Dit artikel beschrijft waarom mensen nep of misleidend nieuws geloven en online delen. 

Wat is de psychologie van nep nieuws?

Het fabriceren van nieuws is niks nieuws. Nep nieuws ('fake news') kan gedefinieerd worden als nep of erg misleidend nieuws dat vaak zijn oorsprong heeft op internet. Nep nieuws kan leiden tot het verspreiden van desinformatie, zoals gebeurde tijdens de coronacrisis. Waarom kunnen mensen op sociale media geen onderscheid maken tussen accurate en inaccurate inhoud? Deze vraag kent naast theoretische implicaties ook praktische implicaties, waarbij effectieve interventies tegen desinformatie afhankelijk zijn van de onderliggende psychologie. 

Waarom vallen mensen voor nep nieuws?

Er zijn twee verschillende manieren waarom het geloof in echt en nep nieuws geconceptualiseerd kan worden:

1. Focus op de mate waarin desinformatie wordt gelooft ten opzichte van echt nieuws. Hiervoor wordt de term discernment gebruikt, waarbij het geloof in echt nieuws minus het geloof in nep nieuws geldt. 
2. Focus op gehele geloof of de mate waarin nieuws gelooft wordt, ondanks de accuraatheid. 

Wat is de invloed van de politiek?

Een populaire wijze waarop er onderscheid gemaakt wordt tussen echt en nep nieuws kent zijn oorsprong in poltieke motivaties. Mensen hechten meer waarde aan de loyaliteit van politieke identiteiten dan aan de waarheid, waardoor het mensen niet lukt om de waarheid te onderscheiden van de leugens omdat ze simpelweg overeenstemmende informatie geloven. Politieke motivaties hebben dus een sterke invloed op waarom mensen vallen voor nep nieuws. Het is meer waarschijnlijk dat mensen informatie geloven dat gelijk is aan hun politieke partijdigheid. Echter zijn poltieke identiteit en politieke motivaties niet de enige drijvers achter het onvermogen om de waarheid van de leugens te onderscheiden. 

Welke invloed heeft redeneren?

Vanuit de duale-processen theorie kan het analytisch denken overschaduwd worden door het automatisch denken. Het deliberatief denken is vaak gemotiveerd door politieke identiteit en mensen willen deze identiteit beschermen. Hierdoor leidt meer deliberatief denken tot meer politieke, overeenstemmende geloven en daardoor tot het slechter onderscheiden van de waarheid. Mensen die meer reflectief zijn, zullen minder waarschijnlijik nep nieuws geloven en zijn beter in het onderscheiden van nep en echt nieuws ondanks dat de inhoud in overeenstemming of in tegenstelling is met de politieke identiteit. Wanneer mensen bewust gaan nadenken, zullen mensen meer vertrouwen op eerdere kennis wat vaak verdraaid is. 

Welke invloed hebben heuristieken?

Mensen gebruiken heuristieken of mentale sneltoetsen wanneer nieuwskoppen gelezen worden. Zo worden koppen die bekend voorkomen eerder gelooft. Ook zal de informatie van geloofwaardige mensen meer waarschijnlijk als waarheid worden aangenomen. Wanneer nieuwskoppen emotie oproepen, hebben mensen ook meer de neiging om nep nieuws te geloven. 

Wat is het verschil tussen geloven en delen van nep nieuws?

Je zou verwachten dat mensen nieuws delen op sociale media omdat ze geloven dat dit waar is. Echter tonen recente onderzoeken aan dat mensen meer de neiging hebben om nep nieuws te delen in plaats van echt nieuws. Er zijn drie verklaringen waarom mensen nep nieuws delen.

1. Verwarring. Mensen geloven vaak dat het neppe nieuws dat ze delen waar is. 
2. Voorkeur. Mensen hebben de voorkeur om eerder nieuws te delen dat in overeenstemming is met hun politieke identiteit dan om de waarheid te delen. 
3. Onoplettendheid. Mensen hebben een voorkeur om alleen accurate inhoud te delen, maar de context op sociale media leidt ze hiervan af. De sociale media context is meer gebaseerd op het stimuleren van betrokkenheid.

Welke interventies helpen nep nieuws te bestrijden?

In deze paragraaf worden verschillende implicaties besproken die de verspreiding en impact van desinformatie verlagen. 

Welke interventies bestaan al? 

Met gebruik van algoritmen wordt desinformatie opgespoord en minder zichtbaar gemaakt. Echter is het lastig om desinformatie te onderscheiden van waarheid en er is een probleem met instabiliteit, de inhoud van nep nieuws verandert voortdurend. Een ander veelgebruikt mechanisme heeft betrekking op het geven van waarschuwingen bij inhoud dat niet waar is. Dit verlaagt het aantal mispercepties en hierdoor wordt het bericht minder vaak gedeeld. Het checken van nep en echt nieuws door professionals vereist veel tijd en moeite, waardoor veel nep nieuws niet bekeken wordt. Een laatste interventie maakt de bronnen van de informatie meer zichtbaar, waarop de lezers de geloofwaardigheid kunnen beoordelen. Echter blijkt dit niet effectief.

Wat zijn nieuwe interventies? 

Een alternatief richt zich op het actief leren van hoe mensen nep nieuws kunnen herkennen. Echter moeten mensen hier zich wel actief voor inschrijven, wat betekent dat de mensen die dit het hardst nodig hebben waarschijnlijk gemist worden. Een lichtere vorm is het presenteren van informatie dat mensen helpt om desinformatie te identificeren (bijvoorbeeld door het geven van tips). Beide interventies zijn gericht op het verbeteren van kennis en vaardigheden. Juist de mensen die meer intuïtief zijn, moeten specifiek aangepakt worden, omdat zij het meeste nep nieuws verspreiden. Het vragen naar de accuraatheid voordat informatie gedeeld kan worden, helpt bij het verminderen van het delen van nep nieuws. Echter zijn deze schalen makkelijk te manipuleren door partijen die baat hebben bij het verspreiden van specifieke desinformatie. Een effectieve interventie is het beoordelen van artikelen door leken en deze beoordelingen samen te voegen tot een gemiddelde score per uitgever. Dit helpt de aandacht van de lezers te richten op de accuraatheid en maakt hun meer bewust voor het delen van het artikel. Ook helpen deze beoordelingen met het algoritme.

Wat kan geconcludeerd worden?

Het verminderen van de verspreiding van desinformatie blijft een uitdaging. Mensen hebben de voorkeur om nieuws te geloven dat overeenkomt met hun politieke voorkeur. Mensen zijn niet goed in het onderscheiden van leugens van de waarheid, omdat ze niet de tijd nemen om de accuraatheid te reflecteren. Simpele aanwijzingen dat de aandacht van mensen verschuift naar accuraatheid verhoogt de kwaliteit van nieuws dat gedeeld wordt op sociale media. Wel is nog meer onderzoek nodig naar andere effectieve interventies.