Systematische gedragsobservatie hoorcollege 1

Wanneer is gedragsobservatie belangrijk:

• Als praten niet lukt is observatie belangrijk.
• Ook als je benieuwd bent naar het proces vs. het eindresultaat. Dus ontstaan, etc.
• Bij onbewust gedrag

Vrije observatie -> constant mensen aan het bekijken/ voorspellen wat er gaat komen.

Foutenbronnen bij observatie

• Selectiviteit = mens selecteert informatie -> selectieproces zorgt ervoor dat je niet altijd zo objectief bent
  -> Oplossing -> vooraf beslissen wat het onderwerp van de observatie en wat er wel/niet onder dat onderwerp valt.
• Subjectiviteit = mens vervormt informatie op grond van eigen interpretatie, mening of ervaring
  -> Oplossing -> gedrag opsplitsen in kleinere onderdelen die objectiever te interpreteren zijn, duidelijke afspraken over scoren, observatoren trainen.

Vrije observatie = indruk krijgen van mensen
Systematische observatie = betrouwbaar en valide, 2 observers op dezelfde tijden zouden hetzelfde waarnemen.

Fasen van observatieonderzoek

1. Onderzoeksplan -> wat wil je weten, hoe ga je dit onderzoeken?
2. Ontwikkeling observatie instrument -> welke gedragingen ga je observeren? Waarneembaar gedrag! Hoe kom je erachter wat je gaat observeren binnen het onderzoek om de vraag te beantwoorden? Wetenschappelijke literatuur bekijken, proefobservaties doen en common sense gebruiken.

Ethogram -> je gaat gedragingen ordenen zodat ze logisch samenhangen. Je begint dus bij je gedragsconstruct (een molair construct). Je werkt hiërarchisch naar beneden naar moleculair constructen -> concreter.

• Je gebruikt het om je observaties/gedragingen te ordenen.
• Bevat gedragselementen die een dier of mens kan vertonen behorend bij bepaald construct (bv. Slappe lach, dominantie)
• Is meestal beperkt tot een bepaald construct
• Is vaak hiërarchisch opgesteld: molair naar moleculair
• Ethogram moet representatief zijn ten opzichte van heel het construct, alle gedragingen moeten erbij staan.

Ethogram moet voldoen aan 3 criteria:

• Criterium van volledigheid -> de gedragingen binnen het construct dekken het gehele construct binnen de onderzoekssituatie volledig af. Dit is nodig omdat je anders niet het gehele construct onderzoekt.
  Hoe zorg je voor deze volledigheid:
  - Literatuuronderzoek
  - Proefobservaties binnen jouw situatie
  LET OP: het is meestal niet mogelijk om helemaal volledig te zijn, selecteer dus bijvoorbeeld op de meest relevante of representatieve gedragingen uit je ethogram om te observeren.
• criterium van exclusiviteit -> geen overlap tussen je categorieën, de categorieën zijn eenduidig (ook geen complementaire gedragingen scoren: aankijken & niet aankijken).
  Waarom is dit nodig: je telt anders het gedrag dubbel (vertekent beeld).
  Hoe kan je voor exclusiviteit zorgen? -> logisch nadenken: kun je de gedragingen goed van elkaar onderscheiden?
• Criterium van homogeniteit -> De inhoud van een gedragsklasse moet homogeen zijn = dezelfde functie en/of oorzaak. Dit doe je omdat je anders het gedrag dubbel telt (vertekend beeld). Hoe zorg je voor homogeniteit?: Logisch nadenken: kun je de gedragingen goed van elkaar onderscheiden?

  Homogeniteit en indeling gedragsklasse
  - Functie van het gedrag -> voorbeeld: instructie kwaliteit door leraar heeft functies zoals informatie overdragen, motiveren en leerlingen betrekken.
  - Fysieke beschrijving -> voorbeeld: ethogram met indeling op bewegingen, uitdrukking en spraak.
  - Naar spatiele beschrijving -> voorbeeld: intimiteit met indeling op interpersoonlijke afstand, lichaam oriëntatie.

Je moet gedragingen gaan definiëren! Hoe zien concrete gedragingen uit je ethogram er in de praktijk uit? Wanneer kijkt iemand boos?

Daarna moet je het gedrag gaan registreren

• Frequentie -> hoe vaak kijkt iemand boos = timen
• Duur -> hoe lang kijkt iemand boos = timen
• Intensiteit -> hoe boos kijkt iemand = raten
   

3. Betrouwbaarheid observeren

Betrouwbaarheidsobservaties uitvoeren -> 2 observatoren gaan aantal keer boos kijken turven en dan kijk je naar hoeveel overeenstemming er is en dus hoe betrouwbaar.
Interobservatorovereenstemming

4. Uitvoeren observatieonderzoek
5. Evaluatie observatie instrument
6. Beantwoorden onderzoeksvraag