Vragen

Vraag 1

In de zaak Stichting Urgenda tegen de Staat der Nederlanden, Rb Den Haag 2015, overwoog de rechtbank het volgende:

“Het voorgaande voert de rechtbank tot de slotsom dat uit […] het no harm-beginsel [en] het VN Klimaatverdrag met bijbehorende protocollen […] niet een rechtsplicht van de Staat jegens Urgenda kan worden afgeleid. […] Urgenda [kan] aan deze regels […] niet rechtstreeks rechten ontlenen.”Leg met een voorbeeld uit wat onder het no harm-beginsel wordt verstaan. Geef een voorbeeld van een document waarin we dit beginsel kunnen vinden. Geef aan wat voor soort rechtsbron dit is.

Vraag 2

Beargumenteer waarom de rechtbank van mening is dat Urgenda aan dit beginsel en aan andere genoemde regels geen rechten kan ontlenen.

Vraag 3

De rechtbank heeft Urgenda deels in het gelijk gesteld door te oordelen dat Nederland onzorgvuldig en daarmee onrechtmatig handelt ten opzichte van Urgenda door uit te gaan van een reductiedoelstelling voor broeikasgassen van minder dan 25% in 2020.Stel dat Urgenda het niet eens is met deze beslissing en dit wil voorleggen aan het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Denkt u dat het Europese Hof tot een uitspraak zal komen? Geef een beargumenteerd advies aan Urgenda over de bevoegdheid van het Hof en de ontvankelijkheid van de klacht van Urgenda.

Vraag 4

Het staatshoofd van Albanië wordt beschuldigd van betrokkenheid bij genocide gepleegd in buurstaat Macedonië. Leg uit waarom een internationaal strafrechttribunaal, zoals het Internationaal Strafhof, het staatshoofd wel voor betrokkenheid bij genocide in Macedonië kan berechten, maar dat de rechter van Albanië daartoe niet bevoegd is. Verwijs niet alleen naar het relevante concept, maar leg uit waarom dit verschil niet onlogisch is.

Vraag 5

De buurstaten Togo en Benin hebben al jaren een gespannen verhouding. Deels is dit veroorzaakt door de opvang in Togo van politieke tegenstanders (de Opositia) van president Talon, die al vele jaren met harde hand Benin regeert. Togo biedt de Opositia huisvesting, voedsel en scholing en financiert de politieke en militaire training van de leden van de Opositia. Enkele van deze leden plegen een bomaanslag op het paleis van president Talon waarbij veel doden en gewonden vallen en het paleis zwaar beschadigd wordt. Togo wil Benin aansprakelijk stellen onder het internationaal recht voor de bomaanslag en schadevergoeding vorderen voor alle schade.

Heeft de staat Togo een kans van slagen? Geef een internationaalrechtelijk onderbouwd advies aan de staat Togo.

Vraag 6

Zuid-Ossetië wil net als Krim referendum. Naar het voorbeeld van de Krim wil de afvallige Georgische republiek Zuid-Ossetië een referendum houden over aansluiting bij Rusland. Dat heeft Leonid Tibilov, leider van Zuid-Ossetië, gezegd tijdens overleg met Vladimir Soerkov, een belangrijke adviseur van de Russische president Vladimir Poetin. Gezien de politieke realiteit van nu moeten we een historische keuze maken en worden verenigd met Rusland, aldus Tibilov volgens een verklaring van zijn kantoor dinsdag. Zuid-Ossetië was in 2008 het strijdtoneel van een bloedige oorlog tussen Georgische en Russische troepen, waarbij honderden mensen om het leven kwamen. De Zuid-Ossetische autoriteiten riepen het gebied uit tot onafhankelijke staat, maar die wordt slechts door Rusland en enkele andere landen herkend.

Neem aan dat een referendum in Zuid-Ossetië wordt georganiseerd en dat de uitslag duidelijk laat zien dat de bevolking van dat gebied zich wil aansluiten bij Rusland. Leg uit of, en zo ja onder welke voorwaarden, deze aansluiting in overeenstemming is met het internationaal recht.

Vraag 7

Nigeriaan aangehouden in Rotterdam om oorlogsmisdaden. En 72-jarige man uit Nigeria is begin juni in Rotterdam aangehouden op verdenking van het plegen van oorlogsmisdaden. De man zou zich in de jaren zeventig schuldig hebben gemaakt aan marteling en moord op vermeende tegenstanders in de toenmalige Biafra-oorlog. De voorlopige hechtenis van e man is gisteren door de rechtbank in Den Haag met negentig dagen verlengd. De man woont sinds het begin van de jaren zeventig in Nederland en heeft inmiddels ook de Nederlandse nationaliteit. In 2004 werd er in een aantal media al bericht over diens mogelijke betrokkenheid in de Biafra-oorlog. Een woordvoerder van het OM laat weten dat de verdachte in Nederland zal worden berecht voor oorlogsmisdaden. Van uitlevering aan Nigeria is geen sprake.

Leg uit waarom op grond van het internationaal recht het Nederlandse OM en de Nederlandse strafrechter bevoegdheid heeft om deze persoon strafrechtelijk te vervolgen en te berechten. Waar is deze bevoegdheid in de Nederlandse wetgeving terug te vinden?

Vraag 8

De minister-president van Turkmenistan heeft herhaaldelijk gedreigd nucleaire installaties van Oezbekistan te bombarderen, als Oezbekistan doorgaat met het ontwikkelen van een nucleaire capaciteit, omdat dit op termijn zou kunnen leiden tot de ontwikkeling van een nucleair wapen waarmee Turkmenistan aangevallen kan worden.

Op welk internationaalrechtelijke grond zou de minister-president van Turkmenistan zich kunne beroepen? Leg uit waarom het onwaarschijnlijk is dat dit beroep zal slagen.

Antwoordindicatie

Vraag 1

Verplichting grensoverschrijdende milieuvervuiling tegen te gaan; bijvoorbeeld beginsel 2 in de verklaring van Rio de Janeiro 1992; de Rio verklaring is een voorbeeld van soft law, een niet als zodanig juridisch bindend document dat heeft bijgedragen aan de vorming van het gewoonterecht op dit terrein. Indien en ander voorbeeld wordt gegeven, kan uiteraard het laatste deel van het antwoord anders zijn. Nr. 571/ 572 + relevante Nrs uit H.5 Nollkaemper.

Vraag 2

Geen rechtstreekse werking, artikel 93 Gw moet genoemd worden en duidelijk gemaakt wat dit in het Nederlandse recht betekent (aard en inhoud; voldoende duidelijk; nadere uitwerking niet nodig). Nr. 690-693 Nollkaemper.

Vraag 3

Nr. 655-657 Nollkaemper. Korte bespreking van artikel 32, 34 en 35 EVRM. Geen ontvankelijkheid wegens niet uitputting lokale rechtsmiddelen.

Vraag 4

Uitleg volledige immuniteit van een zittend staatshoofd. Geen uitzonderingen. Verwijs naar bronnen, bijvoorbeeld Arrest Warrant Case of UN Convention on Immunity 2004. Staten zijn gelijk (par in parem). Internationaal strafrechtelijk tribunaal gecreëerd door staten (ICC) of internationale organisatie (ICTY en ICTR); bedoeld om boven de staten te staan, dus geen immuniteit op basis van par in parem. Jurisdictie van internationaal tribunaal gebaseerd op instemming van staten of op instelling door bindende resolutie van de VN Veiligheidsraad. Zie bijvoorbeeld artikel 27 van het statuut van het ICC. Nr. 346, 357, 361.

Vraag 5

Het antwoord moet duidelijk maken: bekendheid met de ILC regels op gebied staatsaan-sprakelijkheid, de definitie van een internationaal onrechtmatige daad (schending en toerekenbaarheid; art 1-3 ARSIWA) en de toepassing van deze regels op de casus, waarbij verwezen moet worden naar relevante bronnen. De geschonden regels kunnen o.a. zijn het geweldverbod van art 2.4 Hv VN of het non-interventiebeginsel, zoals oa in AV Res 2526 (Declaration on Friendly Relations…) is neergelegd. Als de toepasselijke regel die een schending van het internationale recht door Benin oplevert is vastgesteld, dan moet de vraag beantwoord worden of deze schending toerekenbaar is aan Benin. De rebellen zijn geen staatsorgaan en voeren geen staatsfunctie uit dus de vraag is of zij onder de “instruction or direction and control” van Benin staan. (Art 4-11 ARSIWA, in bijzonder artikel 8; en verwijs bijvoorbeeld de Nicaragua zaak). Indien niet toerekenbaar, hetgeen het geval lijkt in deze casus, zou het mogelijk zijn voor staat Togo om Benin aansprakelijk te houden wegens het niet voorkomen van schade aan Togo, dus in strijd met de internationale vereiste zorgvuldigheid ten opzichte van andere staten. Hier kan bijvoorbeeld verwezen worden naar resolutie 2526, de Tehran Hostages zaak of de genocidezaak tussen Bosnië en Servië. Indien de aansprakelijkheid van Benin is vastgesteld kan gewezen worden op de omstandigheden die de onrechtmatigheid wegnemen (niet relevant in deze casus) en ontstaat een recht op herstel, waaronder schadevergoeding. Nr. 257-268 Nollkaemper.

Vraag 6

Deze vraag is door sommige studenten iets anders geïnterpreteerd dan bedoeld; indien het antwoord op basis van deze interpretatie steekhoudend was, zijn daarvoor punten toegekend.

De vraag doelde op het geven van een korte analyse van het zelfbeschikkingsrecht waarbij het uitgangspunt zou zijn dat Zuid-Ossetië nog steeds een onderdeel van Georgië is. Heeft Zuid-Ossetië recht op grond van het externe zelfbeschikkingsrecht over het vormen van een eigen staat? (zelfbeschikkingsrecht algemene bron-nen: VN Hv; art 1 IVBPR en IVESCR) Ja, maar alleen indien Georgië daarmee instemt. Zonder toestemming van de staat waarvan een deel zich wil afscheiden, is dit recht is in principe voorbehouden aan volken onder kolo-niale overheersing of volken in niet-zelfbesturende gebieden. (bronnen AV Res 1541; AV Res 2625) De zelfbe-schikking van het volk van Zuid-Ossetië (als dat al het volk gekwalificeerd kan worden) zal intern in Georgië moeten plaatsvinden. In de rechtspraak (zaak inzake de afscheiding van Quebec) en de literatuur wordt de mogelijkheid geopperd dat wanneer de interne zelfbeschikking hardhandig wordt onderdrukt een recht op externe zelfbeschikking (afscheiding) kan ontstaan. De uitkomst van een referendum is in ieder geval geen basis voor vier van de rechten onder het internationaal recht. Nr. 87-90 Nollkaemper

Indien als uitgangspunt genomen wordt dat Zuid-Ossetië inmiddels een onafhankelijke staat is (wat feitelijk onjuist is, maar misschien niet iedereen kon dat weten) dan zal het antwoord anders luiden. Dan zal in het antwoord duidelijk moeten worden gemaakt waneer een staat een staat is en op welke manier een staat zich kan aansluiten bij een andere staat. In een bestaande staat kan een referendum uiteraard wel de doorslag geven om aansluiting bij een andere staat te zoeken. Rusland zal uiteraard moeten willen meewerken aan de samenvoeging van beide staten. Verwezen kan worden naar het verdrag van Montevideo en gewoonterecht. In dit geval zou duidelijk gemaakt moeten worden dat de onafhankelijke staat Zuid-Ossetië niet tot stand mag zijn gekomen door schendingen van het internationaal recht, zoals een onrechtmatige militaire interventie van Rusland. O.a. Nr. 81, 83-85 en 86! Nollkaemper.

Vraag 7

Deze vraag is problematisch gebleken. Beschouw niet als goede oefenvraag o.a. vanwege de verandering in Wetboek van Strafrecht die nog niet in het boek van Nollkaemper was verwerkt.

De internationale rechtsbasis in deze casus is het nationaliteitsbeginsel (waarbij opgemerkt moet worden dat de verdachte pas later de Nederlandse nationaliteit heeft gekregen, en dat dit in de Nederlandse strafwet geen belemmering is voor de toepassing) en het universaliteitsbeginsel, dat onder andere te vinden is in de wet internationale misdrijven (WIM). Een juist antwoord moet in ieder geval een korte beschrijving van een van beide beginselen bevatten en een verwijzing naar de relevante regel van het Nederlandse recht in het wetboek van strafrecht of in de WIM.

Vraag 8

Een volledig antwoord begint met een verwijzing naar het verbod op het gebruik van geweld ex artikel 2.4 Hv VN. In dit geval alleen een uitzondering op basis van zelfverdediging ex artikel 51 Hv VN mogelijk (geen VN VR bemoeienis). Hier is sprake van als er een gewapende aanval heeft plaatsgevonden. Korte uitleg van het begrip gewapende aanval met bijvoorbeeld verwijzing naar de Nicaragua zaak. Geldt het recht op zelfverdediging ook bij een dreigende aanval? Dit is nog omstreden maar er is een tendens naar aanvaarding wanneer de dreiging onmiddellijk is (imminent). (Caroline incident) Voorts zou zelfs als een onmiddellijke dreiging van een gewapende aanval door Oezbekistan aannemelijk geacht wordt, de zelfverdediging door Turkmenistan plaats moeten vinden op grond van noodzakelijkheid en proportionaliteit zoals vastgelegd in het internationaal gewoonterecht (zie wederom de Nicaragua zaak). Nrs. 487-490 Nollkaemper.