Vragen

Casus

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 2008–2009

31 467 Wijziging van de Gemeentewet, het Wetboek van Strafvordering en het Wetboek van Strafrecht ter regeling van de bevoegdheid van de burgemeester en de bevoegdheid van de officier van justitie tot het treffen van maatregelen ter bestrijding van voetbalvandalisme, ernstige overlast of ernstig belastend gedrag jegens personen of goederen (maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast)

A GEWIJZIGD VOORSTEL VAN WET

7 april 2009

Wij Beatrix, (…)

ARTIKEL I

De Gemeentewet wordt als volgt gewijzigd:

A Na artikel 172 worden twee artikelen ingevoegd, luidende:

Artikel 172a

1. Onverminderd artikel 172, derde lid, en hetgeen bij gemeentelijke verordening is bepaald omtrent de bevoegdheid van de burgemeester om bevelen te geven ter handhaving van de openbare orde, kan de burgemeester aan een persoon die herhaaldelijk individueel of groepsgewijs de openbare orde heeft verstoord of bij groepsgewijze verstoring van de openbare orde een leidende rol heeft gehad, bij ernstige vrees voor verdere verstoring van de openbare orde een bevel geven:

1. zich niet te bevinden in of in de omgeving van een of meer bepaalde objecten binnen de gemeente, dan wel in een of meer bepaalde delen van de gemeente;

2. zich niet in een of meer bepaalde delen van de gemeente op een voor het publiek toegankelijke plaats zonder redelijk doel met meer dan drie andere personen in groepsverband op te houden; of

3. zich op bepaalde tijdstippen te melden op bepaalde plaatsen, al dan niet in een andere gemeente.

(...)

4. Het bevel geldt voor een door de burgemeester vast te stellen periode van ten hoogste drie maanden. Het bevel kan ten hoogste driemaal worden verlengd met een door de burgemeester vast te stellen periode van telkens ten hoogste drie maanden.

(…)

Gegeven

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,

De Minister van Justitie,

Vraag 1

1. De behandeling van het wetsvoorstel in de Tweede Kamer is tamelijk turbulent geweest. Tegen de zin van de regering werd een amendement op artikel 172a, vierde lid, ingediend, waardoor een bevel van de burgemeester na drie maanden niet meer zou kunnen worden verlengd. Hoe kon de regering druk uitoefenen om aanvaarding van het amendement te voorkomen?

2. Een meerderheid van de Eerste Kamer vindt het jammer dat het amendement niet is aangenomen. Kan de Eerste Kamer bewerkstelligen dat de wet alsnog wordt gewijzigd overeenkomstig de strekking van het amendement?

Vraag 2

1. Na de inwerkingtreding van de wet krijgt een inwoner van de gemeente Zierikzee op basis van het nieuwe artikel 172a Gemeentewet een schriftelijk bevel zich gedurende drie maanden niet te bevinden in het uitgaanscentrum van de betreffende gemeente. De inwoner die dit bevelopgelegd krijgt, wil dit aanvechten. Beschrijf de volledige rechtsgang die open staat voor deze inwoner als het wetsvoorstel hier zelf niets over regelt.

2. Degene die het bevel opgelegd krijgt, wendt zich tot de burgerlijke rechter met het verzoek het bevel onrechtmatig te verklaren. Wat zal het oordeel van de burgerlijke rechter zijn?

Vraag 3

Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Grootegast vindt de nieuwe wet niet ver genoeg gaan. Op 1 maart 2010, vlak nadat de wet in werking is getreden, stelt het college aan de raad voor het volgende artikel aan de APV toe te voegen.

Artikel 59a:

1. Het is aan personen aan wie enig bevel is gegeven op grond van artikel 172a van de Gemeentewet verboden deel te nemen aan een openbare samenkomst.

2. Het college kan van dit verbod ontheffing verlenen.

1. Is artikel 59a, eerste lid, in overeenstemming met artikel 149 Gemeentewet?

2. Is artikel 59a, tweede lid, in overeenstemming met de Gemeentewet?

Vraag 4

1. Welk grondrecht – bekend uit de door u bestudeerde jurisprudentie – wordt met het wetsvoorstel beperkt?

2. Waarom is de Nederlandse rechter verplicht aan dit grondrecht te toetsen?

Vraag 5

1. Kan de burgemeester politiek ter verantwoording worden geroepen voor het uitvaardigen van bevelen op basis van artikel 172a Gemeentewet?

2. Wat is het gevolg voor bestaande gemeentelijke verordeningen die de bevoegdheid van de burgemeester regelen om bevelen te geven ter handhaving van de openbare orde, wanneer artikel 172a Gemeentewet in werking treedt?

Vraag 6

Voor 1878 bestonden in Nederland geen politieke partijen met een landelijke organisatie. Tegenwoordig is elk lid van de Tweede Kamer aangesloten bij een landelijke politieke partij. Noem twee wijzigingen in de wijze waarop de Tweede Kamer gekozen wordt die aan deze ontwikkeling hebben bijgedragen.

Vraag 7

De nieuwe politieke partij ‘Jong’ is van plan deel te nemen aan de verkiezingen voor de Tweede Kamer.

1. Mag de partij een 16-jarige op de kandidatenlijst zetten?

2. Hoeveel stemmen heeft een kandidaat op de lijst van ‘Jong’ in ieder geval nodig om met voorkeurstemmen te worden gekozen?

Vraag 8

Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Tytsjerksteradiel stelt voor een verordening vast te stellen, waarin het aan jongens van 14 tot 18 jaar verboden wordt om bier drinkend over straat te lopen. Volgens gemeenteraadslid A zal de strafrechter deze bepaling niet toepassen vanwege strijd met artikel 1 van de Grondwet en artikel 26 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten. Gemeenteraadslid B brengt daar tegenin dat de rechtstreeks gekozen gemeenteraad het laatste woord heeft bij de uitleg van de Grondwet. Wat betreft artikel 26 IVBPR merkt hij op, dat verdragen op een weinig democratische wijze tot stand komen.

1. Heeft B gelijk wat betreft de Grondwet?

2. Betoog in hoeverre B gelijk heeft voor wat betreft de totstandkoming van verdragen?

Vraag 9

1. Wanneer pleegt een kabinet zijn ontslag aan te bieden aan de Koningin? Noem drie situaties.

2. Wat doet de Koningin nadat het kabinet zijn ontslag heeft aangeboden?

Vraag 10

In de strafzaak die leidde tot het Meerenberg-arrest werden de verdachten vervolgd omdat zij hadden nagelaten een bevolkingsregister bij te houden van een psychiatrische inrichting. De desbetreffende regeling werd echter onverbindend geacht.

Welke instanties zijn betrokken bij de totstandkoming van een regeling zoals die welke was overtreden?

Antwoordindicatie

Vraag 1

1. De minister kon het amendement onaanvaardbaar verklaren. Dit houdt in dat de minister dreigt het wetsvoorstel in te trekken dan wel ontslag aan te bieden als de Kamer het amendement toch zou aanvaarden.(Belinfante Hoofdstuk VII)

2. De EK heeft niet het recht van amendement, zij kan het wetsvoorstel slechts aanvaarden of verwerpen. De EK kan de behandeling van een wetsvoorstel schorsen en verklaren alleen bereid te zijn het te aanvaarden als de regering haar tegemoet komt met de indiening in de TK van een nieuw wetsvoorstel ter wijziging van het aanhangige wetsvoorstel (dit nieuwe voorstel wordt een ‘novelle’ genoemd). (Belinfante Hoofdstuk VIII). Na aanneming door de TK van het wetsvoorstel wordt in dezelfde vergadering van de EK over beide wetsvoorstellen beslist.

Vraag 2

1. De maatregel is aan te merken als een besluit in de zin van artikel 1:3 Awb.

Artikel 8:1, lid 1 Awb: Een belanghebbende kan tegen een besluit beroep instellen bij de rechtbank. (Belinfante Hoofdstuk XIII)

Artikel 7: 1 Awb: Voorafgaand aan het beroep bij de rechter, dient hij een bezwaarschrift in te dienen bij de burgemeester.

Artikel 37 Wet Raad van State: hoger beroep bij ABRvSt.

(Vanaf het indienen van bezwaarschrift is voorlopige voorziening mogelijk van voorzieningenrechter ex art. 8:81 Awb.)

2. De burgerlijke rechter is wel bevoegd van de vordering kennis te nemen (Guldemond/Noordwijkerhout), maar zal in dit geval de eiser niet-ontvankelijk verklaren omdat de bestuursrechter voldoende rechtsbescherming biedt (Changoe).(Belinfante Hoofdstuk XIII)

Vraag 3

1. Ja. De verbodsbepaling heeft uitsluitend betrekking op openbare samenkomsten. Zij strekt zich dus niet uit tot handelingen die elk karakter van openbaarheid missen, zoals het geval was in HR Wilnisser Visser. De benedengrens van art. 149 Gemeentwet is niet overschreden. (Belinfante Hoofdstuk XVI)

2. Nee. De bevoegdheid om ontheffingen te verlenen is ten onrechte verleend aan B&W. De uitvoering van een verordeningen met betrekking tot openbare samenkomsten berust exclusief bij de burgemeester. Zie artikel 174, derde lid, Gemeentewet en de uitzondering in artikel 160 Gemeentewet.

Vraag 4

1. De vrijheid van beweging die is gewaarborgd door art. 12 IVBPR, zie Tippelverbod Utrecht (en artikel 2 Vierde Protocol EVRM). (Een gebiedsverbod zou overigens ook kunnen leiden tot een inbreuk op het recht op ‘family life’, art. 8 EVRM).

2. Hij is hiertoe verplicht op basis van artikel 94 Grondwet. Het gaat om eenieder verbindende bepaling. (Tippelverbod Utrecht en Collectieve acties spoorwegen).

Vraag 5

1. Ja, volgens het artikel 180 lid 1 Gemeentewet kan de Burgemeester door de gemeenteraad ter verantwoording worden geroepen voor het door hem gevoerde bestuur. (Belinfante Hoofdstuk XVI)

2. Alternatief 1

Deze anterieure bepalingen vervalleen van rechtswege vervallen, aangezien zij hetzelfde onderwerp (materie en motief) betreffen als de nieuwe wet. Dit volgt uit artikel 122 Gemeentewet en HR Emmense Baliekluivers.

Alternatief 2

Deze kunnen blijven bestaan: artikel 172a Gem. wet spreekt immers van ‘onverminderd …en hetgeen bij gemeentelijke verordening is bepaald omtrent de bevoegdheid van de burgemeester om bevelen te geven ter handhaving van de openbare orde’. Artikel 122 is dus niet van toepassing.(Belinfante Hoofdstuk XVI)

Vraag 6

In de eerste plaats de toename van het aantal kiezers door uitbreiding van het kiesrecht.

Zie grondwetsherziening 1887 (caoutchoucartikel), wijzigingen van de Kieswet (tussen 1887 en 1917),invoering algemeen mannenkiesrecht (1917) en algemeen vrouwenkiesrecht (1922). Hierdoor werd het moeilijker om als individu voldoende campagne te voeren. In de tweede plaats de vervanging van het meerderheidsstelsel met districten naar evenredige vertegenwoordiging(Grondwetsherziening 1917). Door samenwerking kon men beter zetels binnenhalen, terwijl de populariteit van één persoon binnen de groep, meerdere zetels kan opleveren. (Belinfante Hoofdstuk V).

Vraag 7

1. Ja. Dat is gelet op artikel H7 van de Kieswet geoorloofd, omdat de Tweede Kamer gekozen wordt voor een periode van vier jaar. Binnen die periode zal de 16-jarige de leeftijd van 18 jaar bereiken. Tot die tijd mag de kandidaat echter geen zitting nemen in de Kamer.

2. Iemand is met voorkeursstemmen gekozen wanneer de plaats op de lijst er niet toe doet. Dat is het geval wanneer op een kandidaat een aantal stemmen van minimaal 25% van de kiesdeler is uitgebracht. Voorwaarde is wel dat de partij voldoende zetels heeft behaald. Is er geen zetel beschikbaar, dan heeft men niets aan de behaalde voorkeursstemmen. Zie artikel P15 van de Kieswet.(Belinfante Hoofdstuk V).

Vraag 8

1. Nee, dit betoog gaat alleen op ten aanzien van wetten in formele zin. Artikel 120 Grondwet verbiedt de rechter slechts de wet in formele zin aan de Grondwet te toetsen. Het betreft hier een gemeentelijke verordening. (Belinfante Hoofdstuk XVII)

2. Een verdrag wordt in beginsel door de Staten-Generaal goedgekeurd op grond van artikel 91 van de Grondwet. Deze goedkeuringseis waarborgt het democratisch element in de besluitvorming. Wel kan aan raadslid B worden toegegeven dat de invloed van de Tweede Kamer geringer is dan bij de totstandkoming van wetten. Een verdrag kan in beginsel alleen worden aangenomen of verworpen. Wijzigingen in de tekst zijn na de sluiting van het verdrag door de regeringen niet meer mogelijk.(Belinfante Hoofstuk XI).

(Overigens kende het IVBPR de mogelijkheid tot het maken van voorbehouden. In de goedkeuringswet van het IVBPR is aan de Nederlandse regering opgedragen op enkele punten inderdaad een dergelijk voorbehoud te maken).

Vraag 9

1. Als het kabinet niet meer in staat is eensgezind op te treden. Als het kabinet niet meer het vertrouwen bezit van de Tweede Kamer. Op de dag van de verkiezingen voor de Tweede Kamer, als het kabinet niet al eerder zijn ontslag heeft aangeboden. Die gewoonte bestaat sinds 1922 (Belinfante Hoofdstuk VII).

2. De Koning verleent het ontslag niet direct, maar houdt het verzoek in beraad en verzoekt de ministers al datgene te blijven verrichten wat zij in het belang van het Koninkrijk noodzakelijk achten.Tegelijkertijd start de Koning een consultatieronde.

Vraag 10

De overtreden regeling was een amvb. Bij de totstandkoming van een amvb zijn betrokken:

• de Koning;

• één of meer ministers of staatssecretarissen die het koninklijk besluit hebben gecontraseigneerd;

• de Raad van State als adviseur. (Belinfante Hoofstuk IV)