Behandeling voorbereiding Hoorcollege 8 2018, Universiteit Utrecht

Voorbereiding college 8:

Hattie:

- Artikel gaat over de impact van feedback op leren en prestatie

- Het gaat er bij feedback om wat voor type feedback het is en hoe het gegeven wordt 

- Het model in het artikel identificeert drie grote feedbackvragen: waar ga ik heen? Hoe ga ik? Waar ga ik daarna heen? Deze vragen zorgen voor leren als er een discrepantie is tussen van begrepen wordt en wat begrepen moet worden

- Dit kan de effort, motivatie en betrokkenheid vergroten om deze discrepantie op te lossen

- Het model onderscheid vier levels van feedback: de taak, het proces, de regelgeving en de zelf-levels

- Taakfeedback werkt het best als het komt door een foute interpretatie en niet dat iemand het niet begrijpt

- Procesfeedback is het best als het studenten helpt foute hypotheses te verwerpen en het richting geeft om te zoeken en strategieën te vormen

- Feedback op persoonlijk niveau is zelden effectief

- Als er feedback gegeven wordt op de persoon zelf vermijden de studenten het risico dat komt met uitdagingen, minimaliseren ze de moeite en hebben ze een hogere kans te falen. Dit alles om het persoonlijke risico te minimaliseren

- Om effectief te zijn moet feedback duidelijk, doelgericht, meningsvol en passen met de voorkennis

- In teveel gevallen wordt testen gebruikt om te beoordelen of er verandering plaats heeft gevonden in plaats van als mechanisme om verder leren te verbeteren

- Als feedback gecombineerd wordt met goede instructie kan het heel goed zijn voor het verbeteren van het leren

- Feedback kan alleen bouwen op iets dat er al is, dus als er nog weinig is heeft feedback ook weinig meerwaarde

Kroesbergen:

- Meta-analyse van 58 studies naar rekeninterventies voor basisschoolkinderen met speciale behoeften 

- Er werd gekeken naar: voorbereidende rekenvaardigheden, automatisering van basisvaardigheden en probleemoplossingsstrategieën

- De meeste interventies gingen over de basisvaardigheden en deze waren ook het meest effectief

- Directe instructie en zelfinstructie bleken effectiever dan gemedieerde instructie

- Zowel het gebruik van de computer als peer-feedback gaven geen verhoging van de effectiviteit van een interventie

-  Vaak hebben kinderen een gebrek in geheugen waardoor ze moeite hebben met het onthouden van rekenkennis

- Cognitieve en metacognitieve strategieën zorgen ervoor dat ze inadequate oplossingsstrategieën gebruiken bij het oplossen van problemen

- Het wordt aanbevolen de leerlingen directe en expliciete instructie te geven en om de verschillende stappen zo open en expliciet mogelijk te maken

- Directe instructie is heel effectief voor automatische- en probleemoplossingsvaardigheden 

- In de kleuterklas en groep 3 leren kinderen de getallen en dit vormt de basis voor verdere rekenvaardigheden

- Hierna volgen de 4 basis rekenstappen (optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen). Kinderen met rekenproblemen beheersen deze vaardigheden niet goed genoeg voordat ze de basisschool verlaten

- Nadat basisvaardigheden geleerd zijn moeten leerlingen ook probleemoplossingsvaardigheden leren

- De effecten van bepaalde variabelen verschilden als ze apart of samen bekeken werden

- De meeste interventies gingen over de basisvaardigheden en deze groep had ook de grootste effecten

- Deze basisvaardigheden vormen de basis voor andere vaardigheden en worden dus het meest aangepakt

- Een single-subject behandeling blijkt effectiever dan een behandeling met een group design

-  Bij de behandelingen naar probleemoplossing waren de effecten groter bij kinderen met een verstandelijke beperking dan bij kinderen met leermoeilijkheden. Een verklaring kan zijn dat deze kinderen al heel veel getraind zijn in de basisvaardigheden en zo motivatie hebben om iets nieuws te leren, terwijl kinderen met leermoeilijkheden misschien motivatieproblemen hebben doordat ze altijd falen in het onderwerp waar het om gaat

- Langere interventies hebben een lagere effectgrootte dan korte interventies. Dit kan komen doordat deze zich richten op een breder kennisdomein. Kortere interventies juist op kleinere doelen die dus sneller behaald kunnen worden

- Over het algemeen is zelfinstructie het meest effectief, hoewel voor basisvaardigheden blijkt dat directe instructie het meest effectief is

- Een computer die instructie geeft kan de leraar niet vervangen

- Interventies met peer-tutoring bleken minder effectief dan andere interventies. Dit kan verklaard worden door het feit dat leerlingen minder goed in kunnen schatten wat de andere leerling nodig heeft dan een leraar. Ook vereist het een goede samenwerking waar kinderen ook niet altijd in getraind zijn

- Gemedieerde of geassisteerde instructie (leerling ontdekt en ontwikkelt eigen rekenvaardigheden met de assistentie van een leraar) bleek minder effectief dan directe instructie of zelfinstructie

Leij:

- De brochure van de Stichting Dyslexie Nederland (SDN) sluit aan bij de DSM-5

- Er zijn nu ook exclusiefactoren toegevoegd (…dat niet het gevolg is van omgevingsinvloeden en/of een lichamelijke, neurologische of algemene verstandelijke beperking)

- Criteria: significante achterstand (niveau is lager dan wat er op grond van de chronologische leeftijd verwacht mag worden), didactische resistentie (probleem moet minimaal 6 maanden aanwezig zijn ondanks de toegepaste interventies in die tijd), exclusiefactoren (zie hierboven)

- SDN volgt ook Protocol Dyslexie Diagnostiek en behandeling (prestaties bij lezen en/of spellen bij laagste 10% normscores, achterstand gedurende 3 opeenvolgende meetmomenten, IQ boven de 70)

- Onderdelen verklarende diagnose: neurocognitieve ontwikkelingsstoornissen die hun oorsprong vinden in erfelijkheid en het functioneren van het brein, tekorten in het lees- en spelsysteem, algemene cognitieve tekorten (fonologisch bewustzijn, benoemsnelheid, letterkennis, letter-klankassociaties) en visuele aandachtsspanne (hoeveel letter kunnen in één oogopslag verwerkt worden)

- Bij de behandeling worden ook executief functioneren en intelligentie genoemd, terwijl deze niet bij de verklarende diagnose genoemd werden

- Multifactorieel verklaringsmodel: er zijn meerdere factoren die de kans op dyslexie afzonderlijk of in interactie met elkaar vergroten

- Voor de diagnostiek worden fonologische problemen belangrijk gevonden, maar de DSM acht dat belang gering

- De diagnose dyslexie is zekerder als deze wordt ondersteund door bewijs van de aanwezigheid van cognitieve risicofactoren/tekorten

- Om het criteria van resistentie te testen kan een proefbehandeling gebruikt worden

- Er worden teveel gevallen van (mogelijke) dyslexie aangemeld en toegelaten

- Er wordt in de methode geen toelichting gegeven over hoe het voortraject er inhoudelijk uit moet zien op basis waarvan de resistentie bepaald kan worden

- In de brochure is er geen indeling gemaakt in licht, matig en ernstige varianten waardoor minder goed aangesloten wordt bij de individuele behoeften van het kind

- In de brochure wordt genoemd dat dyslexie niet per sé permanent is en dus ook in de loop van de schooltijd kan verminderen of verdwijnen (de leesachterstand geldt bijvoorbeeld niet meer)

- RTI: response to intervention

Ruissenaars blz. 31-39, rest is aanbevolen:

- Hoofdstappen van het behandelingsproces:

• Verkennende behandelingsanalyse: een analyse van de condities die positief of negatief van invloed kunnen zijn op de feitelijke interventie

• Voorspellen van reacties: het opstellen van hypothesen over de directe effecten van de concrete instructies, gebaseerd op diagnostische informatie enerzijds en kennis over empirische evidentie voor de aanpak anderzijds

• Toetsend behandelen: het uitvoeren (en bijstellen) van de geplande instructie

• Evaluatie ten opzichte van het globale doel: het voortdurend nagaan in hoeverre de geplande en behaalde resultaten in overeenstemming (of: niet strijdig) zijn met het uiteindelijke doel

- De behandeling moet natuurlijk gericht zijn op lezen/spelling en rekenen, maar ook op affectieve en motivationele processen

- Het aanleren van een spellende procedure moet worden gekoppeld aan het afleren ervan door het te vervangen door een efficiëntere woordherkenning

- Individuele interventies blijken effectiever dan het werken in kleine groepjes (maximaal 5)

- Algemene ingrediënten die bijdragen aan de effectiviteit van een interventie:

• Een goede relatie tussen cliënt en behandelaar

• Een heldere structurering van de interventie (concrete doelstelling, planning en fasering)

• Het systematisch stellen van doelen door de behandelaar in samenspraak met de cliënt (of ouders/verzorgers)

• Een uitvoering van de interventie zoals beoogd

• Een aantoonbare professionaliteit van de behandelaar

- Dumont: psycholinguïstisch uitgangspunt waarin kinderen stap voor stap worden getraind in fonologische deelvaardigheden, teken-klankkoppelingen en het decoderen van klankzuivere woorden

- Kappers: neuropsychologische uitgangspunt waarbij geldt dat bij haastige (radende) lezers de linker hemisfeer een dominante rol speelt, terwijl dit bij trage (spellende) lezers de rechter hemisfeer is. In de behandeling worden stimuli (letters, woorden) in het visuele halfveld aangeboden dat contrasteert met de hemisfeer die gestimuleerd moet worden (dus: presentatie in het rechter visuele halfveld lokt verwerking in de linker hemisfeer uit)

- Van der Leij: cruciaal is dat de behandeling van dyslexie goed gestructureerd is, gericht op het lezen en/of de spelling zelf, vanuit een analyse van taken en processen

- Inhoudelijke variabelen die het succes van behandelen bepalen:

• Instructie: directe instructie (overdracht van inhoudelijke kennis door de leerkracht aan de leerling is meest effectief, vooral voor het aanbieden van voorbereidende en basisrekenvaardigheden. Banende instructie (het min of meer middels hints kinderen zelf laten ontdekken) blijkt beter geschikt voor het leren oplossen van problemen

• Mate van instructiebehoefte: interventies bij kinderen met een ernstig rekenprobleem zijn effectiever dan interventies bij kinderen met een milder probleem

• Aantal sessies: een korte interventie zal dikwijls gericht zijn op een specifiek aspect, waardoor snel goede resultaten behaald kunnen worden. Een lange interventie richt zich vaak op meerdere en/of bredere problemen en vertoont daarom minder snel effect

- Interventies die gericht zijn op het leren van basisvaardigheden met behulp van speciale educatieve software zijn minder effectief dan interventies die door volwassenen zelf worden verzorgd

- Bij het leren oplossen van reken-/wiskundeproblemen blijkt dat interventies die uitgaan van realistische contexten effectiever zijn dan interventies die hier niet van uitgaan

- Peer-tutoring is minder effectief dan instructie door de volwassene

- Een computer kan dienen om de motivatie van kinderen te bevorderen en maakt het mogelijk om bepaalde typen rekenopgaven te oefenen en te automatiseren. De computer blijkt echter onvoldoende effectief bij basale rekenproblemen

- Convergente differentiatie: de groep zo lang mogelijk als geheel bijeen zien te houden

- Kinderen met leerproblemen kunnen ook binnen de klas geholpen worden. Zo kunnen leerlingen met een leerprobleem verlengde instructie en begeleide verwerking krijgen, dankzij een goede planning en heldere afspraken met de hele groep

- Kosten voor gespecialiseerde diagnostiek en behandeling kunnen vaak geheel of gedeeltelijk worden vergoed

- Voor dyslexie bestaat ruime consensus over de werkzaamheid van training van fonologische vaardigheden (zoals: bewustwording van kleine verschillen tussen klanken en kunnen segmenteren van woorden in klanken), frequentie en zorgvuldig opgebouwde oefening van het  lezen van woorden (woordidentificatie), eventueel onder condities van verkorte stimulusaanbieding en systematische oefening van spellingsregels

- Intensieve oefening baart kunst

- Er is meer onderzoek gedaan naar dyslexie dan naar dyscalculie 

- Bij dyslexie is veel onderzoek gedaan naar mogelijke verklarende mechanismen, maar veel minder naar behandeling

Tijms:

- Gaat ervan uit dat dyslexie veroorzaakt wordt door een gebrekkig lexicon-fonologische verwerking van woorden

- Behandeling is computer-based en gericht op het herkennen van woorden en om gebruikt te maken van fonologische en morfologische structuur van Nederlandse woorden

- Er waren verbeteringen zichtbaar in woorden lezen, teksten lezen en spelling

- Na de behandeling hadden de leerlingen een gemiddeld niveau van tekst lezen en spelling

- Het behaalde niveau van woorden en teksten lezen was stabiel over een 4 jarige follow-up periode

- Spelling ging licht omlaag één jaar na de behandeling, maar bleef daarna stabiel

- Er is bewijs dat de relatie tussen problemen in de fonologische verwerking en het herkennen van gedrukte woorden causaal en deels biologisch is

- Om te kijken of iemand dyslectisch is of niet is fonologisch bewustzijn een veel betere voorspeller dan intelligentie

- Ook is gevonden dat andere problemen binnen het taalgebied (zoals morfologische verwerking) ook afstammen van een tekort in fonologische verwerking

- Waarschijnlijk hebben dyslectici moeite in het aanbrengen van een stabiele fonologische representatie van woorden in het mentale lexicon

- Zo lijkt het dus het best om in een behandeling te werken aan het verbeteren van de fonologische verwerking

- In dit onderzoek worden dyslectici vergelijken met een normgroep in plaats van een controlegroep

- LEXY focust op taaleenheden, basisregels en de minimale regels die nodig zijn om geïmplementeerd te worden in een computerprogramma om een fonisch woord in een correct orthografisch woord om te zetten

- Het toetsenbord van de computer heeft geen qwerty-indeling, maar een indeling in 4 categorieën: 1) abstract sound board (bijvoorbeeld tekens voor consonant of een lange klinker) 2) Concrete geluidstoetsen (g, o, oo, ui), 3) productieve woorddelen (morfemen) (as/ge/lijk/en), 4) iconen die voor verschillende handelingen staan

- Met dit toetsenbord kunnen woorden geconstrueerd worden waarbij de participant zich alleen focust op klankstructuur en niet op de losse letters van de geschreven versie van het woord

- 45-minute sessies, 1x per week + huiswerk voor 3x 15 minuten per week

- Training bestaat uit 6 modules: 

• Module 1: focust op het onderscheiden van de Nederlandse spreekgeluiden (onderscheid tussen korte en lange klinkers enzo)

• Module 2: gaat om situaties waarin waar de correspondentie tussen een foneem element en zijn standaard grafische representatie niet kloppen

• Module 3: focust op woorden met veel lettergrepen

• Module 4: focust op de morfeemstructuur van woorden en op samengestelde woorden

• Module 5: gaat om Nederlandse werkwoorden

• Module 6: gaat om leenwoorden

- De duur van de training verschilt per leerling, maar duurt in totaal ongeveer een jaar

- Programma is niet ontwikkelt om dyslexie te genezen, maar om mensen met dyslexie fonologische experts te maken

- De LEXY training resulteerde in verbeteringen in lezen en spellen

- Na 6 maanden training waren er verbeteringen in het lezen van woorden, het lezen van teksten en spelling zichtbaar

- Bovendien werden de geleerde vaardigheden (lezen en spelling) gegeneraliseerd naar andere woorden dan in de training

- Niet alle participanten kwamen op het niveau van de normgroep maar veel wel

- Adolescenten en volwassenen profiteren evenveel van de behandeling als basisschoolkinderen

- Er is geen random selectie gedaan van de Nederlandse dyslectici