit?

Hoe ver kan de EU gaan?

• Twee beginselen waaraan de uitoefening van bevoegdheid moet voldoen:
  • Subsidiariteit
    • De EU is het meest geschikte orgaan om dit probleem op te lossen?
    • Gedachte: oplossing zo dicht mogelijk bij de burger.
    • C-84/94 Arbeidstijden (bijv. Engeland wilde een andere dag als vrije dag dan zondag)
  • Evenredigheid
    
    • Kiest de EU het lichtste middel om het probleem op te lossen?
    • C-331/88 Fedesa voor definitie en Roaming voor voorbeeld. Roaming verordening bepaalt dat je met je telefoon overal kan bellen. Engeland was het hier niet mee eens.
• Protocol 2 betreffende de toepassing van de beginselen van subsidiariteit en evenredigheid.

Rechtsgrondslagen:

• Bevoegdheden zijn juridisch theoretische afbakeningen
• Rechtsgrondslagen als eerste stap: wie mag wat op welke wijze?
• 114 VWEU: het Europees Parlement en de Raad stellen volgens de gewone wetgevingsprocedure en na raadpleging van het Economisch en Sociaal Comité de maatregelen vast inzake de onderlinge aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen van de lidstaten die de instelling en werking van de interne markt betreffen.
• Mogelijke problemen:
  
  • Meerdere mogelijkheden voor basishandeling:
    
    • C-70/88 Chernobyl
    • Verschillende grondslagen geven andere bevoegdheden aan instellingen
  • Soms ook mogelijk:
    
    • C-300/89 Titaandioxyde
  • Oplossing: Zwaartepunt test: kijken naar het doel van de maatregel en naar de inhoud van de tekst.
    
    • Titaandioxyde (paragraaf 10 t/m 13): derhalve heeft de richtlijn naar haar doel en inhoud zoals deze uit de tekst naar voren komen, tegelijkertijd en onlosmakelijk betrekking op zowel de bescherming van het milieu als de opheffing van dispariteiten in de concurrentievoorwaarden.

Procedures:

• Tegenwoordig hebben we meer een standaardisatie waarbij in principe de gewone wetgevingsprocedure wordt gevolgd. De bijzondere wetgevingsprocedure komt nog heel weinig voor.
• 289 VWEU: Europees Parlement en de Raad tezamen
• 294 VWEU: de wijze waarop

Interessante verschillen met NL/LS:

• Stemverhoudingen in de Raad (16(4) VWEU)
• Afhankelijk van het onderwerp neemt de Raad besluiten met:
  
  • Gewone meerderheid (15 lidstaten stemmen voor)
  • Gekwalificeerde meerderheid (55% van de lidstaten, die ten minste 65% van de EU-bevolking vertegenwoordigen, stemmen voor)
  • Eenparigheid van stemmen (alle lidstaten stemmen voor)
• Blokkerende minderheid: vereist dat ten minste 4 landen (of het minimum aantal landen dat meer dan 35% van de bevolking van de deelnemende landen vertegenwoordigt) stemmen tegen het voorstel. Dit is om balans te houden tussen de lidstaten, zodat niet alleen de grote landen hun zegje hebben.

Noodremprocedure:

• 6 Protocol ll: ieder nationaal parlement en iedere kamer van een van die parlementen kan een gemotiveerd advies toezenden waarin wordt uiteengezet waarom het betrokken ontwerp zijns inziens niet strookt met het subsidiariteitsbeginsel.

Schematisch overzicht: zie dia.

HC 5B: Fundamentele rechten

De EU kan als internationale organisatie wetgeving maken. Daardoor lijkt het een beetje op een federale staat. De wetgeving heeft direct of indirect een effect op burgers. De vraag vandaag is “hoe worden burgers normaliter beschermd tegen de overheid en hoe gebeurt dat binnen zoiets als de EU?”.

De rol van fundamentele rechten:

• Beheersen van de relatie tussen burger en overheid.
• Opsommen van de plichten van de overheid/rechten van de burger.
• Aangeven op welke wijze deze begrensd kunnen worden of juist niet.

Fundamentele rechten in de EU:

• Discriminatie in het verdrag
  • Defrenne v Sabena Gelijke beloning Man en Vrouw. Mevrouw Defrenne is stewardess bij Sabena. Haar positie wordt veranderd binnen het bedrijf, want ze is te oud, dus mag niet meer in het zicht lopen. Als je een vrouw bent dan max je uit op 40 en moet je vaak eerder met pensioen etc.
    • 119 EEG en 157 VWEU. Het artikel was niet bedoeld voor gelijke behandeling van mannen en vrouwen, maar alleen om concurrentieposities te beschermen. Het was dus niet echt een mensenrecht, maar meer een economisch recht.
    • Mensenrecht of economisch recht
• Zaak 29/69 Stauder: Duitse overheid stelt voor dat boter aan minima werd verstrekt. Europese Commissie was bang dat de boter op de zwarte markt zou worden doorverkocht. Commissie: zet de naam van de ontvanger op de bonnen en geef ze dan gratis weg, zo kan het niet worden doorverkocht. Gw was wel streng m.b.t. privacy, op deze manier zouden allemaal mensen erachter komen wie weinig geld had etc.
• Zaak 4/73 Nold: EU wilde de verdeling van grondstoffen efficiënter maken en stelt daardoor voorwaarden aan bepaalde handelscontracten. Een bedrijf dat niet aan die voorwaarden kon voldoen (bijv. hoeveelheid massa) werd feitelijk van handel uitgesloten.
• 

• De Commissie dacht ja hoe hadden wij moeten weten van algemene beginselen.
• De gedachte hierachter is sterk verweven met Van Gend & Loos. Lidstaten willen dingen vergaand regelen en ze willen dat dat niet vrijblijvend is, dus kunnen ze gebonden worden in de supranationale orde, maar zouden ze die soevereiniteit ooit zomaar overdragen? Hof: nee, ze zouden nooit soevereiniteit zomaar overdragen en maatregelen toelaten welke indruisen tegen fundamentele rechten die in de constituties dier staten zijn erkend en gewaarborgd.
• Constitutionele bescherming zonder constitutie, want alle grondwetten van Europa zorgen voor een algemeen niveau van bescherming voor de burgers.

Wie bewaakt dit?

• Botsing in zaak 11/70 Internationale Handelsgesellschaft:
  • HvJ zegt dat zij de fundamentele rechten beschermen.
  • Maar dat is niet zo: bescherming van fundamentele rechten binnen EU sfeer valt aan CJEU.
  • Befaamde zin van BVfG: Solange wie … als reactie in 1974 (herhaald in Solange ll).
• In NL kennen we de grondwet echt niet allemaal uit ons hoofd, in andere landen is dat wel anders (bijv. in Duitsland, Italië of Spanje en hun geschiedenis).

De limiet van Algemene Beginselen:

• Mangold (en Kücükdeveci): er is een algemene richtlijn over gelijke behandeling, het is verboden om te discrimineren, ook op leeftijd. Mangold: mijn Europees recht wordt geschonden. Werkgever: ik houd me gewoon aan Duits recht. Richtlijn heeft in principe alleen een opdracht voor een lidstaat. HvJ: verbod op discriminatie in de richtlijn is een uitwerking van algemene beginselen. Het beoogt enkel een algemeen kader te creëren. Dus dit kan Mangold gewoon inroepen tegenover zijn werkgever. Dit vonden lidstaten te ver gaan, want treedt in hun eigen soevereiniteit en creëert veel rechtsonzekerheid.
• We doen niet aan mensenrechten, maar we doen wel aan mensenrechten want lidstaten doen aan mensenrechten.
• Vraag: moeten we een eigen mensenrechten catalogus opnemen of moeten we lid worden van het EVRM? Lastige kwestie, zie Opinie 2/94. HvJ: dat is wel heel lastig, want het EVRM is heel oud en houdt geen rekening met zo’n internationale organisatie als de EU.

Biedt Lissabon uitkomst?

• Uitkomsten van het nieuwe Verdrag:
  • Handvest (EP 2000) krijgt zelfde status
  • Bevoegdheid voor toetreding EVRM komt in het Verdrag (6 VEU)
• Echter:
  
  • Wat zegt 6 VEU echt?
    
    • Dezelfde juridische waarde als verdragen. Bepalingen van het Handvest houden geenszins een verruiming in van de bevoegdheden van de Unie zoals bepaald bij de Verdragen.
    • Sub 2: Unie treedt toe tot het EVRM, maar dit wijzigt de bevoegdheden van de Unie zoals bepaald in de Verdragen niet.
  • Wanneer is het Handvest van toepassing? Reikwijdte in 51 en 52 Handvest.

Probleem van het Hof:

• HvJ: het Hof is de ultieme interpretator van het Recht van de Europese Unie. Er komt zo pluriformiteit in de uitlegging van het legt, want lidstaten gaan naar Straatsburg.
• Opinie 2/13: bevoegdheden uit 6 VEU kunnen nog steeds niet. De boodschap van het Hof wordt nu een beetje onduidelijk.
• 51 en 52 Handvest: het Hof wordt geen mensenrechten hof. Blijft binnen de grenzen van bevoegdheid uit hoofdverdragen. Een richtlijn interpreteren is uitvoering geven, het Hof ziet dit wat breder. Zaak C-617/10 Akerberg Fransson pleegt BTW-fraude. Hij wordt en strafrechtelijk vervolgd en krijgt een bestuurlijke boete. Ne bis in idem. Zweedse overheid: BTW is niet te danken aan de EU, de BTW richtlijn is er alleen om te zorgen dat een klein deel van de BTW die elke lidstaat int direct naar de EU gaat voor financiering. Deze is er niet om BTW fraude strafbaar te stellen.

Zaak C-206/13 Siragusa:

• Om te bepalen of een nationale regeling het Unierecht ten uitvoer brengt in de zin van 51 Handvest, moet onder meer worden nagegaan of zij de uitvoering van een Unierechtelijke bepaling beoogt, wat de aard van deze regeling is en of zij niet andere doelstellingen nastreeft dan die waarop het Unierecht ziet.
• Landschappelijk schoon is idyllisch, maar dat doel wordt niet bewaakt door EU recht.