Wat zijn diagnostische afwijkingen van het theoretische model?

Het doel van psychodiagnose is het begrijpen van de klachten van de patiënt en het geven van een behandelingsindicatie. Tijdens het diagnostische proces wordt informatie verzameld over de klachten van de patiënt en zijn/haar omgeving, totdat er een diagnose kan worden gesteld en er een behandeling kan worden gegeven. Psychologen kunnen verschillende methoden gebruiken om informatie te verzamelen, zoals diagnostische interviews, testen of enquêtes. Er zijn verschillende theoretische modellen ontwikkeld om psychologen te helpen bij het organiseren en beoordelen van de patiëntinformatie. De diagnostische modellen nemen echter vaak veel tijd in beslag. Psychologen maken daardoor minder vaak gebruik van de modellen, en maken in plaats daarvan zogenaamde mentale short cuts. Naarmate de psychologen meer praktische ervaring hebben, gaan zij steeds flexibeler om met het diagnostische proces en maken ze vaak meer aannames.

Hillerbrand & Claiborn

Volgens Hillerbrand en Claiborn (1990) verandert de organisatie van de kennis van psychologen als gevolg van meer klinische kennis. Deze klinische kennis leidt tot duidelijkere en meer accurate probleemrepresentaties en diagnoses. Dit werd ook door andere onderzoeken bevestigd. Naarmate de psychologen meer praktijkervaring hebben, stellen zij minder vragen, maar deze vragen zijn vaker gerelateerd aan diagnostische categorieën. Deze vragen zijn gebaseerd op impliciete theorieën van de psychologen, en dienen om de hypothese van de psycholoog te bevestigen of te verwerpen. Het blijft echter onduidelijk welke stappen de psychologen daadwerkelijk nemen in dit diagnostische proces.

Waar gaat dit onderzoek over?

In dit paper wordt gekeken naar welke diagnostische methoden door psychologen als relevant worden beschouwd, en welke zij daadwerkelijk uitvoeren. Er worden zes algemene categorieën met in totaal drieënzestig diagnostische activiteiten onderscheiden:

• Registratie. Deze categorie betreft de beoordeling van de psycholoog of de patiënt verder onderzocht moet worden.

• Klachtenanalyse. Deze activiteiten betreffen het identificeren en samenvatten van de klachten van de patiënt en ze beschrijven in gedragsmatige termen.

• Probleemanalyse. Het probleemgedrag van de patiënt wordt onderzocht, en het probleem wordt vermeld in objectieve en testbare termen.

• Verklaring. Deze activiteiten betreffen het genereren en testen van alternatieve hypothesen, zodat er een geïntegreerd beeld van de patiënt bestaat dat ook aan de patiënt kan worden uitgelegd.

• Indicatieanalyse. Hier wordt de behandelingsmethode gekozen.

• Diagnostisch scenario. Het doel van deze activiteiten is het maken van een plan om de diagnostische vragen van de patiënt te beantwoorden.

Conclusie van het onderzoek

Uit de resultaten blijkt dat er meer activiteiten door de psychologen als noodzakelijk worden beschouwd dan zij daadwerkelijk uitvoeren. Er kunnen drie belangrijke resultaten worden gevonden. Ten eerste blijkt dat er meer participanten zijn die de activiteiten van Registratie, Klachtenanalyse, Probleemanalyse en Indicatieanalyse noodzakelijk vinden dan dat er participanten zijn die die activiteiten in de praktijk uitvoeren. Ten tweede blijkt dat de activiteiten van Registratie, Klachtenanalyse en Indicatieanalyse even noodzakelijk worden gevonden, maar dat de activiteiten van Klachtenanalyse vaker door de psychologen worden uitgevoerd. Tot slot is gevonden dat de activiteiten van Verklaring als minst noodzakelijk worden beschouwd, en ook het minst in de praktijk worden uitgevoerd. Dit wekt de indruk dat de psychologen zich vooral richten op de vraag of de therapie moet worden doorgezet, en op het identificeren van de problemen, en op het selecteren van een behandeling. Het maken en testen van nieuwe hypothesen om een goed en volledig beeld van de patiënt te ontwikkelen, krijgt veel minder aandacht. Dit kan mogelijk worden verklaard door patroonherkenning bij de psychologen. Aan de hand van de eerste klachten van de patiënt ontwikkelen zij een theorie, die vervolgens richting geeft aan de informatiewinning. De psychologen maken vervolgens aan de hand van impliciet causaal redeneren een diagnose, waardoor andere hypothesen niet hoeven te worden getest.