TCP betreft de studie van de mens in relatie tot zijn omgeving:

1. De ondersteuning in werksituaties
2. Het bevorderen van de veiligheid
3. Het verbeteren van alledaagse dingen

Wordt aangeduid als:

1. Ergonomie                                   -           Industriële revolutie
2. Human Factors                             -          Tweede wereldoorlog
3. Mens en machine interactie          -          Digitale revolutie

Industriële revolutie

• Fabrieken
• Verhogen productie
• Adam Smith: arbeidsverdeling, Plato pleitte hier al eerder voor. Ook Charles Babbage vond dit een goed idee: goedkoop + handhaven discipline.

Frederick Winslow Taylor is de grondlegger van scientific management, en heeft de wetenschappelijke basis voor arbeidsverdeling bedacht. Hij dacht dat de arbeiders expres niet hard werkte (soldiering) en vond dat de mens van nature lui is.

Hoe zorg je ervoor dat arbeiders harder werken? (Volgens Taylor)

• Belonen
• Werk standaardiseren
• Selectie en training

Met behulp van tijdstudies en bewegingsstudies hebben Frank & Lillian Gilbreth gekeken hoe de efficiëntie in metselen omhoog kan.

In 1913 kwam Ford met de lopende band waardoor de productietijd heel erg is gedaald.

Hawthorne experiments: er werd gekeken naar factoren die de efficiëntie belemmeren.

Hawthorne effect: mensen passen hun gedrag aan als ze weten dat ze geobserveerd worden. Een andere definitie is: veranderingen in productiviteit door veranderingen in de werkplek.

Principles van scientific management van Taylor:

1. Ontwikkeling van een wetenschap
2. Wetenschappelijke educatie en ontwikkeling van de arbeider
3. Wetenschappelijke selectie van de arbeider
4. Vriendschappelijke samenwerking tussen management en arbeiders

Nadelen scientific management: je wordt een soort stopwatch slaaf, geen trots meer voor eigen vak, efficiëntie is altijd in belang van de baas.

Samengevat: hoe heeft de industriële revolutie het vakgebied beïnvloed? Wetenschappelijke benadering en analyse (ergonomie) --> fitting the worker to the job.

Tweede Wereldoorlog

Hoe hebben oorlogen het vakgebied beïnvloed?

1. Selectie militairen
2. Ongelukken

Ook de signaaldetectietheorie is groot geworden in WO2. Zijn de punten op de radar vijanden? Etc.

Met de Mackworth’s Clock Test is onderzocht hoe de aandacht verslechterd over tijd.

In WO2 kwam er meer aandacht voor de ‘human factor’: fitting the job to the worker.

Digitale revolutie

Grote opkomst van mens-machine interactie!

Er hebben veel ontwikkelingen plaatsgevonden, waaronder:

Charles Babbage en Ada Lovelace hebben in 1834 het eerste concept programmeerbare mechanische computer bedacht. Bush bedacht de MEMEX. Yvan Sutherland bedacht de Sketchpad. Engelbart heeft de voorloper van de hyperlink bedacht, hij heeft ook de computermuis bedacht. Heilig bouwde in 1962 de Sensorama; een 3D belevingsmachine. Lanier: ‘vader van virtual/rigital reality’. Ook de oogbewegingsregistratie (1967) is een grote ontdekking geweest.

De digitale revolutie is nog steeds gaande!

Samenvatting: welke gebeurtenissen en/of ontwikkelingen in de geschiedenis zijn bepalend geweest voor de ontwikkeling

De barcode technologie heeft human error verminderd: je scant de barcode en je weet gelijk wat het is. Zo voorkom je verwarring.

Een systeem heeft physical system variables (subsystemen, complexiteit van het systeem, etc.) en operator variables (ervaring, vaardigheid, grootte van het team etc. ). De operator is een deel van een mens-machine systeem. Als een systeem zijn doel niet haalt, faalt het systeem (dus ook als het een menselijke fout is).

Een taxonomie van de human error:

• Error of omission: iets is niet gedaan
• Error of commission: iets is fout gedaan
  
  • Timing error
  • Sequence error
  • Selection error
  • Quantative error

Systeemontwerpers en systeemmanagers houden vaak geen rekening met menselijke component in het systeem. Er is een blinde vlek voor de operator en de gebruiker. Vaak nemen ze zichzelf als voorbeeld voor de gebruiker.

Als een ramp is gebeurd of fout is gemaakt is de menselijke reactie om de ‘schuldige’ te straffen. Het is slimmer om het hele systeem onder de loep te nemen.

Maar hoe kom je er als operator achter als je een fout maakt? Daar kom je achter als je feedback krijgt. Bijvoorbeeld:

De three stages of cognitive processing voor taken:

• Planning: a goal is identified and a sequence of actions is selected to reach the goal (de wat en hoe)
• Storage: the selected plan is stored in memory until it is appropriate to carry it out
• Execution: the plan is implemented by the process of carrying out the actions specified by the plan

Soorten fouten:

• Mistake: fout in de planning
• Lapse: verborgen fout, heeft vaak met geheugen te maken (is een error of ommission)
• Slip: fout in de uitvoering (a good plan, but poor execution)

GEMS (generic error-modeling system): een poging om menselijke fouten te begrijpen

• Skill based (automatic): gewoonte, dit is meestal low level (slips and lapses)
• Rule based (semi-consious): gebruik een regel (recept) om een herkend probleem op te lossen (bijv een protocol wordt uitgevoerd door een politieagent) (mistake)
  
  • Symptoom X betekent dat het systeem in toestand Y zit, doe dan Z om het op te lossen.
• Knowledge-based (consious): als regels niet werken, probeer dan te beredeneren welke oplossing gekozen moet worden. (mistake)

Fouten zijn vaak het gevolg van het verkeerde niveau: mensen weigeren vaak van rule-based naar knowledge-based level te gaan.

Slip fouten mechanismen:

• Capture slips: zonder intentie een toegepaste actie uitvoeren (op zaterdag naar je werk fietsen)
• Description slips: de verkeerde (maar sterk gelijkende) actie uitvoeren (duwen tegen een duur, ipv trekken)
• Associative activation slips: extern getriggerde foute actie (telefoon opnemen terwijl de deurbel gaat
• Loss of activation slips: de intentie om iets

De levensverwachting is enorm aan het toenemen. Maar het verschil tussen de levensverwachting en de stervensleeftijd neemt af omdat er vroeger heel veel baby’s en jonge mensen doodgingen, en nu veel minder. Dit komt door een verbeterde toilet en riolering, beter hygiëne en verbeterde geneeskunde.  De levensverwachting stijgt dus.

Het gevolg is: er komen steeds meer ouderen.

Leeftijdseffecten zijn moeilijk om te meten, omdat je ook cohorteffecten meet. Als je de leeftijdseffecten wil meten moet je dus uit een range van geboortejaren proefpersonen met dezelfde leeftijd pakken.

Effecten van een cohort:

• Niet iedereen is voor een hertest beschikbaar
• Sampling bias
  
  • De oude mensen zijn de sterke mensen: niet meer representatief
  • Allemaal de crisis meegemaakt
  • Opleiding, gezondheid

Effecten van leeftijd gegeven testjaar

• Sommigen de crisis meegemaakt en anderen niet
• Sommige geboortejaren zijn gezonder dan anderen

In het lab vind je leeftijdseffecten, in de echte wereld vind je weinig leeftijdseffecten.

In het lab push je de proefpersonen en meet je vaak de drempels, bijvoorbeeld de grens tussen wel en niet waarneembare. Maar voorspelt een drempel het gedrag in de echte wereld? Een drempel voorspelt niet veel over een strategie die een mens gaat volgen.

Het normale oog heeft een refractie van de lens. Als je oud wordt kan je leiden aan prebyopie; ouderdomsverziendheid. De lens wordt hard, waardoor je slechts op één afstand scherp kan zien. Ook krijgen ouderen een kleinere pupil, waardoor er minder licht binnen komt. Ze hebben dus meer moeite met het zien in het donker. Ze kunnen ook staar krijgen; contrast verlaging in het gehele beeld. Hierbij heb je moeite met de midden frequenties.

Als je internetpagina’s voor ouderen maakt moet je rekening houden met contrast en grootte.

Je taal gaat vooruit als je ouder wordt. Je gehoor gaat achteruit, ze verliezen hoge frequenties.

Aandacht valt te onderscheiden in selectief, sustained en verdeeld. De selectieve en verdeelde aandacht verslechteren met ouderdom. Bij de verdeelde aandacht verkleind de ‘useful field of view’ (het gebied in de periferie waar je aandacht voor kan hebben terwijl je focused op iets anders).

Je geheugen wordt ook slechter.Prospectief geheugen is het geheugen voor intenties: oplossing: boodschappenlijstjes. Reactietijden zijn hoger bij ouderen.

Het is moeilijk om te vergelijken welk effect leeftijd heeft op de kwaliteit van het werk, want:

• Data verzamelen is moeilijk
• Er werken minder ouderen
• Ouderen doen ander werk dan jongeren
• De beste ouderen blijven over
• Strategieën/ervaring

Amfetamine kan helpen tegen mentale vermoeidheid. In de 2^e wereldoorlog gebruikten zowel de Duitsers als de Amerikanen het. In de jaren 50 en 60 werd het populair als afslankmiddel. Daarna was het populair als doping.

Fatigue wordt gemeten met vigilantietaken, slaapdeprivatie, dagritmeverstoringen. Performance wordt gemeten, maar ook gedrag en fysiologie.

Compatibiliteit is de mate waarin het resultaat van een actie overeenkomt met het verwachtte resultaat = de mate waarin dingen werken zoals we verwachten dat ze werken.

Wanneer is de compatibiliteit laag? Als je moet nadenken.

Als dingen wel werken zoals verwacht is er een snelle en adequate vertaling van perceptie naar actie.  = hoge compatibiliteit

Dit zorgt voor kortere rt’s, minder fouten en lagere mmentale belasting. Ofwel, het maakt het interacteren met interfaces e systemen niet alleen aangenamer, maar ook veiliger.

Stimulus-respons compatibiliteit studies:

• F. Donders: beste prestatie voor natuurlijke stimulus-respons series. Beste prestatie voor elke spatieel compatibele stimulus-respons series.
• Simon’s effect: als je een vocale stimulus in je linker oor hoort, reageer je langzamer met je rechterhand dan met je linkerhand. Ook compatibiliteitseffect voor taak-irrelevante informatie!

Er zijn vier typen stimulus-respons compatibiliteit

• Spatial compatibility: is onafhankelijk van het perceptie- of actiestadium. Respons is het snelst bij directe spatiële mapping. Wat is de bijdrage van de stimulus-hand relatie?   de locatie van het respons doel bepaalt de spatiële compatibiliteit (niet de locatie van de effector)
• Modality compatibility: de compatibiliteit wordt beïnvloed door de modaliteit waarin de stimulus en respons wordt aangeboden.
  
  • Bij een visuele stimulus is er een kortere RT bij een motorisch respons dan bij een verbaal respons.
  • Bij een auditieve stimulus is er een kortere RT bij een verbaal respons dan een spatiële wijstaak
  • Ideomotor compatibiliteit: stimulusmodaliteit komt overeen met sensorische feedback respons
• Movement compatibility: idealiter komt beweging van de manipulandum overeen met de beweging van de indicator.
  
  • Clockwise to the right principle (met de klok mee is omhoog)
  • Warrick’s principle
  • Clockwise to increase principle (naar rechts, grotere waarde
  • Scale-side principle (aan de kant van de indicator)
• Conceptual compatibility: in hoeverre komen pictogrammen en symbolen overeen met de conseptuele associaties die mensen hebben? Welk symbool beter is hangt af van de context.

Meten of een symbool/codering werkt kan met een confusiematrix.

Populatiestereotypen: de verwachtingen die een bepaalde groep mensen heeft over hoe iets werkt of betekent.

Warrick’s principle: het maakt uit op welke plek ten opzichte van de interface de knop zich bevindt, om te bepalen welke kant je op moet draaien.

Rekening houden met de doelgroep! En met populatiestereotypen.

Vragen? Laat het vooral hieronder weten en ik probeer ze te beantwoorden!

Vond je deze samenvatting interessant en wil je op de hoogte blijven van mijn nieuwe bijdragen? Volg dan snel mijn Worldsupporter account! Dit kan door rechts naast deze samenvatting op '+ Follow' te klikken! Wordt erg gewaardeerd :)