Hansestadt Lübeck (HvJ 21-12-2016, Zaak C-524/14)

Feiten

I.c. gaat het om een zaak tussen de Europese Commissie tegen Hansestadt Lübeck over vermeende staatsteun. De luchthaven van Lübeck werd tot eind 2012 geëxploiteerd door Flughafen Lübeck GmbH. Dit was tot eind 2005 voor 100% in handen van de stad Lübeck. Hierna is het een periode mede in handen geweest van een Nieuw-Zeelandse onderneming. De luchthaven van Lübeck is later verkocht aan een ander bedrijf.

De stad was dus aanvankelijk eigenaar van de luchthaven. Echter na de privatisering van deze luchthaven is het risico gelopen dat een nationale rechter de terugvordering gelast van de steun die was verleend tijdens de periode waarin die overheidsinstantie de onderneming bezat die eigenaar was van de luchthaven.

In de loop van 2007 heeft de Commissie een onderzoeksprocedure geïnitieerd. Omdat er mogelijkerwijs sprake was geweest van staatssteun (art. 107 lid 1 VWEU) waardoor de onderzoeksprocedure werd ingeleid (art. 108 lid 2 VWEU).

In de procedure die volgt moet het Hof van Justitie oordelen wanneer er precies sprake is van staatssteun.

Hof van Justitie

Het Hof oordeelt: “het is vaste rechtspraak dat een maatregel slechts als „staatssteun” kan worden aangemerkt indien aan alle volgende voorwaarden is voldaan. Ten eerste moet het gaan om een maatregel van de staat of om een maatregel die met staatsmiddelen is bekostigd. Ten tweede moet deze maatregel het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig kunnen beïnvloeden. Ten derde moet deze maatregel een selectief voordeel verschaffen aan de begunstigde ervan. Ten vierde moet hij de mededinging vervalsen of dreigen te vervalsen”.

Verder bespreekt het Hof de voorwaarden voor het begrip “selectiviteit”. De omstandigheid dat het besluit van de vermeende staatssteun voor het gebruik van een bepaalde luchthaven alleen geldt voor de luchtvaartmaatschappijen die van deze luchthaven gebruikmaken, is op zichzelf niet relevant voor de vaststelling dat dit besluit selectief is. Uit de rechtspraak van het Hof blijkt niet dat een maatregel waarbij een overheidsonderneming de voorwaarden voor het gebruik van haar goederen of diensten vaststelt, altijd en dus per definitie een selectieve maatregel vormt (in de zin van art. 107 lid 1 VWEU). Deze bepaling maakt geen onderscheid naargelang van de redenen of doelen van overheidsmaatregelen, maar definieert het deze aan de hand van de gevolgen ervan en dus los van de gebruikte technieken.

Kern

Een maatregel kan alleen als “staatssteun” worden aangemerkt als aan alle volgende voorwaarden is voldaan:

1. het moet gaan om een maatregel van de staat of een maatregel die met staatsmiddelen is bekostigd.

2. de maatregel moet het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig kunnen beïnvloeden.

3. deze maatregel moet een selectief voordeel verschaffen aan de begunstigde ervan.

4. de maatregel moet de mededinging vervalsen of dreigen te vervalsen.