Er wordt onderscheid gemaakt tussen obstipatie bij volwassenen en kinderen. Obstipatie bij volwassenen houdt in dat de defecatiefrequentie minder dan twee keer per week is, dat er een harde, of keutelige defecatie is en dat er geperst moet worden, ook bestaat het gevoel van incomplete defecatie, anorectale obstructie en kan iemand genoodzaakt zijn om digitale handelingen uit te voeren om de ontlasting te verwijderen. Bij volwassenen moeten tenminste twee van deze symptomen aanwezig zijn. Bij kinderen moet er sprake zijn van een defecatiefrequentie van minder dan twee keer per week, het ophouden van de ontlasting, een grote hoeveelheid in de luier of het toilet, een pijnlijke, harde, of keutelige defecatie, een grote massa die palpabel is in het abdomen of rectum en fecale incontinentie van minstens een keer per week. Ook bij kinderen moeten tenminste twee van deze symptomen aanwezig zijn.
Begrippen
Obstipatie: een voor de patiënt veranderd ontlastingspatroon waarbij de ontlasting te weinig, te hard en/of moeilijk wordt geproduceerd.
Obstipatie volgens de ROME II criteria: aanwezigheid van twee of meer van de volgende symptomen gedurende tenminste twaalf weken in de afgelopen twaalf maanden:
Gevoel van anorectale blokkade
Harde feces
Gevoel van incomplete lediging
Noodzaak tot persen
Noodzaak van toepassing van manuele handelingen om defecatie te vergemakkelijken
Minder dan drie defecaties per week
Pathofysiologie & oorzaken
Frequentie van defecatie alleen is geen maat voor obstipatie, deze varieert namelijk aanzienlijk in de bevolking. De incidentie bij de huisarts is 9.3 per 1000 patiënten per jaar. De leeftijdspiek zit bij jonger dan 4 jaar en ouder dan 65 jaar en vaker vrouwen dan mannen.
Voedsel en vocht in het maagdarmkanaal zorgt voor een gastrocolische reflex, waarop peristaltische bewegingen de darminhoud richting rectum voortbewegen. Wanneer zich voldoende ontlasting in het sigmoïd heeft verzameld volgt een rectosfincterreflex, waarop het rectum zich vult. Het uitzetten van het rectum geeft vervolgens een gevoel van aandrang, defaecatiereflex. Bij obstipatie gaat de ontlasting vertraagd door de darmen en hoopt zich vaak op bij het colon descendens. Vanwege de lange passagetijd wordt er veel vocht onttrokken, waardoor grote hoeveelheden droge, harde feces ontstaat.
Functionele obstipatie: geen anatomisch pathologisch substraat te vinden. (90%)
Eet/leefstijl
Niet genoeg vezel/vocht inname. Vezels zijn prikkelend (passagetijd verkort) en waterbindend (volumineuze en zachte ontlasting).
Overslaan ontbijt, dan is er geen gastrocolische reflex door bewegen en eten, geen ontlediging van de galblaas met laxerende galzouten.
Eten van weinig volumineuze, kleine maaltijden/graasgedrag -> geen gastrocolische reflex.
Immobiliteit: lichamelijke activiteit versterkt de peristaltische contracties.
Negeren van aandrang veroorzaakt een afname defecatiereflex.
Zwakke buikpers zorgt voor een verminderde uitdrijvingskracht en onvolledige leging van het rectum.
Colonmotiliteit: kan zowel obstipatie als diarree tot gevolg hebben.
IBS
Organische obstipatie: primaire aandoening aanwezig. (10%)
Oorzaak in het colon
Op niveau van het lumen
Obstructie. Bijvoorbeeld door een ontsteking of maligniteit.
Reflectoir ten gevolge van pijn -> bijvoorbeeld hemorroïden of anale fissuren.
Op niveau van de wand
Toxisch megacolon en colitis ulcerosa (mucosa): door oedeem en wandverdikking ten gevolge van ontstekingsreactie en invloeden daarvan op normale motoriek.
Spierlaag
Myopathie of sclerodermie: verdikking en verharding van bindweefsel, ongunstig voor beweeglijkheid van colon.
Neerslag van polysachariden die de darmbeweeglijkheid benadelen door hypothyreoïdie of myxoedeem
Rectumprolaps of spastische bekkenbodem: gestoorde spierfunctie van bekkenbodem en externe sfincter.
Zenuwlaag: invloed op innervatie van het colon waardoor vertragende invloed op passagetijd bij ziekte van Parkinson, MS, dwarslaesie, spina bifida en Hirschprung
Oorzaken buiten het colon
Metabool
Hypothyreoïdie: verlaagd basaal metabolisme, dus verminderde peristaltiek.
Hypercalciëmie: versterkte diurese -> vochttekort
Hypokaliëmie: prikkeloverdracht in spierwand darm
Porfyrie
Diabetes
Dehydratie door weinig drinken en plaspillen
Neurologisch (zie zenuwlaag)
Psychisch: depressie en stress, anorexia nervosa (gebrek aan vezels en vocht), gedragsmatig ophoudgedrag (demping defaecatiereflex).
Iatrogeen: medicatie (NSAID, ijzerpreparaten, antidepressiva, antacida, antidepressiva, opiaten) en immobilisatie.
80% van de gevallen blijft onverklaard.
Voorgeschiedenis: medicatiehistorie, wijzigingen in medicatie, gynaecologisch/neurologisch.
Anamnese
De anamnese bij obstipatie bestaat uit het vragen naar de aanvang en duur van de klachten, het defecatiepatroon, de voeding, algemene klachten, zoals buikpijn en braken, malaise en gewichtsverlies. Ook oorzakelijke factoren en gevolgen moeten goed uitgevraagd worden. Bij kinderen moet nog extra gevraagd worden naar het tijdstip van de eerste meconiumlozing, het tijdstip van de overgang op borstvoeding of flesvoeding, tijdstip van fecale incontinentie, zindelijkheidstraining, de relatie tussen de ouders en het kind en de groei en ontwikkeling van het kind.
Lichamelijk onderzoek
Het lichamelijk onderzoek bij obstipatie bestaat uit onderzoek van het abdomen, inspectie van de perianale regio en rectaal toucher wanneer geïndiceerd.
Behandeling
De behandeling van obstipatie bestaat uit het geven van adviezen over voldoende vochtinname, toilettraining bij kinderen en het bijhouden van een dagboek om het patroon meer inzichtelijk te krijgen. De medicamenteuze behandeling bij volwassenen bestaat uit lactulosestroop, of poeder, of macrogol. De medicamenteuze behandeling bij kinderen bestaat ook uit lactulosestroop of macrogol.
Follow-up
De follow-up bestaat uit het terug zien van de patiënt twee weken na de start van de behandeling en drie dagen tot twee weken ter controle van de medicatie. Bij kinderen moet de medicamenteuze behandeling minstens twee maanden gegeven worden. Daarna moet geleidelijk afgebouwd worden.
NHG-standaarden - Geneeskunde - Thema: Spijsverteringsorganen
NHG-standaarden - Geneeskunde - Thema: Spijsverteringsorganen
- 1 of 224
- next ›
JoHo can really use your help! Check out the various student jobs here that match your studies, improve your competencies, strengthen your CV and contribute to a more tolerant world
Online access to all summaries, study notes en practice exams
- Check out: Register with JoHo WorldSupporter: starting page (EN)
- Check out: Aanmelden bij JoHo WorldSupporter - startpagina (NL)
How and why would you use WorldSupporter.org for your summaries and study assistance?
- For free use of many of the summaries and study aids provided or collected by your fellow students.
- For free use of many of the lecture and study group notes, exam questions and practice questions.
- For use of all exclusive summaries and study assistance for those who are member with JoHo WorldSupporter with online access
- For compiling your own materials and contributions with relevant study help
- For sharing and finding relevant and interesting summaries, documents, notes, blogs, tips, videos, discussions, activities, recipes, side jobs and more.
Using and finding summaries, study notes en practice exams on JoHo WorldSupporter
There are several ways to navigate the large amount of summaries, study notes en practice exams on JoHo WorldSupporter.
- Use the menu above every page to go to one of the main starting pages
- Starting pages: for some fields of study and some university curricula editors have created (start) magazines where customised selections of summaries are put together to smoothen navigation. When you have found a magazine of your likings, add that page to your favorites so you can easily go to that starting point directly from your profile during future visits. Below you will find some start magazines per field of study
- Use the topics and taxonomy terms
- The topics and taxonomy of the study and working fields gives you insight in the amount of summaries that are tagged by authors on specific subjects. This type of navigation can help find summaries that you could have missed when just using the search tools. Tags are organised per field of study and per study institution. Note: not all content is tagged thoroughly, so when this approach doesn't give the results you were looking for, please check the search tool as back up
- Check or follow your (study) organizations:
- by checking or using your study organizations you are likely to discover all relevant study materials.
- this option is only available trough partner organizations
- Check or follow authors or other WorldSupporters
- by following individual users, authors you are likely to discover more relevant study materials.
- Use the Search tools
- 'Quick & Easy'- not very elegant but the fastest way to find a specific summary of a book or study assistance with a specific course or subject.
- The search tool is also available at the bottom of most pages
Do you want to share your summaries with JoHo WorldSupporter and its visitors?
- Check out: Why and how to add a WorldSupporter contributions
- JoHo members: JoHo WorldSupporter members can share content directly and have access to all content: Join JoHo and become a JoHo member
- Non-members: When you are not a member you do not have full access, but if you want to share your own content with others you can fill out the contact form
Quicklinks to fields of study for summaries and study assistance
Field of study
- All studies for summaries, study assistance and working fields
- Communication & Media sciences
- Corporate & Organizational Sciences
- Cultural Studies & Humanities
- Economy & Economical sciences
- Education & Pedagogic Sciences
- Health & Medical Sciences
- IT & Exact sciences
- Law & Justice
- Nature & Environmental Sciences
- Psychology & Behavioral Sciences
- Public Administration & Social Sciences
- Science & Research
- Technical Sciences
Add new contribution